Afgewezen schreef:Onderstaand citaat komt uit een causerie drs. H. de Jong voor zijn studenten. Ik plaats het hier, omdat ik het zo briljant vind en het precies weergeeft waar ik het nogal eens met memento over aan de stok heb.
Tot slot nog iets over de exegese. Onthoud dat je bij exegese vooral je boerenverstand gebruikt. Een verstand dat niet bevlekt is door allerlei meningen van anderen. Dat je pril voor de tekst gaat staan. Dat je je niet te gauw in de rede laat vallen door commentaren. Ik ben niet tegen het gebruik van commentaren. Kom nou! Maar het is wel eens ontmoedigend dat je als eenvoudige dominee zoveel exegetische literatuur moet verwerken om bij de tekst te komen. In die zin ontmoedigend dat je zegt: Nu, dan ben ik zeker geen exegeet. Het ontbreekt me aan tijd en lust. Het is best je te laten helpen door anderen bij het verklaren van de tekst maar houd daarin maat. Wij hebben een directe toegang tot de Schrift. Anders wordt het iets talmoedisch als je niet oppast. Tenslotte komen we bij de tekst en de energie is al verbruikt. Wat voor alles nodig is: Dat je een ijverig lezer van de Schrift bent. Een schriftgeleerde in het koninkrijk der hemelen zal vanuit zijn schat, en dat is de schat van de schriftkennis, nieuwe en oude dingen te voorschijn brengen. Dat is niet aan het intellect beloofd. Maar dat is beloofd aan degene die de Schrift werkelijk kent en bij vernieuwing leert kennen. En er nooit mee ophoudt en dat eigenlijk boven het hoogste van zijn vreugde stelt. Schriftkennis, dus dat je een tekst hoort in het kader van het geheel en dat er steeds een druk verkeer is tussen het deel en het geheel. Dat het heen en weer flitst. En dat zo de Schrift haar eigen uitlegster is. Dat moet je serieus nemen. En dan gaat het niet alleen om het tekstverband maar ook om het schriftverband.
Dit gedeelte onderschrijf ik hartelijk. Eérst zelf de tekst bestuderen (bij voorkeur in de grondtalen, indien mogelijk), woordstudies doen, grammatica's raadplegen, verwijzingen naar andere Schriftplaatsen raadplegen. Dán pas naar de commentaren grijpen.
Ik heb jullie geleerd dat teksten die uit het Oude Testament in het Nieuwe worden aangehaald niet zozeer rekenen met het tekstverband maar veelmeer met het verband van de hele Schrift. Dat Paulus als het ware nieuwe teksten maakt. Hij verbuigt, verbouwt teksten. Hij is zo thuis in de schriften dat hij vanuit het geheel het materiaal bij elkaar zet en zo een tekst-vehikel voor zoveel mogelijk Schriftinhoud in elkaar zet. Dat bevestigt mijn overtuiging dat schriftuitleg een zaak is van de schriften kennen. En zo op een tekst toetreden. Dan hou je inderdaad minder tijd over voor commentaren. Je moet daarin selectief te werk gaan.
[/quote]
Hier ben ik het niet mee eens. De betekenis wordt in de eerste plaats bepaald door de directe context (de zin, paragraaf, hoofdstuk) waarin de verswoorden staan. Pas dán speelt de ruimere context, de Schriftcontext, mee. De houding dat de directe context er niet zo toe doet, is gevaarlijk. Zo kan men elke willekeurige dogmatische stelling, die men dan Schriftcontext noemt, inlezen in elke tekst. Want, zo kan men dan stellen, de tekst wordt immers bepaald door de Schriftcontext...
Een voorbeeld om het gevaar duidelijk te maken: Sommige uitleggers leggen de teksten, waarin staat dat homoseksualiteit de Heere een gruwel is, uit dat het daarbij gaat om gemeenschap buiten de liefde om. Want, zo zegt men: Het Schriftverband leert dat God een God van liefde is, en dat Hij mensen liefde gebiedt, dus die tekst over homoseksualiteit gaat over gevallen waarbij men elkaar niet liefheeft. Terwijl het directe verband duidelijk maakt, dat dit absoluut niet bedoeld wordt.
Mijn stelling is, en ik verwijs daarbij naar oa Calvijn en vele gereformeerde hermeneutieken: De betekenis van de tekst wordt bepaald door de context, te beginnen bij de directe context (tekst, paragraaf, hoofdstuk), en daarvanuit de lijnen trekkend naar de grotere context (bijbelboek, verzameling bijbelboeken, testament, hele Schrift). Binnen dat kader onderschrijf ik de opmerking van het boerenverstand. We moeten inderdaad de tekst benaderen met ons boerenverstand, en onbevooroordeeld. En hoe werkt boerenverstand?
1. Als ik een tekst lees, wordt de betekenis van de woorden bepaald door de zin waarin ze staan. En de betekenis van een zin door de paragraaf waarin deze staat. En de betekenis van de paragraaf door het hoofdstuk waarin deze staat. Etc. Tenminste, zo leest elk weldenkend mens een boek, een reclamefolder, een tijdschrift, de Donald Duck, etc
2. Boerenverstand betekend ook, dat als je een historische tekst leest, je beseft dat het toen andere tijden waren, met andere gewoonten en gebruiken, en dat het daarom nodig is om die achtergrondinformatie op te zoeken, als die van belang zijn voor de tekst. Dus dingen als: Wat waren de politieke machten van die tijd, wat betekenen de gewoonten en gebruiken waarheen mn tekst verwijst (bv de watervaten, waarin het water zat wat Jezus in wijn veranderde), wat voor afgod is de Baäl die ik in mijn tekst tegenkom, wie waren de Filistijnen, wat wordt er bedoelt met een "mus" in ps 84, wat is een "gebroken riet", etc.
3. Boerenverstand met enig gevoel voor literatuur, en zeker voor Hebreeuwse literatuur, zal op zoek gaan naar structuren in de tekst. Omdat in de Hebreeuwse tekst, met name in poëzie (maar ook in proza) structuren gebruikt worden om aan te geven wat de auteur belangrijk vindt. Vaak bevestigen die structuren de vermoedens die je al had op basis van de inhoud
4. Boerenverstand let op grammaticale details. Wat is een hoofdzin, wat is een bijzin. Wat is het onderwerp. Wie het subject. Wie het lijdend voorwerp. Net als je - vaak onbewust - doet bij een moeilijke Nederlandse zin
5. Boerenverstand zoekt de belangrijke woorden op in een tekst, en gaat de betekenis daarvan opzoeken in woordenboeken, theologische woordenboeken, en bestudeerd waar deze woorden nog meer voorkomen in de Schrift, en wat op die plaatsen hun betekenis is
6. Etc
Kortom, inderdaad boerenverstand. Maar dat is wat anders dan "ik voel dit en dat bij deze tekst" of "ik vindt dit en dat een mooie betekenis van de tekst", etc.
