Ik las zojuist dit artikel in de krant.
Misschien is dit nu wel het punt waar vaak zoveel verwarring over is, en waarom mensen , die theologisch soms zo dicht bij elkaar staan ,elkaar soms toch niet kunnen , of beter niet willen begrijpen. Wat zou het groot zijn als we elkaar weer zouden vinden in de leer die onze vaderen zo duidelijk en helder konden verwoorden :
Refdag van vandaag schreef:
Bemiddelaar bij antinomiaanse twisten
Zalig worden is alleen uit genade, de mens hoeft daar niets voor te doen. Dat mag volgens velen een goed gereformeerde uitspraak zijn, drs. Gert van den Brink zou die toch graag willen nuanceren. Hij vertaalde een Latijns geschrift van de gereformeerde theoloog Herman Witsius (1636-1708), dat duidelijkheid wil scheppen in deze heikele kwestie.
Heeft het zin om een dergelijk 300 jaar oud boek uit het Latijn te vertalen? Van den Brink, kandidaat in de Hersteld Hervormde Kerk, vindt van wel. „Gereformeerde theologie vereist denkwerk. De helderheid van Witsius gun ik anderen ook.”
Toen hij de ”Animadversiones Irenicae” (Overwegingen ten behoeve van de vrede) van Herman Witsius bestudeerde, deed Van den Brink naar eigen zeggen verrassende ontdekkingen. „Witsius staat te boek als een voluit gereformeerd theoloog met een internationale reputatie. Toch bleek zijn visie op thema’s als geloof, wedergeboorte en rechtvaardiging af te wijken van wat ik dacht dat de gereformeerde theologie hierover zegt. En de standpunten waarvan Witsius afstand neemt, beschouwen velen tegenwoordig juist wel als gereformeerd.”
Het geschrift van Witsius is een reactie op een theologische discussie die in zijn tijd speelde in de Engelstalige wereld tussen de zogeheten antinomianen en neonomianen (zie kader). Van den Brink voorzag de vertaling (uitgegeven door het Instituut voor Reformatieonderzoek in Apeldoorn) van een uitvoerige inleiding. Daarin geeft hij een analyse van de twisten over deze kwestie.
Het blijkt niet zo eenvoudig om te definiëren wat het antinomianisme precies inhoudt, temeer omdat de benaming eigenlijk alleen als scheldwoord werd gebruikt. Om helderheid te scheppen, maakt Van den Brink onderscheid tussen praktisch en leerstellig antinomianisme. Praktisch antinomianisme is synoniem voor losbandigheid en wetteloosheid. Bij antinomiaanse schrijvers in de reformatorische traditie is dat eigenlijk niet te vinden.
Volgens Van den Brink komt het leerstellig antinomianisme voort uit de spanning tussen het sola gratia (alleen uit genade) en het sola fide (alleen door het geloof) van de Reformatie. Als de zaligheid alleen uit genade is, welke rol speelt het geloof dan in het ontvangen van het heil? Volgens de antinomianen geen enkele. De kern van het leerstellig antinomianisme is de opvatting dat in de toepassing van het heil de daden van de mens geen enkele voorwaardelijke rol spelen, stelt Van den Brink in zijn inleiding.
Toepassing
Dat betekent volgens de antinomianen bijvoorbeeld dat het geloof als daad van de mens geen voorwaarde is om gerechtvaardigd te worden. De rechtvaardiging is voor hen een bewustwording van wat Christus al tot stand heeft gebracht. Van den Brink: „Eigenlijk houden de antinomianen maar twee van de drie sola’s over. Ze laten het sola fide opgaan in het sola gratia.”
Hoe reageert Witsius op de discussie tussen de antinomianen en de neonomianen? Van den Brink kwam bij de analyse van Witsius’ opvattingen tot de voor hem onverwachte conclusie dat Witsius veel dichter bij de neonomianen staat dan bij de antinomianen.
„De kern van Witsius’ bezwaren tegen de antinomianen is dat zij geen goed onderscheid maken tussen de verwerving en de toepassing van de zaligheid. De verwerving is helemaal het werk van Christus, maar bij de toepassing spelen menselijke daden wel degelijk een rol. Zo stelt Witsius dat de geloofsdaad van de mens een voorwaarde is voor de rechtvaardiging. „De mens moet iets doen voor zijn zaligheid”, schrijft hij letterlijk.”
Wat dan?
„Witsius wijst op Johannes 6:29: „Dit is het werk Gods, dat gij gelooft in Hem, Dien Hij gezonden heeft.” Tot ieder mens onder het Evangelie komt het bevel te geloven in Christus en zich te bekeren. Voor Witsius is dit bevel niet slechts een wettische eis, maar vooral een evangelische nodiging, omdat God tegelijk in de mens werkt het willen en het werken. Niemand wordt zalig dan in de weg van geloof en goede werken. Zo is de orde die God Zelf heeft ingesteld.”
Doet dat geen afbreuk aan de radicaliteit van de genade?
„Integendeel. De radicaliteit van de genade is volgens Witsius daarin gelegen dat ze de mens verandert: door de genade Gods ben ik wat ik ben. De eenvoud van het antinomianisme is bedrieglijk. De Bijbel wordt met die visie een moeilijk boek, omdat je de oproep tot geloof en bekering niet meer kunt begrijpen. Witsius’ werk maakt misschien een ingewikkelde indruk, maar dat is nodig om eenvoudig te blijven. Uiteindelijk kan hij aansluiten bij de taal van de Schrift: „Indien iemand opendoet, Ik zal tot hem inkomen.””
Wordt God zo niet afhankelijk van de mens?
„De geloofsdaad van de mens kan volgens Witsius alleen plaatsvinden als God eerst soeverein de wedergeboorte gewerkt heeft. De eerste stap in de orde des heils is altijd het werk van God. Bovendien heeft de mens voor elke daad de medewerkende genade van de Heilige Geest nodig. Deze opvattingen van Witsius vind je overigens bij alle vertegenwoordigers van de gereformeerde orthodoxie.”
Comrie
In het laatste hoofdstuk van zijn inleiding beschrijft Van den Brink het leerstellig antinomianisme in Nederland. Ook daarin ontdekte hij iets dat hem verraste. „Nederlandse gereformeerde theologen in de 17e en 18e eeuw volgden belangstellend de theologische debatten in Engeland en bestreden ook zelf de antinomianen. In de 19e en 20e eeuw kom je onder Nederlandse gereformeerde theologen echter volop antinomiaanse opvattingen tegen.”
Een aanleiding voor deze verandering ligt bij de Nederlands-Schotse theoloog Alexander Comrie (1706-1774), analyseert Van den Brink. „Sinds de publicatie van zijn catechismusverklaring hangt Comrie het leerstellig antinomianisme aan. Dat blijkt uit onderzoek van zijn opvattingen, maar ook uit het feit dat hij de Engelse antinomianen uitgebreid verdedigt, bijvoorbeeld in zijn ”Brief over de rechtvaardigmaking”. De centrale functie die Witsius geeft aan de geloofsdaad voor de vereniging met Christus, kent Comrie toe aan het geloofsvermogen (de ”habitus” van het geloof).”
Comrie wilde doen geloven dat de antinomiaanse visie de orthodoxe gereformeerde positie is, concludeert Van den Brink. „Als je de geschiedenis nagaat, kun je niet anders dan vaststellen dat hij daarin is geslaagd. Volgens Comrie is Witsius slecht geïnformeerd over de antinomiaanse twisten. Maar een Engelstalige theoloog als Thomas Halyburton -een tijdgenoot van Witsius- beweert het tegendeel.”
Vooral de neocalvinisten en de bevindelijk gereformeerden kennen Comrie veel gezag toe. Zo promoveerde dr. A. G. Honig in 1890 als eerste aan de Vrije Universiteit bij Abraham Kuyper op een proefschrift over Comrie. Ook ds. G. H. Kersten baseert zich nadrukkelijk op Comrie.
Hoe kan het dat twee zo verschillende stromingen zich op dezelfde theoloog beroepen?
„Als het geloven als onderscheidend criterium tussen schijn en zijn wegvalt, kan het twee kanten op. Voor Kuyper betekent het dat hij alle kinderen als wedergeboren beschouwt en de hele gemeente als Gods volk. Voor Kersten houdt het in dat hij huiverig is voor de oproep tot het aannemen van Christus door het geloof. Beiden willen het sola gratia veiligstellen, maar het sola fide komt bij hen onder druk te staan.”
Ds. Kersten bestreed toch juist de lijdelijkheid?
„Het is zeker waar dat ds. Kersten het nooit opnam voor de lijdelijkheid. Toch is daarmee nog niet helder wat dan de functie van het geloven is in de orde des heils. Witsius gaat daar veel dieper op in dan ds. Kersten.”
Witsius noemt zijn boek ”Overwegingen ten behoeve van de vrede”. Maakt hij dat waar?
„Witsius maakt onderscheid tussen personen en zaken door niet te reageren op uitspraken, maar op theologische posities. Dat voorkomt vertroebeling van het debat. Daarbij proef je telkens zijn milde houding. Hij spreekt beide partijen aan als broeders, maar niet ten koste van duidelijkheid over zijn eigen visie. Vrede wordt niet bereikt met een wapenstilstand, maar door broederlijk te overtuigen door de kracht van de waarheid.”
Antinomianen en neonomianen
De term antinomianisme is afgeleid van de Griekse woorden ”anti” (tegen) en ”nomos” (wet). De aanduiding wordt voor het eerst gebruikt door de hervormer Maarten Luther (1483-1546) voor de visie van zijn voormalige medewerker Johannes Agricola (1494-1564).
In de zeventiende eeuw woeden in de Engelstalige wereld diverse heftige discussies rond het antinomianisme. De eerste keer is rond 1637 in Nieuw-Engeland, het noordoosten van de huidige Verenigde Staten. Alle vooraanstaande predikanten, waaronder Thomas Shepard, keren zich tegen de antinomiaanse opvatting dat de mens geheel lijdelijk zou zijn in de vereniging met Christus.
In de jaren 40 van de zeventiende eeuw breekt in Londen een heftig debat los rond de preken van Tobias Crisp (1600-1643). Volgens zijn critici minimaliseert Crisp de betekenis van de wet. Zijn opvattingen worden in 1643 tijdens een van de eerste zittingen van de Synode van Westminster veroordeeld. Ook de Schotse theoloog Samuel Rutherford en de Engelsman Richard Baxter verzetten zich heftig tegen de visie van Crisp.
In 1690 worden de preken van Crisp heruitgegeven, wat opnieuw tot felle discussies leidt. Isaac Chauncy, die de opvattingen van Crisp verdedigt, duidt de visie van zijn opponenten aan als ”neonomianisme”, omdat zij van het Evangelie een nieuwe wet zouden maken.
In deze tijd wordt de Nederlandse theoloog Herman Witsius door beide partijen gevraagd om zijn visie te geven en te bemiddelen in het conflict. Naar aanleiding van dit verzoek schrijft Witsius zijn ”Animadversiones Irenicae”.
Wilhelm schreef:Ik las zojuist dit artikel in de krant.
Misschien is dit nu wel het punt waar vaak zoveel verwarring over is, en waarom mensen , die theologisch soms zo dicht bij elkaar staan ,elkaar soms toch niet kunnen , of beter niet willen begrijpen. Wat zou het groot zijn als we elkaar weer zouden vinden in de leer die onze vaderen zo duidelijk en helder konden verwoorden :
Refdag gisteren schreef:
Bemiddelaar bij antinomiaanse twisten
Zalig worden is alleen uit genade, de mens hoeft daar niets voor te doen. Dat mag volgens velen een goed gereformeerde uitspraak zijn, drs. Gert van den Brink zou die toch graag willen nuanceren. Hij vertaalde een Latijns geschrift van de gereformeerde theoloog Herman Witsius (1636-1708), dat duidelijkheid wil scheppen in deze heikele kwestie.
Heeft het zin om een dergelijk 300 jaar oud boek uit het Latijn te vertalen? Van den Brink, kandidaat in de Hersteld Hervormde Kerk, vindt van wel. „Gereformeerde theologie vereist denkwerk. De helderheid van Witsius gun ik anderen ook.”
Toen hij de ”Animadversiones Irenicae” (Overwegingen ten behoeve van de vrede) van Herman Witsius bestudeerde, deed Van den Brink naar eigen zeggen verrassende ontdekkingen. „Witsius staat te boek als een voluit gereformeerd theoloog met een internationale reputatie. Toch bleek zijn visie op thema’s als geloof, wedergeboorte en rechtvaardiging af te wijken van wat ik dacht dat de gereformeerde theologie hierover zegt. En de standpunten waarvan Witsius afstand neemt, beschouwen velen tegenwoordig juist wel als gereformeerd.”
Het geschrift van Witsius is een reactie op een theologische discussie die in zijn tijd speelde in de Engelstalige wereld tussen de zogeheten antinomianen en neonomianen (zie kader). Van den Brink voorzag de vertaling (uitgegeven door het Instituut voor Reformatieonderzoek in Apeldoorn) van een uitvoerige inleiding. Daarin geeft hij een analyse van de twisten over deze kwestie.
Het blijkt niet zo eenvoudig om te definiëren wat het antinomianisme precies inhoudt, temeer omdat de benaming eigenlijk alleen als scheldwoord werd gebruikt. Om helderheid te scheppen, maakt Van den Brink onderscheid tussen praktisch en leerstellig antinomianisme. Praktisch antinomianisme is synoniem voor losbandigheid en wetteloosheid. Bij antinomiaanse schrijvers in de reformatorische traditie is dat eigenlijk niet te vinden.
Volgens Van den Brink komt het leerstellig antinomianisme voort uit de spanning tussen het sola gratia (alleen uit genade) en het sola fide (alleen door het geloof) van de Reformatie. Als de zaligheid alleen uit genade is, welke rol speelt het geloof dan in het ontvangen van het heil? Volgens de antinomianen geen enkele. De kern van het leerstellig antinomianisme is de opvatting dat in de toepassing van het heil de daden van de mens geen enkele voorwaardelijke rol spelen, stelt Van den Brink in zijn inleiding.
Toepassing
Dat betekent volgens de antinomianen bijvoorbeeld dat het geloof als daad van de mens geen voorwaarde is om gerechtvaardigd te worden. De rechtvaardiging is voor hen een bewustwording van wat Christus al tot stand heeft gebracht. Van den Brink: „Eigenlijk houden de antinomianen maar twee van de drie sola’s over. Ze laten het sola fide opgaan in het sola gratia.”
Hoe reageert Witsius op de discussie tussen de antinomianen en de neonomianen? Van den Brink kwam bij de analyse van Witsius’ opvattingen tot de voor hem onverwachte conclusie dat Witsius veel dichter bij de neonomianen staat dan bij de antinomianen.
„De kern van Witsius’ bezwaren tegen de antinomianen is dat zij geen goed onderscheid maken tussen de verwerving en de toepassing van de zaligheid. De verwerving is helemaal het werk van Christus, maar bij de toepassing spelen menselijke daden wel degelijk een rol. Zo stelt Witsius dat de geloofsdaad van de mens een voorwaarde is voor de rechtvaardiging. „De mens moet iets doen voor zijn zaligheid”, schrijft hij letterlijk.”
Wat dan?
„Witsius wijst op Johannes 6:29: „Dit is het werk Gods, dat gij gelooft in Hem, Dien Hij gezonden heeft.” Tot ieder mens onder het Evangelie komt het bevel te geloven in Christus en zich te bekeren. Voor Witsius is dit bevel niet slechts een wettische eis, maar vooral een evangelische nodiging, omdat God tegelijk in de mens werkt het willen en het werken. Niemand wordt zalig dan in de weg van geloof en goede werken. Zo is de orde die God Zelf heeft ingesteld.”
Doet dat geen afbreuk aan de radicaliteit van de genade?
„Integendeel. De radicaliteit van de genade is volgens Witsius daarin gelegen dat ze de mens verandert: door de genade Gods ben ik wat ik ben. De eenvoud van het antinomianisme is bedrieglijk. De Bijbel wordt met die visie een moeilijk boek, omdat je de oproep tot geloof en bekering niet meer kunt begrijpen. Witsius’ werk maakt misschien een ingewikkelde indruk, maar dat is nodig om eenvoudig te blijven. Uiteindelijk kan hij aansluiten bij de taal van de Schrift: „Indien iemand opendoet, Ik zal tot hem inkomen.””
Wordt God zo niet afhankelijk van de mens?
„De geloofsdaad van de mens kan volgens Witsius alleen plaatsvinden als God eerst soeverein de wedergeboorte gewerkt heeft. De eerste stap in de orde des heils is altijd het werk van God. Bovendien heeft de mens voor elke daad de medewerkende genade van de Heilige Geest nodig. Deze opvattingen van Witsius vind je overigens bij alle vertegenwoordigers van de gereformeerde orthodoxie.”
Comrie
In het laatste hoofdstuk van zijn inleiding beschrijft Van den Brink het leerstellig antinomianisme in Nederland. Ook daarin ontdekte hij iets dat hem verraste. „Nederlandse gereformeerde theologen in de 17e en 18e eeuw volgden belangstellend de theologische debatten in Engeland en bestreden ook zelf de antinomianen. In de 19e en 20e eeuw kom je onder Nederlandse gereformeerde theologen echter volop antinomiaanse opvattingen tegen.”
Een aanleiding voor deze verandering ligt bij de Nederlands-Schotse theoloog Alexander Comrie (1706-1774), analyseert Van den Brink. „Sinds de publicatie van zijn catechismusverklaring hangt Comrie het leerstellig antinomianisme aan. Dat blijkt uit onderzoek van zijn opvattingen, maar ook uit het feit dat hij de Engelse antinomianen uitgebreid verdedigt, bijvoorbeeld in zijn ”Brief over de rechtvaardigmaking”. De centrale functie die Witsius geeft aan de geloofsdaad voor de vereniging met Christus, kent Comrie toe aan het geloofsvermogen (de ”habitus” van het geloof).”
Comrie wilde doen geloven dat de antinomiaanse visie de orthodoxe gereformeerde positie is, concludeert Van den Brink. „Als je de geschiedenis nagaat, kun je niet anders dan vaststellen dat hij daarin is geslaagd. Volgens Comrie is Witsius slecht geïnformeerd over de antinomiaanse twisten. Maar een Engelstalige theoloog als Thomas Halyburton -een tijdgenoot van Witsius- beweert het tegendeel.”
Vooral de neocalvinisten en de bevindelijk gereformeerden kennen Comrie veel gezag toe. Zo promoveerde dr. A. G. Honig in 1890 als eerste aan de Vrije Universiteit bij Abraham Kuyper op een proefschrift over Comrie. Ook ds. G. H. Kersten baseert zich nadrukkelijk op Comrie.
Hoe kan het dat twee zo verschillende stromingen zich op dezelfde theoloog beroepen?
„Als het geloven als onderscheidend criterium tussen schijn en zijn wegvalt, kan het twee kanten op. Voor Kuyper betekent het dat hij alle kinderen als wedergeboren beschouwt en de hele gemeente als Gods volk. Voor Kersten houdt het in dat hij huiverig is voor de oproep tot het aannemen van Christus door het geloof. Beiden willen het sola gratia veiligstellen, maar het sola fide komt bij hen onder druk te staan.”
Ds. Kersten bestreed toch juist de lijdelijkheid?
„Het is zeker waar dat ds. Kersten het nooit opnam voor de lijdelijkheid. Toch is daarmee nog niet helder wat dan de functie van het geloven is in de orde des heils. Witsius gaat daar veel dieper op in dan ds. Kersten.”
Witsius noemt zijn boek ”Overwegingen ten behoeve van de vrede”. Maakt hij dat waar?
„Witsius maakt onderscheid tussen personen en zaken door niet te reageren op uitspraken, maar op theologische posities. Dat voorkomt vertroebeling van het debat. Daarbij proef je telkens zijn milde houding. Hij spreekt beide partijen aan als broeders, maar niet ten koste van duidelijkheid over zijn eigen visie. Vrede wordt niet bereikt met een wapenstilstand, maar door broederlijk te overtuigen door de kracht van de waarheid.”
Antinomianen en neonomianen
De term antinomianisme is afgeleid van de Griekse woorden ”anti” (tegen) en ”nomos” (wet). De aanduiding wordt voor het eerst gebruikt door de hervormer Maarten Luther (1483-1546) voor de visie van zijn voormalige medewerker Johannes Agricola (1494-1564).
In de zeventiende eeuw woeden in de Engelstalige wereld diverse heftige discussies rond het antinomianisme. De eerste keer is rond 1637 in Nieuw-Engeland, het noordoosten van de huidige Verenigde Staten. Alle vooraanstaande predikanten, waaronder Thomas Shepard, keren zich tegen de antinomiaanse opvatting dat de mens geheel lijdelijk zou zijn in de vereniging met Christus.
In de jaren 40 van de zeventiende eeuw breekt in Londen een heftig debat los rond de preken van Tobias Crisp (1600-1643). Volgens zijn critici minimaliseert Crisp de betekenis van de wet. Zijn opvattingen worden in 1643 tijdens een van de eerste zittingen van de Synode van Westminster veroordeeld. Ook de Schotse theoloog Samuel Rutherford en de Engelsman Richard Baxter verzetten zich heftig tegen de visie van Crisp.
In 1690 worden de preken van Crisp heruitgegeven, wat opnieuw tot felle discussies leidt. Isaac Chauncy, die de opvattingen van Crisp verdedigt, duidt de visie van zijn opponenten aan als ”neonomianisme”, omdat zij van het Evangelie een nieuwe wet zouden maken.
In deze tijd wordt de Nederlandse theoloog Herman Witsius door beide partijen gevraagd om zijn visie te geven en te bemiddelen in het conflict. Naar aanleiding van dit verzoek schrijft Witsius zijn ”Animadversiones Irenicae”.
Ik vrees alleen dat de meeste (bevindelijke) predikanten uit de rechterflank het niet eens zullen zijn met de ontdekking van drs. Gert van den Brink. Hij doet namelijk nogal een ontdekking.
Afgelopen donderdag las ik in het RD een interessant artikel. En wel het bovenstaande artikel. Eerst leek het me wat droog rationeel, maar al lezend constateerde ik dat dit toch wel degelijk ergens over gaat. Over iets wat ook vandaag in de gereformeerde gezindte nog volop bestaat. Antinomianisme leeft volgens mij volop. Daar is volgens mij sprake van als het ware geloof vooral een zaak is van mystiek beleven (allerlei standen in het genadeleven die dan doorlopen moeten worden), terwijl er voor de bijbelse oproep tot geloof en bekering, en het leven naar Gods wet weinig ruimte meer overblijft. Dat laatste staat dan erg onder verdenking. Niet dat het dan op zichzelf als een slechte zaak wordt gezien, maar je moet vooral niet gaan menen dat het enig nut heeft als het om je behoud gaat.
Ik ben zelf in het verleden ook best besmet geweest door het antinomianisme. Maar bijbelstudie heeft mijn doen inzien dat dat toch echt iets fouts is. Door de hele Bijbel heen vindt je de oproep om te leven naar Gods wet. Deuteronomium 29-30 is daarin een mooi voorbeeld. Vooral in 30:11-16 komt het heel duidelijk naar voren. Maar in de rest ook. Een ander belangrijk woord daarbij is: verbond.
Na in de wereld eens goed rondgekeken te hebben, besluit Prediker zijn boek met het belang van het dienen van God, en daarmee het houden van zijn geboden. Zie Prediker 12:13-14.
Het karakter van het onderwijs van Jezus Christus heeft hetzelfde karakter, want in de bergrede onderwijst Jezus de geboden van God, zie Mattheüs 5-7. De accenten die aan het eind van dat gedeelte gezet worden spreken duidelijke taal, Mattheüs 7:21-23.
Ik kan ook verwijzen naar I Johannes 2:3-5.
Het zijn maar enkele voorbeelden uit het grote geheel. Er zou nog onnoemelijk veel meer op te sommen zijn.
Wat wel nuttig is, is het verschil tussen het Hebreeuwse woord torah en het Nederlandse woord wet even aan te stippen. Dat laatste woord heeft een vrij kille klank. Het is ook smaller dan het Hebreeuwse woord torah. Dat Hebreeuwse woord betekent ook: onderwijs. Wie naar Gods torah leeft, richt zich naar Gods onderwijs. Je hebt het dan dus niet meer over een kil boek, geschreven door een of andere anonieme jurist. Maar het gaat om het onderwijs van JHWH aan zijn kinderen, zoals dat in de Bijbel staat.
Wat mij betreft stond Witsius heel nuchter met beide benen op de grond, terwijl Comrie doorschoot de verkeerde kant op, zeg ik verwijzend naar de inhoud van het RD-artikel.
...en gij zult voor het aangezicht des HEEREN, uws Gods, zeven dagen vrolijk zijn. (Leviticus 23:40b)
Bookreader opent zojuist een topic over "Antinomianisme".
Omdat Wilhelm en Grace het bewuste artikel elders al hadden besproken, heb ik hun reacties in dit nieuwe topic geplaatst.
Wat is nu eigenlijk precies het antinomianisme? Het wordt me nog niet zo duidelijk.
Een encyclopedie op internet geeft: Opvatting dat, wanneer men het evangelie aanvaardt, de morele wet niet langer van toepassing is. Het misbruiken dus van de christelijke vrijheid in het nieuwe verbond.
Jongere schreef:Wat is nu eigenlijk precies het antinomianisme? Het wordt me nog niet zo duidelijk.
Een encyclopedie op internet geeft: Opvatting dat, wanneer men het evangelie aanvaardt, de morele wet niet langer van toepassing is. Het misbruiken dus van de christelijke vrijheid in het nieuwe verbond.
Maar de link met Comrie zie ik dan nog niet echt.
Ik kan me vergissen, maar volgens mij gaat het erom dat Comrie sterk gekant was tegen het 'neonomianisme' (geloven als nieuwe 'wet'). Comrie was vuurbang voor het geloof als daad, omdat dit volgens hem het remonstrantisme in de kaart speelde.
Maar dat Comrie antinomiaan was, geloof ik niet.
Ik laat me overigens graag aanvullen c.q. corrigeren door een Comriekenner.
Jongere schreef:Wat is nu eigenlijk precies het antinomianisme? Het wordt me nog niet zo duidelijk.
Een encyclopedie op internet geeft: Opvatting dat, wanneer men het evangelie aanvaardt, de morele wet niet langer van toepassing is. Het misbruiken dus van de christelijke vrijheid in het nieuwe verbond.
Maar de link met Comrie zie ik dan nog niet echt.
Ik kan me vergissen, maar volgens mij gaat het erom dat Comrie sterk gekant was tegen het 'neonomianisme' (geloven als nieuwe 'wet'). Comrie was vuurbang voor het geloof als daad, omdat dit volgens hem het remonstrantisme in de kaart speelde.
Maar dat Comrie antinomiaan was, geloof ik niet.
Ik laat me overigens graag aanvullen c.q. corrigeren door een Comriekenner.
Ik denk dat de kern van het argument in het artikel genoemd wordt, nl: De centrale functie die Witsius geeft aan de geloofsdaad voor de vereniging met Christus, kent Comrie toe aan het geloofsvermogen (de ”habitus” van het geloof).”
Of we dat nu antinomianisme noemen of niet, het blijft staan dat het een breuk is met het traditioneel-gereformeerde denken. Wie Calvijn leest, maar ook bv een RM McChaine, ziet dat er een sterke nadruk is op de geloofsdaad. Wat wij doen, zowel in het geestelijke als in het natuurlijke, heeft gevolgen voor ons geestelijke leven nu, en in de eeuwigheid. Door het wel en wee van het geestelijke leven los te maken van de geloofsdaad, en te koppelen aan door God gegeven "habitus", wordt de gelovige de verantwoording voor zijn geestelijke leven uit handen genomen. Het sola fide wordt door sola gratia overschreeuwd.
Het verschil zie je ook in preken. Leg maar eens preken van Reformatoren (Calvijn en Luther, maar ook Nederlandse predikers uit het Reformatie-tijdperk), en van de Puriteinen, náást Comri en zijn navolgers. Waar je bij de eersten de grote nadruk ziet op de geloofsdaad, inclusief oproepen om Christus te omhelzen, zijn weldaden aan te nemen, Hem te geloven en te vertrouwen, te leven volgens Zijn voorbeeld, etc, zie je bij de 2e groep meer een omschrijven van de "habitus van het geloof", ofwel: Hoe weet ik of ik een waar christen ben*. Dit verschil toont zich nog veel groter, wanneer we ook de kerkvaders erbij betrekken, en hun preken meevergelijken.**
Kortom, noem het antinomianisme of niet, dat het een verandering is valt niet te ontkennen.
----------------------------------
* Een kenmerken-prediking, waarin de vraag hoe ik kan weten een waar christen te zijn, hoeft niet persé een breuk met het klassiek-gereformeerde denken te zijn. Denk bijvoorbeeld aan de Puriteinen, zoals Gutri in zijn boekje des Christens groot Interest, waarbij de omschrijving van kenmerken toch zeer sterk iedere lezer opgeroepen wordt tot geloofsdaden (omhelzen van Christus, Hem aannemen, etc)
** Velen in onze gezindte geven ook eerlijk toe dat zij zich absoluut niet kunnen herkennen in de preken van bv een Augustinus. Te oppervlakkig, te veel nadruk op de mens, te onbevindelijk. Toch waren die preken wel hét grote voorbeeld voor mensen als Calvijn en Luther, en de andere Reformatoren. De Reformatie benadrukte steeds weer in de lijn van de kerkvaders te staan. Wie zich niet meer in de kerkvaders herkent, dient zich dus serieus af te vragen of hij/zij wel eerlijk in de lijn van de Reformatie staat....
Het is wel vreemd dat men wel eens J.C Philpot en Huntington als antinomianen heeft betiteld!
------------------------------------------------------------------------------------------
J.C. Philpot on the Law and the Gospel
My dear Sir,- In one of your letters you express the wish that I should give my views upon this point, Why, in my judgment, the law is not the believer's rule of life......In doing so I shall take the occasion to offer my thoughts on these three distinct points:
1. Why the law is not the believer's rule of life.
2. What is the rule.
3. Disprove the objection cast upon us that our views lead to doctrinal or practical antinomianism.
By a believer, I understand one who by faith in Christ is delivered from the curse and bondage of the law, and who knows something experimentally of the life, light, liberty and love of the glorious gospel of the grace of God. By the law I understand chiefly, though not exclusively, the law of Moses. And by the rule of life I understand and outward and inward guide, by following which a believer directs his walk and conversion before God, the Church and the world.
It is very necessary to bear strictly in mind that we are speaking wholly and solely a believer. What has the law to do with a believer in Christ Jesus? Is he required by the revealed will of God to take the law as a guiding rule in his life? I answer, No; and for several reasons.
1. God does not leave us at liberty to take at will one part of the law and leave the other. It must be taken as a whole or left as a whole, for God has so revealed it. I cannot find in any part of God's Word any mitigation of its terms, or any halving of it, so that, according to the views of many divines who have written on the subject, we may be dead to it as a covenant, yet alive to it as a rule. The essential and distinguishing characteristic of the law is that it is a covenant of works, requiring full and perfect obedience, attaching a tremendous curse to the least infringement of its commands. If then I, as a believer, take the law as my rule of life, I take it with its curse; I put myself under its yoke, for in receiving it as my guide, (and if I do not this it is not my rule,) I take it with all its conditions and subject to all its penalties....The indispensable connection between a covenant and its rules is clearly shown in Gal. 5:1-6, where the apostle testifies to "every man that is circumcised, that he is a debtor to the whole law". It is idle to talk of taking the law for a rule of life, and not for a covenant; for the two things are essentially inseparable; and as he who keeps the whole law and yet offends in one point, is guilty of all (James 2:10), so he who takes but one precept of the law for his rule, (as the Galatians took that of circumcision,) by taking that one, virtually adopts the whole, and by adopting the whole puts himself under the curse which attaches to their infringement.
People speak very fluently about the law being a rule of life who think little of the resulting consequences; for amongst them is this, that its written precepts and not its mere spirit, must be the rule. Now, these precepts belong to it only as a covenant, for they were never disjoined by the Authority that gave them, and what God hath joined together let no man put asunder. To show this connection between the precepts and the covenant is the chief drift of the Epistle to the Galatians, who were looking to the law and not the gospel, and having begun in the Spirit, were attempting to be made perfect by the flesh. Read with enlightened eyes, this blessed Epistle would at once decide in favor of the gospel as our guiding rule of Christian conduct and conversation. Observe how Paul chides those who would so act: he calls them "foolish Galatians", and asks who hath bewitched them that they should not obey the truth (that is, the gospel),"before whose eyes Jesus Christ has been evidently set forth, crucified among them." He appeals to their own experience and asks them: "receive ye the Spirit by the works of the law or by the hearing of faith?" He draws a line of distinction here between those works which are done in obedience to the law as a guiding rule, and that power of God felt in the heart which attends a preached gospel when heard in faith, and asks them under which of the two they had received the teaching and testimony of the blessed Spirit. But observe, further, now he bids them "walk in the Spirit" (Gal. 5:16). Now to "walk" is to live and act, and the rule which he here gives for this living and acting is not the law but the Spirit, and he tells them of the blessedness of this divine leading and guiding: "If ye be led by the Spirit, ye are not under the law": that is, neither as a covenant nor as a rule- that they were free from its curse as a condemning covenant, and from its commands as a galling yoke which neither they nor their fathers could bear (Acts 15:10). But to show them that deliverance form the law did not set them free from a higher and more perfect rule of obedience, he bids them "fulfill the law of Christ", which is love, a fruit of the Spirit and not produced by the law which worketh wrath and gendereth to bondage (Rom. 4:15; Gal. 4:24).
If we are willing to abide by the inspired Word of Truth we need to go no further than this very Epistle to decide the whole question. For in it we have laid down the rule according to which believers should walk, which is a "new creature" (or a new creation): "For in Christ neither circumcision availeth anything nor uncircumcision, but a new creature. And as many as walk according to this rule, peace be upon them, and on the Israel of God" (Gal. 6:15-16). Is the law or the Spirit's work upon the heart held our here as the rule of a believers walk? The law is strictly a covenant of works; it knows nothing of mercy, reveals nothing of grace, and does not communicate the blessed Spirit. Why, then, if I am a believer in Christ and have received his grace and truth into my heart, am I to adopt for the rule of life that which does not testify of Jesus either in the Word or in my conscience? If I am to walk as a believer, it must be by a life of faith in the Son of God (Gal 2:20). Is the law my rule here? If it be, where are those rules to be found? "The law is not of faith". How, then, can it law down rules for the life of faith? If I wish to walk as becomes a believer with the Church, what help will the law give me there? To walk as such must be by the law of love as revealed in Christ and made known in my heart by the power of God. If I am to walk in the ordinances of God's house, are these to be found revealed in the law?
We give the law its due honor. It had a glory, as the Apostle argues (2Cor 3) as the ministration of death and condemnation, but this glory is done away, and why are we to look to it now as our guiding rule? The ministration of the Spirit, of life, and of righteousness "doth much more exceed in glory", and why are we to be condemned if we prefer the Spirit to the letter, life to death, and righteousness to condemnation? A rule must influence as well as guide, or else it be a dead rule. If you chose to be guided by the killing letter which can only minister condemnation and death, and we chose for our rule that which ministers the Spirit, righteousness, and life, which has the better rule? It is much to be feared that those who thus walk and talk have still the veil over their heart, and know nothing of what the Apostle means when he says: "Now the Lord is that Spirit, and where the Spirit of the Lord is there is liberty. But we all with open face beholding, as in a glass the glory of the Lord, are changed into the same image from glory to glory, even as the Spirit of the Lord" (2Cor 3:17-18).
But not only have we these deductions to influence the mind in rejecting the law as a rule for a believers walk, but we have the express testimony of God as a warrant for so doing. We read, for instance, that "I through the law am dead to the law, that I might live unto God" (Rom. 7:4). As a believer in Christ, the law is dead to me, and I am to it. The Apostle has clearly and beautifully opened up this subject. He assumes that a believer in Christ is like a woman is remarried after the death of her first husband; and he declares that "she is bound by the law of her husband as long as he liveth, but if the husband be dead she is loosed from the law of her husband (vs 2). Of course the first husband is the law, and the second husband is Christ. Now adopting the figure of Paul's, may we not justly ask: Which is to be the rule of the wife's conduct when re-married, the regulations of the first or the second husband?
2. What, then, is the believer's rule of life. is he without rule? a lawless wretch because he abandons the law of Moses for his rule has no guide to direct his steps? God forbid! for I subscribe heart and soul to the words of the Apostle :Being not without law to God, but under law to Christ "(1Cor 9:21) (footnote- not under THE law, as our version; there being no article expressed or implied in the original). The believer then has a guiding rule which we may briefly call -the gospel. This rule we may divide into 2 branches. The gospel as written by the divine finger upon the heart, and the gospel as written by the blesses Spirit in the Word of truth. These do not form two distinct rules, but the one is the counterpart of the other; and they are mutually helpful to and corroborative of each other. One of the promises of the New Covenant (Jer. 31:21-34; Heb. 8:8-12 compared), was: "I will write My law in their inward parts and write it in their hearts." This writing of the law of God in their heart, I need not tell you, is that which distinguishes it from the law of Moses which was written on tables of stone: and becomes an internal rule whereas the law of Moses was but an external rule. This internal rule seems to be pointed out in Romans 8:2 where we find these words: "For the law of the Spirit of life in Christ Jesus has set me free from the law of sin and death." By "the law of the Spirit of life", I understand that guiding rule (for a rule in Scripture is frequently called a law; the word law in Hebrew signifying literally "instruction") which the Spirit of God, as communicating life, is in a believers heart. It is, therefore, the liberating, sanctifying, guiding influence of the Spirit of God, in his soul which, as a law or a rule, delivers him from "the law of sin and death"; by which I understand not so much the law of Moses, as the power and prevalency of his corrupt nature.
If this then be a correct exposition of the text, we have a guiding internal rule distinct from the law of Moses, and a living rule in the heart, which that never was nor could be; for it did not communicate the Spirit (Gal. 3:2-5) But this internal rule as being "the law of the Spirit of life", has power to lead all the children of God; for in the same chapter (vs 14) the Apostle declares that "as many as are led by the Spirit of God, they are the sons of God." This leading which is peculiar to the children of God and is an evidence of their sonship, delivers them from the law; for if we are led by Spirit we are not under the law" (Gal 5:8) either as a covenant or as a rule, for we have a better covenant and a better rule (Heb 8:6). What is the main use of a rule but to lead? But who can lead like a living Guide? How can a dead law lead a living soul? The very proof that we are the children of God is that we are led by the Spirit; and this inward leading becomes our guiding rule. And is it not a desparaging of the guidance of the blessed Spirit to set up in opposition to His guiding rule a dead law and to call those Antinomians who prefer a living guide to a dead letter? This living guide is that holy, and blessed Spirit who "guides into all truth" (Jn. 16:13). Here is the main blessedness of the work and grace upon the heart, that the leading and guiding of the blessed Spirit form a living rule every step of the way; for He not only quickens the soul into spiritual life, but maintains the life which He gave, and performs (or finishes- margin) it until the day of Jesus Christ (Phil. 1:6). This life is eternal, as the blessed Lord at the well of Samaria declared, that the water that he should give the believer should be in a well of water springing up into everlasting life (Jn. 4:14) It is then this springing well in a believer's soul which is the guiding rule, for, as producing and maintaining the fear of God, it is "a fountain of life to depart from the snares of death" (Pro.14:27).
But lest this guiding internal rule be abused, which it might be by enthusiasm, and that they might not be left to substitute delusive fancies for the teaching of the Holy Spirit, the God of all grace has given to His people an external rule in precepts of the gospel as declared by the mouth of the Lord and His apostles, but more particularly as gathered up in the epistles as a standing code of instruction for the living family of God. Nor do these at all clash with the rule of which I have just spoken, but on the contrary harmonize entirely and thoroughly with it; for, in fact, it is one and the same rule; the only difference between them being that the blessed Spirit had revealed the one in the written Word, and by the application of that Word to the soul makes the other to be a living rule of heart.
Now there is not a single part of particle of our walk and conduct before God or man which is not revealed and unculcated in the precepts of the gospel; for, though we have not minute directions, we have what far excels all such unnecessary minutiae- most blessed principles enforced by every gracious and holy motive, and forming, when rightly seen and believed, a most perfect code of inward and outward conformity to the revealed will of God, and of all holy walk and conduct in our families in the church and in the world.
I would say that a believer has a rule to walk but which is sufficient to guide him in every step of the way; for if he has the eternal quickenings, teachings and leadings of the Spirit to make his conscience tender in the fear of God, and has a law of love written upon the heart by the finger of God; and besides this has the precepts of the gospel as a full and complete code of Christian obedience, what more can he want to make him perfect in every good word and work (Heb. 13:21). Can the law do any of these things for him? Can it give him life, in the first instance, when it is a killing letter? Can it maintain life, if it is not in its power to bestow it?
But it may be asked: Do you then set aside the two great commandments of the law: "Thou shalt love the Lord thy God"etc.. and "thy neighbor as thyself"? No, On the contrary, the gospel as an external and internal rule fulfills them both, for "love is the fulfilling of the law." (Rom. 13:10). So this blessed rule of the gospel not only does not set aside the law as regards its fulfillment, but so to speak absorbs into itself and glorifies and harmonizes its two great commandments, by yielding to them in obedience of heart, which the law could not give; for the believers serves in the newness of the Spirit, not in the oldness of the letter (Rom 7:6), as Christ's freeman (Jn. 8:32) and not as Moses's bondslave. This is willing obedience not a legal task. This will explain the meaning of the Apostle: "For I delight in the law of God after the inward man:; for the new man of grace, under the powerful influence of the Holy Spirit, delights in the law of God, not only for its holiness, but as inculcating that to do which fills the renewed heart and the inward delight -love to God and His people.....
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
The Rule and The Riddle By WILLIAM HUNTINGTON
Winchester Row, Dec. 29, 1788
From The Works of Wm. Huntington, 1811, Vol. 8
I received my sister's kind epistle, and have considered her numberless complaints, and the difficulty of her way. "That which is crooked cannot be made straight, and that which is wanting cannot be numbered" says Solomon. Every epistle comes with heavy tidings; and no wonder, for thou art compassing about the old mount, and hast got the veil on again and thou wilt hold it fast enough, unless some evangelical watchman, or keeper of the walls, be sent to smite thee, wound thee, and take away thy veil from thee, Song v. 7. Thy poor husband must have need of patience now to bear with thee, for thy temper will try him to purpose. There is no living at peace where Hagar keeps house. Let the bondwoman once get between thee and the everlasting Father, and she will soon make you feel the difference between the yoke of a bondmistress and the freedom of a married wife. Hagar will soon bear rule, entangle thee in the yoke of servile fear, and provoke thee to jealousy, till thy flesh be ready to crawl upon thy bones; and thou wilt become a burden to thyself, and to all about thee. And then it is well if thou dost not say, My wrong be upon thee. It is thy own foolishness that perverteth thy way, and thy heart fretteth against the Lord, Prov. xix. 3.
Truth has told thee that Hagar is mount Sinai in the figure, and genders to bondage. But if the Lamb's wife set no more store by her dignity and honour than to commit the management of her affairs to a bondservant, it is a pity but she should bear the yoke till she knows the worth of her liberty, honour, and privileges. Hagar was appointed to serve, not to bear rule. There are three things that disquiet the earth, yea four that it cannot bear; and the first is, "For a servant when he reigneth." Thou art not to serve in the oldness of the letter. Therefore, cast out the bondwoman and her son, for the bondwoman must not govern the Lamb's wife, nor shall the bondchild be heir with the children of promise. This thing will not be grievous to the Father of the faithful concerning the bondwoman and her son, for he has told thee that the servant abideth not in the house forever; but the son abideth ever. And those sons are free sons, who are delivered from the yoke of bondage, and stand fast in their, liberty. And the free woman is one who cleaves to her royal husband, manages her house with discretion, and keeps her servants in their place.
Thou hadst not got this yoke on thy neck, nor this grave-cloth wrapped about thy head, when thou satest under what is now called Antinomianism: thy soul seemed then to be healthy, thy conversation savoury, and thy countenance comely; thy heart was like the chariots of Amminadib, and thou didst run the race set before thee with delight. But where art thou now? They have driven thee with the law till thou art both blind and bound. "They zealously affect you, but not well;" they that lead thee cause thee to err and destroy the way of thy path; thou art not now in Wisdom's pleasant ways, nor in the paths of peace.
Remember from whence thou art fallen; from thy first love, from heartfelt union and fellowship with Christ, from joy and peace in believing, and from the happy enjoyment of God's free Spirit! Thou didst then enjoy the liberty of the gospel; now thou feelest the bondage of the law. The Lord did attend the word with a marvellous power, and ministered the Spirit among you by the preaching of faith. Does he the same now by the works of the law? I know not. Thou hast felt the Saviour's yoke to be easy, and his burden light; and thou never wast more holy nor happy within, nor more circumspect without, than thou wast then. I would have thee try and see what the law can do for thee: stick to it, and try what love, life, peace, and holiness, can be fetched from thence; and, when thou hast perfected the work of sanctification by that rule, then be so kind as to send me an exact account of it; explain the operations of it, thy sensations under it, and a true account of the superabounding practical holiness that thy family, fellowmembers, and neighbours, see in thee.
Not one holy motion, not one divine and pleasing sensation, not a single flame of pure love to God or man, wilt thou ever fetch from that covenant. "The law worketh wrath;" and the carnal mind is enmity against the lawgiver; nor can it be subject to the law. Those that are under it may cleave to one another, but the union is only the bond of natural affections; and some are held together by corrupt affections, and some given up to vile affections. But pure love flows freely from a reconciled God in Christ Jesus; and is shed abroad in the heart by the Holy Ghost, who is the spirit of life and of a sound mind.
Thou canst not discern one from the other. No; for Paul says the preacher knows not what he says, nor whereof he affirms; and, if so, the flock, and thyself among them, must be tossed to and fro with a temptest; afflicted, and not comforted; nor will be, until God appears to lay their stones with fair colours; and, as soon as the elect Foundation, chief Corner Stone, Stone of Help, and the Living Stone appears with divine lustre, thou wilt quit the storm, and be glad to embrace the shadow of that Rock in this weary land. If thou aim at holiness by the law, remember thou must be perfect in the flesh as well as in spirit. The law is perfect; it will allow of no infirmities, no evil thoughts, no adulterous looks, no anger nor evil tempers, no fire to be kindled on the Sabbath day; not speaking thy own words, nor thinking thy own thoughts on that day; thy neighbor must be loved as thyself; half thy goods must be given to the poor; one coat of the two must go to them that have none; and then there is no getting to heaven but by taking up the cross, and following Jesus. No man shall ever stand the test of that law without a pure love to God, divine life in Christ, holiness by the Spirit, and an everlasting righteousness from the God of his salvation. When you come to London again we will compare notes together, and see which has gained most by trading; until which time pursue your present path, and I will pursue mine.
Make the law your only rule of life; read it, keep you eyes upon it, and live by it; and I will pray that I may be kept dead to the law, and alive unto God; that I may be crucified with Christ, and yet live; yet not 1, but that Christ may live in me. If you make the law your rule of life, you are alive to the law, and walk in the law. And, if Christ lives in me, I shall be kept alive unto God, and walk in newness of life.
Go you on with the commandments, and I will go on with the promises. Make the law your rule of walk, and I will pray God to perform his promise in me, for God hath said, "I will dwell in them, and walk in them." Thus you go on by the law, and I by the gospel. Do you perform your duty, and I will plead my privileges. Act thou as an industrious servant; and, by God's grace, I will act as an affectionate son. Be thou obedient to the law, and I will pray for grace for obedience to the faith. Live thou in the fear of thy master, and I will endeavour to honour my heavenly Father.
Make the law thy only rule of action, and act accordingly; and I will depend upon God to work in me both to will and to do of his own good pleasure; yea, to fulfill all the good pleasure of his will in me, and the work of faith with power.
Make the law your only rule of conversation. Speak of the commandments "when thou sittest in thine house, and when thou walkest by the way, when thou liest down, and when thou risest up. And thou shalt write them upon the door posts of thine house, and upon thy gates; that your days may be multiplied, and the days of your children; in the land which the Lord sware unto your fathers to give them as the days of heaven upon the earth," And I will pray God to create the fruit of my lips; to give me a mouth and wisdom that all my enemies shall not be able to gainsay or resist; and that it may not be me that speaks, but that the Spirit of my heavenly Father may speak in me; and then my conversation will be with power, and my words seasoned with salt, ministering grace. Thus runs the promise, and the excellency and the power is of God; and, if God perform his promise to me He will have all the glory; and, if thou perform thy task, thou hast whereof to glory, but not before God, whatever thou dost before men.
Let the ministers of the letter bind all the grievous burdens upon your shoulders that you can possibly bear, and I will cast my burdens on the Lord who has promised to sustain me. Be thou careful to observe all the grievousness which they prescribe, and I will cast all my care upon him that careth for me. Walk thou by sight, and I by faith; walk thou in the letter, and I in the Spirit. Look thou to the commandments, and I will look to Jesus.
They that say this doctrine opens a door to all licentiousness know not what they say. You saw nothing like that in me; and those that are setting the law perpetually before your eyes, and enforcing holiness from that, in order to blind your mind, and prejudice your soul, against the truth and the preachers of it, give you no other proof of their superior holiness than what you hear from their mouth. There is no more power in their discourses, no more savour in their conversations, no more knowledge in the word, no more experience of grace, no more success in their ministry, no more liberality, no more prevalency with God in prayer, no more circumspection before men, nor conscientiousness towards God, than appears in some that are called Antinomians; nor half so much. Men who have nothing to recommend them either in heart or life, must do all by the sound of a trumpet. he that laboured more abundantly than they all, and much more to the purpose, said, "It is not 1, but the grace of God that was with me." But we have some in our days who tell us they fetch all their comfort from their holiness, and their holiness from the law: and I believe them; for they seem to have no fellowship with the God of comfort, nor experience of the Holy Ghost. Cleave thou to the Saviour, and depend on his grace; and, when these fail, then try the law. The way to Sinai is broader than the way to Zion; the path is the most beaten, and there are the greatest number of travellers. It is easier to get law than gospel; and a throne of judgment is more accessible than a throne of grace.
We have legions of unconverted preachers of the letter, but ministers of the Spirit are few. Most men will proclaim their own goodness, but a faithful man who can find? Men who are unacquainted with the power of godliness must enforce the letter, for that is all their stock. With the letter, a great noise, and a fair shew in the flesh, they deceive the simple. The mystery of faith is a puzzling thing to an unexperienced heart and an unenlightened head: when they attempt this they only betray their ignorance. The gentleman was right; "Without holiness no man shall see the Lord;" and, if he has no holiness but what he gets from the law, he will never see the Lord with acceptance; for "Except a man be born again (of the Holy Ghost) he cannot see (much less enter into) the kingdom of God." This kingdom of God is in power: regeneration enlightened us into it, and gives us a sensible enjoyment of it; for it stands in righteousness, peace, and joy, in the Holy Ghost; nothing of which comes to us from the law.
If enforcing the law as the only rule of life, and setting it before thee as thy only standard of holiness, be accompanied with power; if it produce love to God and man; if it promote true holiness; if it refresh the new man, and clothe the soul with humility and self loathing; if it endear Christ, and strengthen faith; if it produce spiritual life and peace; if it enlighten the eyes, enlarge the heart, wean from the world, purify the soul, encourage diligence, and make God, in his ways and worship, the delight of thy soul, thou mayest well bear with them; for these things come from God, and do accompany salvation. But I know there is nothing of all this attends such preaching; and this letter of yours is a sufficient proof of it.
I have set before my sister the law and the gospel, commandments and promises, life and death, a blessing and a curse. If thou cleave to the letter of the law, and make that thy rule of life, walk, actions, and conversation; then thy obedience will be the obedience of the law, not of faith; they will be thy fruits, not the fruits of the Spirit. By the law you work, by the gospel God works in me. You produce fruit in obedience to the letter; in Christ is my fruit found. You work by the law, by the gospel God works all my works in me. By the law you must make a new heart, and a new spirit; by the gospel God creates me anew in Christ Jesus. By the law you must love God; by the gospel God's love is shed abroad in my heart. By the law you must wash you, and make you clean; by the gospel God cleanses me from all filthiness both of flesh and spirit. Thus God works by the gospel, and by the law you work: by the one self is denied, and Christ is all in all; by the other, self is exalted, and you are all in all. One of these agents must give way: grace must be grace, and works no more works; or works must be all, and grace nothing at all.
"I do not frustrate the grace of God; for, if righteousness come by the law, Christ is dead in vain." And as righteousness did not come by the law, so neither did holiness, life, or sanctification come by the law. Christ is made of God unto us wisdom, life, righteousness, sanctification, and redemption; and he doth sanctify and cleanse his church, and present it without spot or wrinkle, or any such thing. If this opens a door to all licentiousness, then it follows that man's dead works are true holiness; and all God's works, which are perfect, licentiousness. Will not this be bitterness in the end? God tells me that I am become dead to the law, am delivered from the law, and that I am not under the law. And what is all this death and deliverance for? That we might live in sin? Nay, we are become dead to the law, that we may live unto God; we are delivered from it, that we may serve God in newness of the Spirit; and we are brought from under it that we might be under grace. But why living unto God, serving in the Spirit, and being under grace, should be called a door to all licentiousness, I know not: I must refer this to the hearing of the great God when the year of revenges comes on for the controversy of Zion.
But, if my sister chooses to live to the law, be under it as her only rule of life, walk, and action, not accepting deliverance, she is welcome: let her bow her shoulders to bear, and become a servant to tribute; she will find, ere long, that the lamp will go out, and then she will be calling for oil. She is poor and needy now; but the legal veil sometimes blinds the eyes to that degree, that a person may be poor and wretched, miserable, blind, and naked, and yet not know it. If thou wast to adhere to the voice of Christ in the promises, and to the voice of the Spirit in thy conscience, if it be there, thou wouldst find a living rule much preferable to a killing letter and a yoke of bondage. On the other hand, she is at full liberty; I have no dominion over her faith. Let her take the portion of goods that fall to her, and gather all together, and trade away with her rule of action; it will not be long before she will find the law, with its gendering yoke, will bring her into the wilderness; and when in a far country and a dry land, she may remember her first husband, turn beggar, and be glad to live by faith on the fatted calf and bread of life. Until when I shall leave Mrs. Instability to make the most of her two opinions: only adding that, should she ever fail in business; should the citizen of that country turn swindler; should she waste her present substance; should the ministers of the letter starve her with husks; when she comes to herself. when her belly is in want, when she is humbled to beg, and longs to come home, I shall not be offended at the music and dancing, but remain the willing servant of Mrs. Prodigalis when the father makes merry.
WILLIAM HUNTINGTON "S.S." (Sinner Saved)
Ik ben zeer opgetogen over de heldere uiteenzetting, die Gert v/d Brink geeft over Witsius. Hieruit blijkt maar weer eens, dat een goed onderscheidingsvermogen in staat is om enkele belangrijke verschuivingen binnen het gereformeerd protestantisme bloot te leggen. Witsius is voor mij ook een zeer belangrijk theoloog, die voluit de spanning tussen geloof en genade, deze twee strikt reformatorische uitgangspunten, wil laten bestaan. Wat is er al niet mis gegaan en wat gaat er al niet mis op de momenten, dat het sola gratia elke geloofsdaad wantrouwt of tot een onbewuste en automatische genadevrucht reduceert. Dan wacht men op de genade, die de brandstof zou moeten zijn voor het geloof. Men ziet de genade dan als een boom en het geloof als een vrucht. Maar dat is geen bijbelse taal. Het geloof zelf is een werkend bestanddeel. het geloof rechtvaardigt de zondaar. En het geloof brengt vruchten voort. Het is voluit een bewuste vertrouwensdaad van de mens, die hem voor God rechtvaardigt. En het gaan van die weg van geloof en gehoorzaamheid is tegelijkertijd ook een volstrekt aan de genade van God te danken activiteit.
Witsius dus. Liever dan Comrie of van de Groe. Als we dan toch terug willen naar de bron, laten we dan de continuiteit in de lijn Paulus, Augustinus, Calvijn en Witsius eerbiedigen. En laten we bereid zijn om de eenzijdigheden en de uitglijers, die er buiten dit spoor ontstaan zijn, te corrigeren.
Dan kunnen we het van meer mensen geloven, dat ze waarachtig bekeerd zijn, dan nu vaak het geval is.
gravo schreef:Ik ben zeer opgetogen over de heldere uiteenzetting, die Gert v/d Brink geeft over Witsius. Hieruit blijkt maar weer eens, dat een goed onderscheidingsvermogen in staat is om enkele belangrijke verschuivingen binnen het gereformeerd protestantisme bloot te leggen. Witsius is voor mij ook een zeer belangrijk theoloog, die voluit de spanning tussen geloof en genade, deze twee strikt reformatorische uitgangspunten, wil laten bestaan. Wat is er al niet mis gegaan en wat gaat er al niet mis op de momenten, dat het sola gratia elke geloofsdaad wantrouwt of tot een onbewuste en automatische genadevrucht reduceert. Dan wacht men op de genade, die de brandstof zou moeten zijn voor het geloof. Men ziet de genade dan als een boom en het geloof als een vrucht. Maar dat is geen bijbelse taal. Het geloof zelf is een werkend bestanddeel. het geloof rechtvaardigt de zondaar. En het geloof brengt vruchten voort. Het is voluit een bewuste vertrouwensdaad van de mens, die hem voor God rechtvaardigt. En het gaan van die weg van geloof en gehoorzaamheid is tegelijkertijd ook een volstrekt aan de genade van God te danken activiteit.
Witsius dus. Liever dan Comrie of van de Groe. Als we dan toch terug willen naar de bron, laten we dan de continuiteit in de lijn Paulus, Augustinus, Calvijn en Witsius eerbiedigen. En laten we bereid zijn om de eenzijdigheden en de uitglijers, die er buiten dit spoor ontstaan zijn, te corrigeren.
Dan kunnen we het van meer mensen geloven, dat ze waarachtig bekeerd zijn, dan nu vaak het geval is.
gravo
Ben je het dan ook met Witsius eens als hij het hongeren en dorsten naar de gerechtigheid van een zondaar, vruchten en gewrochten van de wedergeboorte noemt?
pietjebel schreef:Ik ben van Paulus.
Ik van Appollos.
Ik van Comrie.
Ik van Van der Groe.
Ik van Witsius.
En als we dan toch terug willen naar de bron, laten we dan afspreken dat ik die bron aanwijs, OK?
Alhoewel ik niet hoe van persoonsverheerlijking, toch is er iets goed mis als men zich niet meer herkent in de geachte voorvaderen der kerk:
Velen in onze gezindte geven ook eerlijk toe dat zij zich absoluut niet kunnen herkennen in de preken van bv een Augustinus. Te oppervlakkig, te veel nadruk op de mens, te onbevindelijk. Toch waren die preken wel hét grote voorbeeld voor mensen als Calvijn en Luther, en de andere Reformatoren. De Reformatie benadrukte steeds weer in de lijn van de kerkvaders te staan. Wie zich niet meer in de kerkvaders herkent, dient zich dus serieus af te vragen of hij/zij wel eerlijk in de lijn van de Reformatie staat....
Hoe je het ook wendt of keert: Het bestaansrecht van de kerk van alle tijden en plaatsen is de eenheid in boodschap. Als wij ons nu niet meer herkennen in de boodschap van de vroege kerk, dan heffen wij daarmee ons eigen bestaansrecht op.
pietjebel schreef:Ik ben van Paulus.
Ik van Appollos.
Ik van Comrie.
Ik van Van der Groe.
Ik van Witsius.
En als we dan toch terug willen naar de bron, laten we dan afspreken dat ik die bron aanwijs, OK?
Alhoewel ik niet hoe van persoonsverheerlijking, toch is er iets goed mis als men zich niet meer herkent in de geachte voorvaderen der kerk:
Velen in onze gezindte geven ook eerlijk toe dat zij zich absoluut niet kunnen herkennen in de preken van bv een Augustinus. Te oppervlakkig, te veel nadruk op de mens, te onbevindelijk. Toch waren die preken wel hét grote voorbeeld voor mensen als Calvijn en Luther, en de andere Reformatoren. De Reformatie benadrukte steeds weer in de lijn van de kerkvaders te staan. Wie zich niet meer in de kerkvaders herkent, dient zich dus serieus af te vragen of hij/zij wel eerlijk in de lijn van de Reformatie staat....
Hoe je het ook wendt of keert: Het bestaansrecht van de kerk van alle tijden en plaatsen is de eenheid in boodschap. Als wij ons nu niet meer herkennen in de boodschap van de vroege kerk, dan heffen wij daarmee ons eigen bestaansrecht op.
Van de site Wapenveld:
Van aangezicht tot aangezicht & De weg komt naar u toe
Preken over teksten uit het evangelie volgens Matteüs & Preken over teksten uit het Johannesevangelie
Aurelius Augustinus
Gerecenseerd door Aart Nederveen
‘Een beetje blijven opletten, lieve mensen, en niet zo’n herrie maken met elkaar alstublieft!’ Deze aansporing in een van de preken van de kerkvader Augustinus uit De weg komt naar u toe maakt duidelijk dat toegewijde aandacht in de basiliek van Hippo soms ver te zoeken was[1]. Augustinus spreekt zijn hoorders aan, en vaak heel direct. Dat gebeurt ook over de eeuwen heen; Augustinus heeft de moderne lezer veel te zeggen. Dat heeft niet in de laatste plaats te maken met de zorg die de vertaalteams van het Augustijns Instituut in Eindhoven aan de vertaling hebben besteed. Lange, onbegrijpelijke zinnen zijn taboe en als het nodig is om de intentie van de tekst weer te geven wordt stevige taal niet geschuwd. In twee forse bundels zijn recent de preken van Augustinus over het Johannesevangelie en het evangelie van Mattheüs beschikbaar gekomen. Het eind is nog lang niet in zicht; de vertalers van het Augustijns Instituut in Eindhoven zullen ons komende jaren nog blijven verrassen met nieuwe uitgaven (zie ook het interview met Hans van Reissen in Wapenveld 57, nummer 2).
Augustinus houdt in zijn preken rekening met de omstandigheden, van de hoorders en van zichzelf. Als hij zelf moe is, dan houdt hij het kort: ‘Luister dus aandachtig naar een kort woordje van mij, hoewel ik doodop ben en nauwelijks in staat om te preken’ (sermo 94). Of is de kerk vol en zijn de mensen onrustig? Dan maakt hij het niet te moeilijk en stelt zijn doelen niet te hoog. De andere dag zijn er waarschijnlijk minder mensen en kan hij dieper op de stof ingaan. Augustinus is bovendien constant in gesprek met zijn hoorders en registreert in zijn preken ook hun reacties op zijn preek. Soms ergeren ze hem, soms prijst hij hen uitbundig. Ook is er verschil op te merken tussen de preken die hij in Hippo en in Carthago hield. De preken gehouden in Carthago vragen in intellectueel opzicht vaak iets meer van de hoorders.
Naast bijbeluitleg neemt ook uitleg van dogmatische thema’s een belangrijke plaats in in de preken. De zuivere leer ligt Augustinus na aan het hart. De preek over de Drie-eenheid (sermo 53) in Van aangezicht tot aangezicht munt uit in duidelijkheid en zou zonder al te veel aanpassingen kunnen worden gebruikt op middelbare scholen en tijdens catechisatielessen. De vragen die Augustinus opwerpt, zijn de vragen die iedereen stelt die de leer van de Drie-eenheid probeert te doorgronden. ‘Doet de Vader nu iets wat de Zoon niet doet, of doet de Zoon iets wat de Vader niet doet?’ Met veel geduld voert Augustinus zijn hoorders in in de spreekregels van de kerk: ‘De Zoon heeft geleden, de Vader niet. Toch is het lijden van de Zoon het werk van zowel de Vader als de Zoon’. De climax in deze preek komt als Augustinus de vraag stelt: als de mens het beeld van God is, is er dan ook een drie-eenheid in de mens? Dat is niet zomaar een academische vraag. Augustinus stelt deze vraag om zijn hoorders te helpen het geheim van de Drie-eenheid beter te verstaan: wat ze in zichzelf opmerken helpt hen God beter te leren kennen. Hij ontdekt in de mens drie vermogens die onderscheiden zijn, maar niet afzonderlijk werkzaam: verstand, geheugen en wil. Als deze onthulling eenmaal gedaan is, incasseert Augustinus dankbaar het applaus dat opklinkt in de basiliek. ‘Ik moet bekennen, geliefde broeders en zusters, dat ik erg huiverig was toen ik me voornam om dit met u te bespreken en onder uw aandacht te brengen. Want ik was bang dat als ik degenen die vlot van begrip zijn, zou boeien, degenen die trager van begrip zijn, erg zou vervelen. Maar nu zie ik dat u, door aandachtig luisteren en snel tot begrip te komen, mijn woorden niet alleen hebt verstaan, maar ook al steeds vooruitliep op wat ik wilde zeggen. De Heer zij dank’.
In sermo 51 over het geslachtsregister van de Heere Jezus gehouden op kerstmorgen geeft Augustinus veel aandacht aan tegenstrijdigheden in het evangelie. Wat te denken van de de driemaal veertien geslachten die worden genoemd in Mattheüs 1? De goede tellers vinden twee keer veertien en een keer dertien! Het blijkt dat Jechonja, de zoon van Josia twee keer wordt meegeteld. Waar slaat dat op, zo vragen de spotters. Met nauwelijks ingehouden genoegen dient Augustinus hen van repliek. ‘Wij zijn er blij om en danken God dat tegenstanders ons de gelegenheid bieden iets te ontdekken dat verborgen is’. En even verder: ‘Wat nu komt, is een heerlijk geheimenis. Ik beken u dat ik er in mijn hart van smul’. Augustinus probeert zijn toehoorders ervan te overtuigen dat Jechonja zowel hoort bij Juda (de tweede reeks van veertien generaties) als bij de ballingschap (de derde reeks van veertien generaties). Hij werd afgezet als koning en moest naar de heidenen (Babel). Hij is een voorafbeelding van Christus, die door de joden verworpen werd en – in zijn volgelingen – naar de heidenen afreisde. Net als Christus is Jechonja een hoeksteen tussen jood en heiden. En een hoeksteen telt dubbel mee, hij is het einde van de ene muur en het begin van de andere! Wie moeite doet alle denkstappen van Augustinus te volgen zal ondanks zestien eeuwen afstand iets meevoelen van het enthousiasme van Augustinus. Dat wordt moeilijker als hij verderop in een even gedetailleerde redenering aantoont dat de aartsvaders hun vrouwen alleen maar hadden om kinderen te krijgen. Het hebben van gemeenschap was daarbij een noodzakelijk middel dat zij graag zouden hebben gemist. ‘Bedachtzame gelovigen zullen er zich dus uit plichtsgevoel mee inlaten, maar zich er niet uit begeerte middenin storten.’ Als ze kinderen hadden kunnen krijgen zonder lichamelijke gemeenschap, zou het hun ‘een grote vreugde zijn geweest’.
In de bundel preken over het Johannesevangelie De weg komt naar u toe lijken de meeste preken wat pastoraler en wat minder intellectueel van toon. Hier valt op dat de traditie in de kerk om de wonderen van de Heere Jezus te vergeestelijken in Augustinus een belangrijk vertegenwoordiger vindt. Blindheid is geestelijke blindheid en Christus is de dokter die ons geneest van onze zonden. Het is hier belang om te bedenken dat Augustinus in zijn tijd een middenpositie innam: bij tijd en wijle allegoriseerde hij er lustig op los, maar hij had wel degelijk veel aandacht voor de letterlijke schriftzin. Dat blijkt trouwens ook wel bij wat nauwkeuriger lezing van de preken. Als Augustinus spreekt over de bedelaars uit het evangelie, dan vergeet hij ook niet de mensen die nu bedelaar bij ons zijn. ‘Wij zijn bedelaars aan Gods deur, en om ervoor te zorgen dat Hij zijn bedelaars herkent, moeten wij ook onze bedelaars herkennen.’ (sermo 61) Het is opvallend om aan het eind van deze preek te lezen wat de diepste motivatie is van Augustinus voor deze oproep: op weg naar de kerk klampen de armen hem aan met de vraag of hij de rijken wil aansporen hen iets te geven.
De levensnabijheid van Augustinus’ preken is opvallend. Vaak wordt in dit verband gewezen op het feit dat Augustinus de mensen aanspreekt in hun verlangen naar geluk. Voor mij heeft de nabijheid van Augustinus het meest te maken met zijn rusteloze vragen. Telkens vuurt hij nieuwe vragen af op de tekst. Het geloof zoekt naar inzicht. En ook als de antwoorden niet (meer) bevredigen, dan toch laat Augustinus op inspirerende manier zien dat het bevragen van de bijbel helemaal thuishoort in de traditie van de kerk. De indruk bestaat vaak dat de traditie de toegang van hedendaagse hoorders tot de Schrift kan belemmeren. De vertalingen van Augustinus maken duidelijk dat ook precies het omgekeerde mogelijk is. Lezend in Augustinus ben ik me gaan afvragen of een goede vertaling van bijvoorbeeld de preken van de Reformatoren op een zelfde manier zijn weg zou vinden naar moderne lezers. Zou bij hen dan het element van de interactie of de gevoeligheid voor de situatie van de hoorders ook zo duidelijk naar boven komen? Het werk van de vertalers in Eindhoven maakt in ieder geval duidelijk dat het vertalen van oude teksten uit de christelijke traditie ongekende mogelijkheden in zich bergt.
