Sabbat op zondag?

[backtobasic]

In 321 kondigde Constantijn een wet af voor het houden van de zondag. Volgens deze wet moesten al zijn ambtenaren het werk neerleggen op de eerste dag van de week en rusten ter ere van de Heer Deus Sol Invictus, de onoverwinnelijke Zongod.
Deze dag werd later, in het jaar 538, in de Kerk overgenomen door het concilie van Orleans

Ik heb dit topic wat laten lopen omdat ik al meerdere malen over dit onderwerp gesproken heb.
Wel jammer dat dit soort argumenten steeds weer terugkomen.
Het is zoals Afgewezen en Tiberius e.a. zeggen: De zondag (of liever: de dag des Heeren) werd reeds eerder gehouden als samenkomst voor de christenen. Tientallen (!) citaten uit kerkvaders van vóór Constantijn en van vóór Nicea zijn te geven waaruit dit blijkt als een vaststaand feit. Het eerste buitenbijbelse getuigenis dateert al uit het jaar (ca) 110 na Christus van Ignatius, directe opvolger van de apostelen als opziener in Antiochië. Hij spreekt reeds van het vieren van de dag des Heeren in plaats van de sabbat.

Dus: prima dat opnieuw discussie wordt gevoerd, maar ga dan wel echt back-to-basic in plaats van te komen met argumenten die er niet toe doen. Constantijn stelde zondag inderdaad in zijn rijk in als rustdag. Maar als dag van samenkomst voor de christenen bestond deze dag al vééél langer.

Maar waarom dan nooit 1 woord van Jezus zelf over de nieuwe dag. het is me nogal geen omwenteling??!!

[Jongere]

Constantijn wordt werkelijk door iedereen aan de haren erbij gesleept. Ik zou wel eens een èchte studie naar die man willen lezen. Iemand ervaring met een goed werk?

Ik heb wel eens horen zeggen dat Calvijn zei over de rustdag: het maakt me niet uit op welke dag je rust, als je maar eens in de zoveel dagen een rustdag hebt.
Ik hoorde het opzich van iemand die dat niet zomaar zegt, maar ik heb geen idee wat de bron ervan is. Iemand hier meer verstand van?

[backtobasic]

Constantijn wordt werkelijk door iedereen aan de haren erbij gesleept. Ik zou wel eens een èchte studie naar die man willen lezen. Iemand ervaring met een goed werk?

Ik heb wel eens horen zeggen dat Calvijn zei over de rustdag: het maakt me niet uit op welke dag je rust, als je maar eens in de zoveel dagen een rustdag hebt.
Ik hoorde het opzich van iemand die dat niet zomaar zegt, maar ik heb geen idee wat de bron ervan is. Iemand hier meer verstand van?

Als je google doet op deze man, zul je uitvinden dat het een zonnegodaanbidder was, een totale heiden.

Als het niet uit zou maken of welke dag je rust word het wel een beetje chaotisch, eenvormigheid is beter, maar waarom dan niet de sabbat nemen, die God gaf vanaf Genesis, en die Jezus zelf en de apostelen gebruikten om te prediken?

[Bert Mulder]

Constantijn wordt werkelijk door iedereen aan de haren erbij gesleept. Ik zou wel eens een èchte studie naar die man willen lezen. Iemand ervaring met een goed werk?

Ik heb wel eens horen zeggen dat Calvijn zei over de rustdag: het maakt me niet uit op welke dag je rust, als je maar eens in de zoveel dagen een rustdag hebt.
Ik hoorde het opzich van iemand die dat niet zomaar zegt, maar ik heb geen idee wat de bron ervan is. Iemand hier meer verstand van?

Als je google doet op deze man, zul je uitvinden dat het een zonnegodaanbidder was, een totale heiden.

Als het niet uit zou maken of welke dag je rust word het wel een beetje chaotisch, eenvormigheid is beter, maar waarom dan niet de sabbat nemen, die God gaf vanaf Genesis, en die Jezus zelf en de apostelen gebruikten om te prediken?

zucht

[Alexander CD]

De BIJBEL zegt, in de grondtekst: aan het einde van de sabatten op de eerste sabbat gingen de vrouwen naar het graf.Hier wordt de tijd aangegeven waar de Joodse sabbaten eindigen en de zondag als sabbat wordt in gesteld!

Jammer dat het niet meer letterlijk vertaald is, dat had heel wat geruzie bespaard.

[Tiberius]

Zelf houd ik me toch maar liever bij de lijn die de apostelen uitgezet hebben

Mag ik vragen over welke lijn je het hebt?

Zeker mag dat.
Over de lijn om de zondag, de (opstandings-)dag van de Heere, de eerste dag van de week, te houden als samenkomst voor de christenen. Zie ook de posting van Zonderling.

[Tiberius]

Zelf houd ik me toch maar liever bij de lijn die de apostelen uitgezet hebben, waarin de kerkvaders wandelden en die in belijdenisgeschriften van de kerk wordt genoemd.

Dat zelfde argument gebruikt Rome ook tegenover de Reformatie !

O, o. Had ik er nou maar patent op aangevraagd.

Maar in ernst: Is dat zo? In welke discussie dan?

[mayflower]

De BIJBEL zegt, in de grondtekst: aan het einde van de sabatten op de eerste sabbat gingen de vrouwen naar het graf.Hier wordt de tijd aangegeven waar de Joodse sabbaten eindigen en de zondag als sabbat wordt in gesteld!

Jammer dat het niet meer letterlijk vertaald is, dat had heel wat geruzie bespaard.

Qoute:

Drie dagen en drie nachten?

Wanneer we deze traditionele indeling vergelijken met wat de Heere Jezus over Zijn Eigen sterven gezegd heeft, dan klopt er echter iets niet. Jezus zei in Matth. 12 : 40: “Want gelijk Jona drie dagen en drie nachten was in de buik van de walvis, alzo zal de Zoon des mensen drie dagen en drie nachten wezen in het hart der aarde”. Jezus Christus zou, volgens Eigen zeggen, drie dagen en drie nachten in het hart der aarde en dus ook in het graf blijven. Maar wanneer we de traditionele indeling bekijken dan komen we niet verder dan 1 dag en twee nachten: vrijdagnacht, zaterdag en zaterdagnacht. Om zich hieruit te redden, stelt men nog wel eens dat Jezus op vrijdag reeds een korte tijd in het graf heeft gelegen, wat men dan voor één dag rekent. De zaterdag is dag twee, en wanneer men er vanuit gaat dat Jezus Christus op zondagmorgen is opgestaan, dan heeft Hij ook zondag een deeltje van de dag in het graf gelegen: dag 3! Maar ook na dit “theologisch gefilosofeer” komt men niet verder dan twee nachten! En dag 3 in deze beredenering is zeer discutabel, want in Joh. 20 : 1 lezen we het volgende: “En op de eerste dag der week ging Maria Magdalena vroeg, toen het nog duister was, naar het graf; en zag de steen van het graf weggenomen”. Nog voor de dag aanbrak, was het graf leeg, was Jezus Christus opgestaan. De zondag mag dus eigenlijk niet als dag meegeteld worden, en dan blijft men steken op twee dagen en twee nachten.


De conclusie hieruit is: Of de traditie van de kerken is fout of Jezus Christus had het fout! We mogen er vanuit gaan dat Jezus Christus als Zoon van God geen valse profeet was! Gods Woord is Waarheid (Joh. 17 : 17), en zoals we al vaker gezien hebben: Gods Woord komt tot op de letter uit! Laten we in de Schrift op zoek gaan hoe het werkelijk zit.


Gods dagindeling

Allereerst is het heel goed om te beseffen dat Gods dagindeling anders is dan de onze. In Gen. 1 : 5 lezen we bijvoorbeeld: “En God noemde het licht dag, en de duisternis noemde Hij nacht. Toen was het avond geweest, en het was morgen geweest, de eerste dag”. De eerste dag bestaat dus uit een avond en een morgen, terwijl wij zouden zeggen: een morgen en een avond. Deze andere volgorde vinden we de hele Scheppingsgeschiedenis door, maar ook verder in Gods Woord. In Lev. 23 worden de feesten des Heeren beschreven. Zo vinden we van het Pascha in Lev. 23 : 5 geschreven: “In de eerste maand, op de veertiende van de maand, tussen twee avonden is het pascha des Heeren”. En over de Grote Verzoendag staat in Lev. 23 : 32 geschreven: “Het zal u een sabbat der rust zijn; dan zult gij uw zielen verootmoedigen; op de negende van de maand in de avond, van de avond tot de avond, zult gij uw sabbat rusten”. Hier gaat het over de Joodse feesten, maar ook van de wekelijkse Sabbat is bekend dat deze niet zaterdagmorgen begint, maar reeds op de vrijdagavond ervoor. God rekent de dagen van avond tot avond. Oftewel, met eigen woorden: “Het is avond geweest, het is morgen geweest, een dag”.


De wekelijkse Sabbat en de Hoogtijd-Sabbat

Maar we komen in Lev. 23 nog iets belangrijks tegen. De Wet kent niet alleen de wekelijkse Sabbat, de zevende dag als rustdag (Lev. 23 : 3), maar de Wet kent nog een aantal Sabatten, die samenhangen met de feesten des Heeren, of zoals Lev. 23 : 2 ze noemt: “de gezette hoogtijden des Heeren”. De dag van het Pascha is geen vaste dag, wel een vaste datum, namelijk de 14e van de maand Nisan. Dit betekent dat het Pascha elk jaar weer op een andere dag kan vallen. Na het Pascha begint op de 15e Nisan het Feest der ongezuurde broden. Dit feest duurt zeven dagen, waarvan de eerste dag volgens vers 7 een Sabbat is: “Op de eerste dag zult gij een heilige samenroeping hebben; geen dienstwerk zult gij doen”. Ditzelfde geldt voor de zevende dag van dit feest (Lev. 23 : 8). Dat deze rustdagen ook Sabbatten zijn, blijkt onder andere uit wat geschreven is over de Grote Verzoendag (Lev. 23 : 27). Ook dit feest is op een vaste datum, de 10e van de 7e maand, en valt dus elk jaar op een andere dag, maar de Grote Verzoendag, wat een “gezette hoogtijd van de Heere” is, wordt in Lev. 23 : 32 heel duidelijk “een sabbat der rust” genoemd. Wanneer er dus sprake is van een feestweek, zoals bij het Pascha en het Feest der ongezuurde broden, dan kan het dus zijn dat er in één week meerdere rustdagen, meerdere Sabbatten, zijn. Dit is heel belangrijk om vast te houden.


Jezus stierf voor een Hoogtijd-Sabbat

Nu terug naar de lijdensweek. Waarschijnlijk is de verwarring ontstaan doordat we in Joh. 19 : 31 lezen over het feit dat Jezus voor de Sabbat van het kruis af moest zijn: “De Joden dan, opdat de lichamen niet aan het kruis zouden blijven op de sabbat, omdat het de voorbereiding was (want die dag van de sabbat was groot), baden Pilatus, dat hun benen zouden gebroken, en zij weggenomen worden”. Verder lezen we bijvoorbeeld in Joh. 20 : 1 en 2 dat op de eerste dag der week het graf leeg was. Dus gaat men er algemeen vanuit dat Jezus op vrijdag stierf, op zaterdag in het graf was, en op zondag opstond.


Echter, we hebben gezien dat er in een feestweek, als het Feest van de ongezuurde broden, meerdere Sabbatten kunnen voorkomen! En Joh. 19 : 31 spreekt niet over een gewone Sabbat, maar zegt er expliciet bij: “want die dag van de sabbat was groot”, of zoals de King James 1611 zegt: “for that sabbath day was an high day” (= “hoge dag” van “gezette hoogtijd des Heeren”!). De Sabbat, die aanbrak, na de kruisiging van de Heere Jezus, was de Hoogtijd-Sabbat van de 15e Nisan, van het Feest der ongezuurde broden! Waarom was dat deze Sabbat? Omdat de Heere Jezus de avond voor de kruisiging samen met Zijn discipelen het Pascha vierde. In Matth. 26 : 17 lezen we: “En op de eerste dag der ongezuurde broden kwamen de discipelen tot Jezus, zeggende tot Hem: Waar wilt Gij, dat wij U bereiden het pascha te vieren[1]”. En vervolgens lezen we in vers 20: “En toen het avond geworden was, zat Hij aan met de twaalven”. Het feit dat de Heere Jezus op die avond van de dag het Pascha vierde, betekent dat op dat moment de 14e Nisan, het Joodse Pascha van de Wet, was aangebroken! Het Laatste Avondmaal werd deze avond gehouden, diezelfde avond werd Hij gevangen genomen (Matth. 26 : 21 – 75), en de volgende morgen voor Pilatus geleid (Matth. 27 : 1, 2). Van daaruit werd de Heere Jezus gekruisigd (Matth. 27 : 33 – 56). De begrafenis van de Heere Jezus wordt in Matth. 27 : 57 – 61 beschreven, waarvan Joh. 19 : 31 – 42 de extra informatie geeft, dat Jezus snel begraven moest worden, omdat het met de avond Sabbat zou worden. In vers 31 staat: “De Joden dan, opdat de lichamen niet aan het kruis zouden blijven op de sabbat…”. En na de begrafenis staat in vers 42: “Aldaar dan legden zij Jezus, om de voorbereiding der Joden, aangezien het graf nabij was”. Jezus Christus lag nog diezelfde dag, voor de avond, voordat de Sabbat begon, in het graf. Dit alles heeft zich overdag, de dag na het avondmaal afgespeeld. Het betreft dus nog steeds dezelfde Joodse dag volgens Gods Wet: de 14e Nisan.


Specerijen bereiden, voor of na de Sabbat?

Die avond breekt de 15e Nisan, de Sabbat, aan! Volgens de Wet was het feest: het Feest der ongezuurde broden!

In Mark. 16 : 1 lezen we het volgende: “En toen de sabbat voorbijgegaan was, hadden Maria Magdalena, en Maria, de moeder van Jakobus, en Salome specerijen gekocht, opdat zij kwamen en Hem zalfden”. In Jezus’ tijd werden de doden gezalfd, en er werden specerijen in het graf geplaatst. Het lichaam werd in die tijd namelijk niet begraven, en op deze manier ging men de sterke ontbindingslucht tegen. Aangezien Jezus’ lichaam vlak voor de Sabbat begraven werd, konden de vrouwen geen specerijen kopen. Dit deden zij ná de Sabbat!

Wanneer we nu gaan kijken naar Luk. 23 : 55 – 56, dan moet ons iets opvallen: “En ook de vrouwen, die met Hem gekomen waren uit Galilea, volgden na en aanschouwden het graf, en hoe Zijn lichaam gelegd werd. En weergekeerd zijnde, bereidden zij specerijen en zalven; en op de sabbat rustten zij naar het gebod”. Hier staat dus dat zijn vóór de Sabbat specerijen bereiden en daarna rustten!

Sabbat – werkdag – Sabbat

Of de Bijbel is in tegenspraak, of we hebben hier inderdaad te maken met, zoals we reeds zagen, twee Sabbatten. Aangezien de Bijbel nooit in tegenspraak is, omdat God niet liegen kan, is er maar één antwoord mogelijk. We hebben te maken met twee Sabbatten. Eén wekelijkse Sabbat, en één jaarlijkse Hoogtijd-Sabbat! Wanneer we Mark. 16 en Luk. 23 samenvoegen, moeten we tot de conclusie komen dat de vrouwen de specerijen kochten na de Hoogtijd-Sabbat (wat Markus zegt), ze bereidden, en daarna rustten zij op de wekelijkse Sabbat (wat Lukas zegt). De twee Sabbatten zijn dus gescheiden door één werkdag! En ná die wekelijkse Sabbat ontdekten zij dat het graf geopend was (Luk. 24 : 2).


Jezus Christus werd op woensdag gekruisigd

Wat we nu weten, is dat op de eerste dag van de week (zondag) het graf leeg is. De dag daarvoor was het Sabbat. De dag daarvoor (de vrijdag) was een werkdag, waarop de specerijen gekocht en bereid werden. De donderdag daarvoor was de Hoogtijd-Sabbat. En de dag daarvoor (woensdag!!!) werd de Heere Jezus gekruisigd en begraven! Het Laatste Avondmaal werd dus gehouden op een dinsdagavond! En nu zien we ook dat Gods Woord klopt tot op de letter, want nu zijn er drie dagen en drie nachten, die de Heere Jezus in het graf en in het hart der aarde is geweest!


Gods Woord klopt: drie dagen en drie nachten!

Woensdagnacht = nacht 1. Donderdag = dag 1.

Donderdagnacht = nacht 2. Vrijdag = dag 2.

Vrijdagnacht = nacht 3. Zaterdag = dag 3.

Zie ook onderstaand figuur.

Jezus Christus is zaterdagmiddag opgestaan

Maar dat betekent dat de Heere Jezus NIET op de eerste dag der week is opgestaan! Wanneer Hij na drie dagen en drie nachten is opgestaan, dan moet Hij aan het eind van de Sabbat (zaterdag) zijn opgestaan. We hebben al in Joh. 20 : 1 gelezen: “En op de eerste dag der week ging Maria Magdalena vroeg, toen het nog duister was, naar het graf; en zag de steen van het graf weggenomen”. Jezus is dus NIET met zonsopkomst opgestaan! Op dat moment was het graf al leeg. En de Christenen vandaag de dag maar zingen met zonsopkomst, uit volle borst, … in navolging van vele heidenen die knielden voor de zonsopkomst in het oosten. Treurig! In Matth. 28 : 1 lezen we ook over de vrouwen die het graf kwamen bezien. En wanneer we vers 2 lezen, dan denken we meestal dat de Opstanding plaatsvindt: “En ziet, er geschiedde een grote aardbeving; want een engel des Heeren, neerdalende uit de hemel, kwam toe, en wentelde de steen af van de deur, en zat daarop”. Maar dit is géén beschrijving van de Opstanding! In vers 5 en 6 lezen we namelijk: “Maar de engel, antwoordende, zeide tot de vrouwen: Vreest gij niet; want ik weet, dat gij zoekt Jezus, Die gekruisigd was. HIJ IS HIER NIET; WANT HIJ IS OPGESTAAN, GELIJK HIJ GEZEGD HEEFT. Komt herwaarts, ziet de plaats, waar de Heere gelegen heeft”. De engel opende niet het graf om Jezus eruit te laten. Jezus was reeds opgestaan, en was niet meer in het graf. De engel opende het graf, als BEWIJS dat het graf leeg was, als BEWIJS dat de Heere Jezus was opgestaan. Toen zij weggingen om de boodschap te verkondigen aan Zijn discipelen, ontmoetten zij de opgestane Heere (Matth. 28 : 9).

Op het moment dat Jezus opstond, waren er geen getuigen bij, maar gezien Zijn profetie (Matth. 12 : 40), moet Hij reeds zaterdag vóór de avond (‘onze’ avond) zijn opgestaan. Dat was het moment dat Hij drie dagen en drie nachten in het graf is geweest. Het is ook niet voor niets dat Hij regelmatig aankondigde dat Hij op de derde dag weer zou opstaan. In Matth. 16 : 21 lezen we bijvoorbeeld: “Van toen aan begon Jezus Zijn discipelen te vertonen, dat Hij moest heengaan naar Jeruzalem, en veel lijden van de ouderlingen, en overpriesters, en Schriftgeleerden, en gedood worden, en ten derde dage opgewekt worden” (Dit staat ook in bijv. Matth. 17 : 22; Mark. 9 : 31; Luk. 18 : 33; Luk. 24 : 7). Jezus Christus is aan het eind van de Sabbat, op zaterdag(!), opgestaan! Toen was Hij drie dagen en drie nachten in het graf en in het hart der aarde geweest!

De traditie is fout. Gods Woord klopt, en komt tot op de letter uit!

[mayflower]

Zelf houd ik me toch maar liever bij de lijn die de apostelen uitgezet hebben, waarin de kerkvaders wandelden en die in belijdenisgeschriften van de kerk wordt genoemd.

Dat zelfde argument gebruikt Rome ook tegenover de Reformatie !

O, o. Had ik er nou maar patent op aangevraagd.

Maar in ernst: Is dat zo? In welke discussie dan?

Wat ik bedoel is dat de Rooms Katholieke kerk ook meestal de het argument gebruikt van dat de een verbondheid is het de apostelen en de RKK, en dat roemt op de lange traditie van de RKK en diens leerstellingen, en dat de gereformeerde kerken pas veel later zijn ontstaan.

[Tiberius]

Wat een omhaal van woorden, Mayflower, moet je uit de kast trekken voor een heel eenvoudige verklaring.

Wat dat betreft is het zo jammer, dat de kanttekeningen kennelijk niet meer gelezen worden, want die geven zo'n heldere uitleg over deze zaak (kant. 22 bij Mattheus 26):
Christus heeft dan het pascha gegeten ter rechter tijd, op den avond van den veertienden dag, gelijk God bevolen had, Exod. 12:6,18; Lev. 23:5. Doch de Joden hebben hetzelve toen ter tijd eerst gegeten des anderen daags des avonds, gelijk blijkt uit de gehele geschiedenis en inzonderheid Joh. 18:28. Hetwelk geschiedde uit een oud gebruik, waardoor zij, als de veertiende dag viel op den dag voor den sabbat, denzelven verzetten op den volgenden sabbat, opdat zij niet genoodzaakt zouden zijn twee dagen aan elkander van hun werk te rusten. Zo is dan Christus, het ware pascha, op den rechten dag van God geordonneerd voor onze zonden opgeofferd.

Zoals je wellicht weet, gebruikten zij de boeken uit de Oudheid (van Josephus en Philo) om dit soort tradities, die voor de oorspronkelijke lezers volkomen bekend waren, voor ons toe te lichten.

Overigens moet je ook goed die verschillende tijdrekeningen onderscheiden: Mattheüs gebruikt de Hebreeuwse (die jij beschrijft), en Lukas en Johannes gebruiken soms de Romeinse (zoals bij ons bekend).

[Tiberius]

Zelf houd ik me toch maar liever bij de lijn die de apostelen uitgezet hebben, waarin de kerkvaders wandelden en die in belijdenisgeschriften van de kerk wordt genoemd.

Dat zelfde argument gebruikt Rome ook tegenover de Reformatie !

O, o. Had ik er nou maar patent op aangevraagd.

Maar in ernst: Is dat zo? In welke discussie dan?

Wat ik bedoel is dat de Rooms Katholieke kerk ook meestal de het argument gebruikt van dat de een verbondheid is het de apostelen en de RKK, en dat roemt op de lange traditie van de RKK en diens leerstellingen, en dat de gereformeerde kerken pas veel later zijn ontstaan.

Niet met de apostelen.

[mayflower]

Wat ik bedoel is dat de Rooms Katholieke kerk ook meestal de het argument gebruikt van dat de een verbondheid is het de apostelen en de RKK, en dat roemt op de lange traditie van de RKK en diens leerstellingen, en dat de gereformeerde kerken pas veel later zijn ontstaan.

Niet met de apostelen.

Nou, dat beweren ze wel, denk maar bijv. aan Petrus.

[Tiberius]

Wat ik bedoel is dat de Rooms Katholieke kerk ook meestal de het argument gebruikt van dat de een verbondheid is het de apostelen en de RKK, en dat roemt op de lange traditie van de RKK en diens leerstellingen, en dat de gereformeerde kerken pas veel later zijn ontstaan.

Niet met de apostelen.

Nou, dat beweren ze wel, denk maar bijv. aan Petrus.

Ik heb nog maar weinig van Petrus' gedachtengoed in de RKK kunnen ontdekken, maar dat zal wel aan mij liggen.

[backtobasic]

Wat ik bedoel is dat de Rooms Katholieke kerk ook meestal de het argument gebruikt van dat de een verbondheid is het de apostelen en de RKK, en dat roemt op de lange traditie van de RKK en diens leerstellingen, en dat de gereformeerde kerken pas veel later zijn ontstaan.

Niet met de apostelen.

Nou, dat beweren ze wel, denk maar bijv. aan Petrus.

Ik heb nog maar weinig van Petrus' gedachtengoed in de RKK kunnen ontdekken, maar dat zal wel aan mij liggen.

Dat komt omdat (na onderzoek) blijkt dat protestanten intelligenter zijn dan katholieken.
Zelf lezen, denken en onderzoeken heeft er voor gezorgd dat we de Paus en zijn ontspoorde volgelingen, niet meer vertrouwden.
En nog steeds niet; sadistische nonnen, kindermisbruikende priesters en een enorme lijst van wantoestanden en verdraaiingen in eigen voordeel, om macht uit te kunnen oefenen op de "gelovigen" en de arrogantie om de eigen leer niet eens ter discussie te stellen , dat doorzien gelukkig steeds meer mensen.

[Tiberius]

Backtobasic, matig je toon, a.u.b.; zo onbeschoft praat je niet over je medemensen.
Hoewel ze op bepaalde punten dwalen en je die dwalingen gerust mag benoemen, mogen we er toch vanuit gaan dat de overgrote meerderheid van de nonnen en priester, etc, betrokken mensen en ter goeder trouw zijn.