Positie van belijdenisgeschriften

[Afgewezen]

Ik denk dat Dolf Weijland toch wel een punt heeft. Ik laat zomaar even mijn gedachten gaan.

In de kerken waar de 3FvE worden onderschreven, wordt er heel verschillend mee omgegaan. Een predikant kan de HC prediken en deze dingen laten zeggen die wél in zijn kerkverband gebruikelijk zijn, maar die in de HC niet zijn terug te vinden.
Denk ook eens aan de kinderdoop: elke kerk geeft er ongeveer zijn eigen betekenis aan. Maar wat bedoelden de opstellers van de belijdenissen en formulieren zélf nu eigenlijk?

Anderzijds kunnen er wezenlijke dingen in de kerk losgelaten worden, zonder dat men de 3FvE loslaat. Denk bijvoorbeeld aan het bevindelijke element in de prediking. Door het vasthouden aan de 3FvE kan men het werk van de Heilige Geest niet 'binnen de kerk' houden. Hoe nauwkeuring men ook het werk en de noodzaak van het werk van de Heilige Geest ook zal willen omschrijven, altijd zal er de mogelijkheid zijn om hier op een verkeerde manier mee om te gaan en een historisch geloof voor waar geloof te houden. Neem HC zondag 7 maar als voorbeeld: welke uiteenlopende interpretaties zijn er inmiddels niet gegeven van deze zondag?

[Tiberius]

In dat opzicht heeft DW wel gelijk, ja.
Maar dan toch zou ik willen pleiten voor kerkelijke uitspraken voor interpretatie van de belijdenisgeschriften. De dogmatiek is niet iets van een enkeling, maar van de gehele kerk.

[Willem]

Ik denk dat Dolf Weijland toch wel een punt heeft. Ik laat zomaar even mijn gedachten gaan.

In de kerken waar de 3FvE worden onderschreven, wordt er heel verschillend mee omgegaan. Een predikant kan de HC prediken en deze dingen laten zeggen die wél in zijn kerkverband gebruikelijk zijn, maar die in de HC niet zijn terug te vinden.
Denk ook eens aan de kinderdoop: elke kerk geeft er ongeveer zijn eigen betekenis aan. Maar wat bedoelden de opstellers van de belijdenissen en formulieren zélf nu eigenlijk?

Anderzijds kunnen er wezenlijke dingen in de kerk losgelaten worden, zonder dat men de 3FvE loslaat. Denk bijvoorbeeld aan het bevindelijke element in de prediking. Door het vasthouden aan de 3FvE kan men het werk van de Heilige Geest niet 'binnen de kerk' houden. Hoe nauwkeuring men ook het werk en de noodzaak van het werk van de Heilige Geest ook zal willen omschrijven, altijd zal er de mogelijkheid zijn om hier op een verkeerde manier mee om te gaan en een historisch geloof voor waar geloof te houden. Neem HC zondag 7 maar als voorbeeld: welke uiteenlopende interpretaties zijn er inmiddels niet gegeven van deze zondag?

Maar nu zeg je eigenlijk met andere woorden toch dat zonder de zegen des Heeren niets gedijd en dat zelfs in zichzelf goede dingen worden misbruikt of verkeerd worden gebruikt? Als men op zoek is naar belijdenissen waarop men het vertrouwen kan stellen - en alle belijdenissen waarbij men heeft geconstateerd dat dit niet lukt afwijst - dan wordt het m.i. een lastige excersitie. En dat is maar goed ook, het Schriftwoord zegt toch niet voor niets dat men op God zijn vertrouwen moet stellen.

[Afgewezen]

Maar nu zeg je eigenlijk met andere woorden toch dat zonder de zegen des Heeren niets gedijd en dat zelfs in zichzelf goede dingen worden misbruikt of verkeerd worden gebruikt?

Nee, dat zeg ik niet met andere woorden. Ik laat zien dat het vasthouden aan de belijdenis geen garantie biedt voor een rechte leer en een waar geloofsleven.
En verder blijkt dat waar het levende geloof wijkt, er een breken komt met de Schrift en met de waarheid van de Schrift, wat zich uit in het opzij zetten van de belijdenis. Niet de belijdenis 'behoudt' dus de kerk, maar de Kerk van God 'behoudt' de belijdenis.
Deze dynamiek afdoen met de algemene waarheid 'zonder Gods zegen gedijt er nu eemmaal niets' vind ik wat té gemakkelijk en té goedkoop.
Een belijdenis is in feite een levend iets en zodra deze is 'gestold' in woorden, vraagt ze bij wijze van spreke alweer om een herziening. Wij kunnen de belijdenis niet vasthouden, zomin als wij de Heilige Geest en Zijn werk kunnen vasthouden.

[GJdeBruijn]

Maar wat bedoelden de opstellers van de belijdenissen en formulieren zélf nu eigenlijk?

De acta geven duidelijkheid genoeg hierover. Verschillende interpretaties kunnen hooguit tot verschillen komen die door de verschillende afgevaardigden bij de Nat. Synode van 1618/19 zijn ingebracht. De verschillen die hier in het topic naar voren komen zijn niet allemaal in lijn te brengen met de intentie van álle afgevaardigden. Dan spreek je eerder over een politieke correctheid in het onderschrijven van de belijdenisgeschriften, maar dan wel naar eigen inzicht en niet naar inzicht van de gezamenlijke opstellers. De 3FvE laten mijns inziens geen ruimte voor modaliteiten of voor nuanceringen ten aanzien van visies op gebied van geloof, wedergeboorte, verbond en rechtvaardiging. De acta van de nat.syn zijn duidelijk over de achtergrond van de DL, het schatboek ten aanzien van de HC, de briefwisselingen van Guido de Bres ten aanzien van de NGB.

[Afgewezen]

De 3FvE laten mijns inziens geen ruimte voor modaliteiten of voor nuanceringen ten aanzien van visies op gebied van geloof, wedergeboorte, verbond en rechtvaardiging. De acta van de nat.syn zijn duidelijk over de achtergrond van de DL, het schatboek ten aanzien van de HC, de briefwisselingen van Guido de Bres ten aanzien van de NGB.

Ja, dus geen verschil tussen GKv en GGiN, om maar eens wat te noemen?

[Willem]

Maar nu zeg je eigenlijk met andere woorden toch dat zonder de zegen des Heeren niets gedijd en dat zelfs in zichzelf goede dingen worden misbruikt of verkeerd worden gebruikt?

Nee, dat zeg ik niet met andere woorden. Ik laat zien dat het vasthouden aan de belijdenis geen garantie biedt voor een rechte leer en een waar geloofsleven.
En verder blijkt dat waar het levende geloof wijkt, er een breken komt met de Schrift en met de waarheid van de Schrift, wat zich uit in het opzij zetten van de belijdenis. Niet de belijdenis 'behoudt' dus de kerk, maar de Kerk van God 'behoudt' de belijdenis.
Deze dynamiek afdoen met de algemene waarheid 'zonder Gods zegen gedijt er nu eemmaal niets' vind ik wat té gemakkelijk en té goedkoop.
Een belijdenis is in feite een levend iets en zodra deze is 'gestold' in woorden, vraagt ze bij wijze van spreke alweer om een herziening. Wij kunnen de belijdenis niet vasthouden, zomin als wij de Heilige Geest en Zijn werk kunnen vasthouden.

Ik behoud met toch het recht voor dat er in principe geen verschil in inzicht is tussen ons. Bovendien is mijn opmerking niet bedoelt als een "afdoen" al lijkt het die interpretatie op te roepen.

[GJdeBruijn]

De 3FvE laten mijns inziens geen ruimte voor modaliteiten of voor nuanceringen ten aanzien van visies op gebied van geloof, wedergeboorte, verbond en rechtvaardiging. De acta van de nat.syn zijn duidelijk over de achtergrond van de DL, het schatboek ten aanzien van de HC, de briefwisselingen van Guido de Bres ten aanzien van de NGB.

Ja, dus geen verschil tussen GKv en GGiN, om maar eens wat te noemen?

GKv krijg ik persoonlijk niet op één lijn met Ursinus' Schatboek en zeker niet met diverse afgevaardigden bij Dordt die een piëtistische inslag hadden die wij bevindelijk noemen. Als het gaat om het stuk der boetvaardigheid in relatie tot geloof en wedergeboorte tref jij bij de GKv een heel andere piëteit aan die geen affiniteit lijkt te hebben met de piëteit van onze oudvaders rondom Dordt. De brieven van Guido de Bres laten ook een heel andere geloofsbeleving (typering van het geloof) zien. Die zaken moeten mijns inziens meewegen in het onderschrijven van de 3FvE. Niet de klank van de 3FvE bepalen de belijdenis, maar de inhoud zoals die beoogd was en is.

Overigens is het een misvatting dat de 3FvE bedoeld zijn om de leer zuiver te houden. Het is vooral een belijden van wat het is tegenover actuele dwalingen. Natuurlijk is er meer nodig om de leer zuiver te houden, maar dat is geen argument om de belijdenisgeschriften zelf mee te relativeren. Wát de belijdenisgeschriften schrijven is Bijbels. Dáár gaat het om. Niet of het een complete verantwoording van de theologie is. Het is ook niet gezegd dat het voor alle omstandigheden afdoende is. Elke tijd kent zijn eigen gevaren. Elke gevaar vraagt een specifieke strategie om te bestrijden.

[Dolf Weijland]

Van meet af aan heeft het in de kerk van de Reformatie gewrongen met het gezag van de belijdenis.

Hier staat weer een tegenstelling die er in werkelijkheid niet is!
Het gezag van de belijdenissen bestaat uit niets anders dan het naspreken van Gods Woord! Het gaat om hetzelfde Schriftgezag!

Het gaat mij erom dat belijdenisgeschriften uiteindelijk niets helpen. Eerst laat men het Schriftgezag los; vervolgens de belijdenis als logisch gevolg. Het is evident dat binnen de Gereformeerde Kerken in Nederland voorafgaand aan de fusie tot in deze eeuw ambtsdragers de 3FvE moesten ondertekenen. Terwijl het Schriftgezag al lang was losgelaten.

[Dolf Weijland]

In dat opzicht heeft DW wel gelijk, ja.
Maar dan toch zou ik willen pleiten voor kerkelijke uitspraken voor interpretatie van de belijdenisgeschriften. De dogmatiek is niet iets van een enkeling, maar van de gehele kerk.

Als de dogatiek van de gehele kerk is dan zou er een gereformeerd-oecumenische uitspraak moeten komen over de betekenissen in de 3FvE. Bijvoorbeeld rond verbond en doop zoals afgewezen terecht benoemt. Als dat gebeurt is er een heel groot wonder gebeurd.

[Dolf Weijland]

Maar niet in de zin zoals afgewezen terecht schrijft dat de nummertjes onder de belijdenisparagrafen dienst gaan doen als formeel schriftbewijs zonder dat degenen die zich erachter verschuilen de verwijzingen zelf kunnen doorgronden.

Hiertegen maak ik bezwaar. Dit is een tegenstelling suggereren die niet bestaat. Als we het eens zijn dat de belijdenisgeschriften niets anders doen dan naspreken van de Schrift, is een doorgronden van de hele theologie geen voorwaarde om van deze geschriften gebruik te kunnen maken. We hoeven niet in elke discussie de vergaderingen van de Dordtse Synode over te doen. We mogen de uitkomst benutten en de daarin opgenomen Schriftverwijzingen daarin uiteraard meenemen.

Zomaar napraten is veel te vrijblijvend. Elke christen heeft de plicht de Schrift te bestuderen binnen eigen (verstandelijke) mogelijkheden. Daar zijn we met z'n allen veel te slap in geworden. Zomaar voetstoots aannemen dat de 3FvE bijbels zijn is geen optie. Zelfs Paulus had er totaal geen bezwaar tegen dat de Bereeers de Schriften nagingen of de dingen die hij hen leerde wel zo waren (Hand 17:11). Hij prees hen er zelfs om. Ik neem aan dat er dus ook niets mis mee is als het lezen van de 3FvE ons zou aanzetten tot diepgaande Schriftstudie mbt de zaken die er in worden behandeld. Wie er bezwaar tegen heeft is er in wezen bang voor dat de 3FvE de toets van de bijbelse kritiek niet zouden kunnen doorstaan.

Dat van die karikatuur zou best een lastig punt geweest kunnen zijn want in die tijd had je al ene Maccovius. Maccovius kreeg van de Synode 1618/1619 slechts een vermaning. Ik kan me voorstellen dat dit extra kwaad bloed heeft gezet bij de Remonstranten. Toch wel een vraag waarom afwijken naar rechts minder erg moet heten dan afwijken naar links.

De remonstranten gingen veel verder, want aan de hand van een nog verder doorgetrokken standpunt dan Maccovius kwamen ze tot de conclusie dat het nooit waar kon zijn dat God ONRECHTVAARDIG mensen zou verwerpen. Dat was voor de remonstranten de reden om de hele verkiezingsleer van Calvijn te verwerpen en een alternatief te bedenken.
De remonstranten kwamen dus met twee problemen: 1) De karikatuur, 2) het alternatief met de vrije wil.
Beide zijn door de contra-remonstranten weerlegd. Maccovius heeft enkel een waarschuwing gekregen om niet verder door te redeneren in de richting van de karikatuur van de remonstranten. Er is een piketpaal geplaatst. Een halt waar de Schrift ook halt houdt.

Ik weet niet of de Remonstranten verder gingen. Maccovius werd vermaand zich meer in bijbelse dan in filosofische bewoordingen uit te drukken. Hij achtte de filosofie noodzakelijk om de theologie te kunnen verstaan.
Zijn opvattingen over de rede en wat hij noemde de 'ratio illuminata' maken het ingewikkeld om hem onder de vrijzinnigen danwel onder de rechtzinnigen in te delen.

Overigens was M. populair bij zijn studenten omdat hij joviaal aan hun studentenfeesten deelnam. Het is bekend dat hij een losbandige levenswandel er op na hield.

Mij dunkt was er genoeg buskruit aanwezig in de leer en het leven van Maccovius die de Synode van Dordrecht konden bewegen tot verdergaande beslissingen t.a.v. Maccovius dan dat ze gepraktiseerd heeft.

[Dolf Weijland]

En ik wil nog een argument noemen waarom ik denk dat een zwaar aanzetten op de belijdenis niet werkt. Het zou betekenen dat de kerk maakbaar is. Zelfs in een tijd van verval. Ik geloof dat de secularisatie en het geestelijk verval in de kerken een oordeel van God is. Volgens 1 Petrus 4:17 begint het oordeel bij het huis van God, bij ons. In Petrus' en Paulus' dagen was het dus al zo. En zien we de Apostelen dan lijmpogingen ondernemen door gedegen belijdenissen op te stellen? Kerkscheuringen helpen dan ook niet om aan dat oordeel te ontkomen. Het oordeel van God kunnen we niet ontvluchten maar we moeten het allen ondergaan. En er uit leren. Wat we er uit kunnen leren komt er denk ik op neer dat we weer opnieuw moeten leren dat we terug moeten vallen op God en niet op onze eigen recepten om de kerk zuiver te houden op de manier zoals we zelf graag zouden willen zien.

[Dolf Weijland]

Van meet af aan heeft het in de kerk van de Reformatie gewrongen met het gezag van de belijdenis.

Kun je dit onderbouwen, want daar heb ik nog nooit van gehoord.

Er was in elk geval sprake van een valkuil. De Gereformeerde theologie was heel vatbaar voor een scholastische verstandelijke benadering van de theologie. Afgewezen noemde het bevindelijke element dat niet direct benoemd wordt in de belijdenisgeschriften maar er wel in wordt verondersteld. Dat zie je ook duidelijk in de theologie van Calvijn. De theologie van Calvijn is ondenkbaar zonder het bevindelijke element. Niettemin kon het gebeuren dat dit element in het gedrang kwam.
De Nadere Reformatie was daar een reactie op. De prediking was in de achttiende eeuw niet zelden verworden tot een dorre scholastische verhandeling. Al die dingen verliepen sluipenderwijs. In wezen is de vrijzinnigheid ook op die manier ontstaan zonder dat er met de belijdenis vat op te krijgen was. Vandaar dus mijn stelling dat het allemaal niet heeft geholpen; de ondertekening van de belijdenisgeschriften als een accoord van belijden. Net zomin als het hielp in de ooit zo stoer calvinistische Gereformeerde Kerken in Nederland terwijl de ambtsdragers daar AD 2000 nog steeds de 3FvE ondertekenden.

[Afgewezen]

De vraag is natuurlijk wel: wat is het alternatief? Moet de kerk haar belijdenis opgeven of ter discussie stellen? Hoe zit het met de oud-christelijke belijdenissen, te beginnen met de twaalf artikelen?

[Dolf Weijland]

De vraag is natuurlijk wel: wat is het alternatief? Moet de kerk haar belijdenis opgeven of ter discussie stellen? Hoe zit het met de oud-christelijke belijdenissen, te beginnen met de twaalf artikelen?

Ter discussie stellen zal ook niet helpen. Ik zie het al voor me: iedereen in de kerk mag zich op de belijdenisgeschriften storten. Dat wordt een heksenketel. Met levende traditie is niets mis. Daar wil ik de belijdenisgeschriften ook onder vatten.
Natuurlijk kan het geen kwaad om zich te verdiepen in de ontstaansgeschiedenis van de belijdenissen. Om evt scheefgroei in de traditie op het spoor te komen. Maar omdat dit een vorm van zelfkritiek is kan dit nogal gevoelig liggen binnen de gereformeerde gezindte. Je kan het echter ook benoemen als een vorm van voortgaande Reformatie. En daar is niets mis mee. Hoewel de huidige vrijgemaakten daar wellicht totaal anders over zullen denken.