Waarom zingen wij zo?

[Hendrikus]

Soms zing je hymn 123 met de wijs nr. 678 (zeg maar), terwijl je in een andere gemeente hymn 123 met de wijs 987 (zeg maar) kan zingen.
Bij ons weet je welke wijs er bij psalm 42 hoort. Overigens zingen ze daar veel mooier dan bij ons. De Engelsen vinden onze psalmen saai gezongen.

Dat komt omdat heel vaak hetzelfde lettergrepenschema wordt gebruikt. Daarmee worden ook melodieën onderling verwisselbaar. Zoals wij Psalm 134 ook kunnen zingen op de melodie van Psalm 100, maar ook op de melodie van de Avondzang en op "Daar juicht een toon" (schema 8888).
De Geneefse psalmmelodieën kennen zo ontzettend veel verschillende lettergepenschema's dat er bijna geen melodieën onderling uitgewisseld kunnen worden. Ik vind dat prima, overigens.
In Engelstalige landen kent men die strakke koppeling echter niet, en er zijn ontelbare liedteksten gemaakt op steeds weer dezelfde schema's. Een heel bekende is 8686 ("O God die droeg ons voorgeslacht" en vele anderen) of 9797 ("Door de nacht van strijd en zorgen" en vele anderen).

[freek]

Als psalmverzen een rijke inhoud gehad zouden hebben zouden ze vast wel gezongen worden. Maar dat is meestal wel het probleem van de onbekende psalmen (of verzen binnen een bekende psalm): niet zo mooi of soms niet eens stichtelijk om te zingen. Zelfs niet op hele noden.

De berijming van 1773 deelt psalmen op in relatief veel coupletten. Dan moet je er soms in de berijmde variant best wat bijfantaseren. Misschien dat sommige coupletten daarom nooit gezongen worden. In de berijming van de 20e eeuw zijn volgns mij minder coupletten per psalm. Dan kun je veel dichter bij de oorspronkelijke tekst blijven.

[Hendrikus]

Als psalmverzen een rijke inhoud gehad zouden hebben zouden ze vast wel gezongen worden. Maar dat is meestal wel het probleem van de onbekende psalmen (of verzen binnen een bekende psalm): niet zo mooi of soms niet eens stichtelijk om te zingen. Zelfs niet op hele noden.

De berijming van 1773 deelt psalmen op in relatief veel coupletten. Dan moet je er soms in de berijmde variant best wat bijfantaseren. Misschien dat sommige coupletten daarom nooit gezongen worden. In de berijming van de 20e eeuw zijn volgns mij minder coupletten per psalm. Dan kun je veel dichter bij de oorspronkelijke tekst blijven.

Dat klopt. Psalm 33 van 11 naar 8 verzen, Psalm 81 van 18 naar 14, Psalm 105 van 24 naar 18, Psalm 119 van 88 naar 66, om maar een paar voorbeeldjes te noemen. Psalm 100 is echter gewoon 4 gebleven. Maar inderdaad, er is minder bijbedacht, minder stoplappen gebruikt. Of dat de reden is dat in de berijming 1773 bepaalde verzen nooit gezongen worden, weet ik overigens niet. Er zijn wel onderzoeken gedaan, psalmbriefjes geturfd en zo, maar door te tellen wat er wél gezongen wordt heb je nog geen antwoord op de vraag waarom andere verzen niet gezongen worden.

[refo]

Als psalmverzen een rijke inhoud gehad zouden hebben zouden ze vast wel gezongen worden. Maar dat is meestal wel het probleem van de onbekende psalmen (of verzen binnen een bekende psalm): niet zo mooi of soms niet eens stichtelijk om te zingen. Zelfs niet op hele noden.

De berijming van 1773 deelt psalmen op in relatief veel coupletten. Dan moet je er soms in de berijmde variant best wat bijfantaseren. Misschien dat sommige coupletten daarom nooit gezongen worden. In de berijming van de 20e eeuw zijn volgns mij minder coupletten per psalm. Dan kun je veel dichter bij de oorspronkelijke tekst blijven.

Dat klopt. Psalm 33 van 11 naar 8 verzen, Psalm 81 van 18 naar 14, Psalm 105 van 24 naar 18, Psalm 119 van 88 naar 66, om maar een paar voorbeeldjes te noemen. Psalm 100 is echter gewoon 4 gebleven. Maar inderdaad, er is minder bijbedacht, minder stoplappen gebruikt. Of dat de reden is dat in de berijming 1773 bepaalde verzen nooit gezongen worden, weet ik overigens niet. Er zijn wel onderzoeken gedaan, psalmbriefjes geturfd en zo, maar door te tellen wat er wél gezongen wordt heb je nog geen antwoord op de vraag waarom andere verzen niet gezongen worden.

Lees dan bv Psalm 88. Het eerste vers wordt w e l e e n s gezongen. Maar elk volgend vers is zo naar, dat ze (vermoed ik) daarom niet worden gezongen. Hoewel Heman vaak wordt genoemd in de preek zingen we z'n verzen niet.

[rekcor]

Zomaar een zijdelings:

In mijn psalmboekje staat boven de notenbalk links: D=2 of G=5, enz. Weet iemand wat dat betekent?

De letter is volgens mij altijd de laatste noot van het vers, maar het cijfer heb ik niet kunnen ontcijferen. Ook ben ik benieuwd naar het doel ervan...

[refo]

Dat zijn geloof ik aanwijzingen voor gitaar.

[Hendrikus]

Zomaar een zijdelings:

In mijn psalmboekje staat boven de notenbalk links: D=2 of G=5, enz. Weet iemand wat dat betekent?

De letter is volgens mij altijd de laatste noot van het vers, maar het cijfer heb ik niet kunnen ontcijferen. Ook ben ik benieuwd naar het doel ervan...

De psalmmelodieën zijn niet geschreven in de moderne toongeslachten majeur en mineur, maar in de oude kerktoonsoorten. De voortekens van de kerktoonsoorten wijken af van de voortekens die wij gewend zijn vanuit ons majeur/mineur-denken. Die codes willen iets duidelijk maken over de voortekens in relatie tot de melodie.

Psalm 26 en 51 staan in e, maar hebben geen voortekens. De aanwijzing daarbij, E=3, geeft aan dat we weliswaar in e zitten, maar dan met de voortekens van C (E is de 3e toon, vanuit C gerekend).

Psalm 44 staat in A, maar heeft twee kruizen, dus de voortekens van D. De aanduiding A=5 geeft dus aan: we zitten wel in A, maar we hebben de voortekens van de toonsoort waarin A de 5e toon is.

Psalm 107 of 149 staan in d, omdat het dorisch is zijn er geen voortekens. De aanduiding D=2 geeft aan dat we wel in d zitten, maar met de voortekens van C (D is de 2e toon, vanuit C gerekend).

@ refo: weet je zeker dat het geen klavarskribo is?

[refo]

Zomaar een zijdelings:

In mijn psalmboekje staat boven de notenbalk links: D=2 of G=5, enz. Weet iemand wat dat betekent?

De letter is volgens mij altijd de laatste noot van het vers, maar het cijfer heb ik niet kunnen ontcijferen. Ook ben ik benieuwd naar het doel ervan...

De psalmmelodieën zijn niet geschreven in de moderne toongeslachten majeur en mineur, maar in de oude kerktoonsoorten. De voortekens van de kerktoonsoorten wijken af van de voortekens die wij gewend zijn vanuit ons majeur/mineur-denken. Die codes willen iets duidelijk maken over de voortekens in relatie tot de melodie.

Psalm 26 en 51 staan in e, maar hebben geen voortekens. De aanwijzing daarbij, E=3, geeft aan dat we weliswaar in e zitten, maar dan met de voortekens van C (E is de 3e toon, vanuit C gerekend).

Psalm 44 staat in A, maar heeft twee kruizen, dus de voortekens van D. De aanduiding A=5 geeft dus aan: we zitten wel in A, maar we hebben de voortekens van de toonsoort waarin A de 5e toon is.

Psalm 107 of 149 staan in d, omdat het dorisch is zijn er geen voortekens. De aanduiding D=2 geeft aan dat we wel in d zitten, maar met de voortekens van C (D is de 2e toon, vanuit C gerekend).

@ refo: weet je zeker dat het geen klavarskribo is?

Dat weet ik zeker, ja.

Kun je de uitleg aan reckor nog even herhalen, maar dan voor dummies.
1 voorbeeld is genoeg.

[Hendrikus]

Kun je de uitleg aan reckor nog even herhalen, maar dan voor dummies.
1 voorbeeld is genoeg.

Awel zunne, men neme een piano


Speel je nu de reeks van C tot C over de witte toetsen, dan klinkt dat ons normaal in de oren. Onze oren zijn gewend aan dit soort toonreeksen. We noemen dit een majeur-reeks.

Nu speel je de reeks van D tot D, opnieuw over de witte toetsen. In het begin gaat dat goed, je denkt: dit zal dan wel mineur zijn. Maar bij de 6e toon krijg je het gevoel dat er iets niet klopt. In plaats van die B zou je een zwarte toets willen nemen.
De reeks die je speelde, van D tot D over de witte toetsen, noemen we dorisch. En dat is nou precies de reeks die is gebruikt in Psalm 33 en 149.

De aanduiding D=2 in die psalmboekjes (staat overigens alleen in psalmboekjes met niet-ritmische melodienotatie, voorzover ik weet) wil nu duidelijk maken dat je in deze D-reeks niet de voortekens moet gebruiken die naar onze moderne opvattingen bij D horen, maar de voortekens die bij C horen (want D is de 2e toon vanuit C).

Makkelijker kunnen we het niet maken...

[refo]

Ja, maar...

Niet alle Dorische psalmen hebben toch de aanduiding d=2. En je zou uit deze uitleg op kunnen maken dat Dorisch en d=2 verschillende aanduidingen zijn voor hetzelfde.

En een goeie blokfluitleerling kan die psalmen toch keurig fluiten zonder op 'dorisch' of 'X=6' te letten? Wat is dan de waarde nog van die aanduidingen? Zet een geoefend koorlid zijn of haar borstkas extra uit of juist niet bij een bepaalde aanduiding?

[Hendrikus]

Ja, maar...

Niet alle Dorische psalmen hebben toch de aanduiding d=2. En je zou uit deze uitleg op kunnen maken dat Dorisch en d=2 verschillende aanduidingen zijn voor hetzelfde.

En een goeie blokfluitleerling kan die psalmen toch keurig fluiten zonder op 'dorisch' of 'X=6' te letten? Wat is dan de waarde nog van die aanduidingen? Zet een geoefend koorlid zijn of haar borstkas extra uit of juist niet bij een bepaalde aanduiding?

Ik heb nu even geen niet-ritmisch psalmboekie bij de hand. Heb je een voorbeeld van een dorische psalm die niet d=2 heeft? Als de begintoon a is, zou ik me ook a=6 kunnen voorstellen.
Maar het nut ervan heb ik ook nooit zo gesnopen. Het voegt inderdaad niks toe, zonder die aanduidingen kun je de melodieën ook zingen of spelen.

[Upquark]

Ik ben wel eens bang dat door de zeer beperkte selectie van coupletten die gezongen wordt, vergeten wordt dat elke psalm één geheel is. Het gevaar is dan dat alleen de bekende coupletten de associatie met de betreffende psalm gaan vormen.

Voorbeelden:
Psalm 73: verreweg de meest gezongen coupletten zijn 12 en 13. Echter, deze coupletten verwoorden geenszins wat Asaf overpeinst in deze psalm: de schijnbare voorspoed van de goddelozen. Is het iemand trouwens wel eens opgevallen dat op sommige psalm-cd's deze verzen in omgekeerde volgorde gezongen worden? Vermoedelijk om het een 'logisch verhaal' te maken...
Psalm 68: tja, couplet 10 hè. Wordt totaal uit z'n verband gerukt. Kent iemand couplet 9 of 11?

Dat sommige coupletten niet mooi of stichtelijk zijn, en daarom niet of nauwelijks gezongen worden, vind ik grote onzin, want één van tweeën: óf we zien het psalmboek als hét liedboek dat God aan zijn kerk gegeven heeft, en staken ons eigen selectiebeleid; óf we geven eerlijk toe dat we zelf bepalen wat we kunnen zingen en voeren dan ook maar wat geschikte gezangen toe.

[freek]

Ik ben wel eens bang dat door de zeer beperkte selectie van coupletten die gezongen wordt, vergeten wordt dat elke psalm één geheel is. Het gevaar is dan dat alleen de bekende coupletten de associatie met de betreffende psalm gaan vormen.

Voorbeelden:
Psalm 73: verreweg de meest gezongen coupletten zijn 12 en 13. Echter, deze coupletten verwoorden geenszins wat Asaf overpeinst in deze psalm: de schijnbare voorspoed van de goddelozen. Is het iemand trouwens wel eens opgevallen dat op sommige psalm-cd's deze verzen in omgekeerde volgorde gezongen worden? Vermoedelijk om het een 'logisch verhaal' te maken...
Psalm 68: tja, couplet 10 hè. Wordt totaal uit z'n verband gerukt. Kent iemand couplet 9 of 11?

Dat sommige coupletten niet mooi of stichtelijk zijn, en daarom niet of nauwelijks gezongen worden, vind ik grote onzin, want één van tweeën: óf we zien het psalmboek als hét liedboek dat God aan zijn kerk gegeven heeft, en staken ons eigen selectiebeleid; óf we geven eerlijk toe dat we zelf bepalen wat we kunnen zingen en voeren dan ook maar wat geschikte gezangen toe.

Ik denk dat je nu een beetje teveel vanuit je GKV-achtergrond spreekt De psalmen 68 en 73 worden regelmatig gezongen, vrijwel alle coupletten.

[Hendrikus]

Dat sommige coupletten niet mooi of stichtelijk zijn, en daarom niet of nauwelijks gezongen worden, vind ik grote onzin, want één van tweeën: óf we zien het psalmboek als hét liedboek dat God aan zijn kerk gegeven heeft, en staken ons eigen selectiebeleid; óf we geven eerlijk toe dat we zelf bepalen wat we kunnen zingen en voeren dan ook maar wat geschikte gezangen toe.

In zijn boek "Gods lof op de lippen" stelt dr. Jan Smelik zelfs dat we met ons selectieve gebruik van ons welgevallige versjes uit de psalmen in feite ons eigen gezangenboek samenstellen...

[Upquark]

freek, in dat geval dank ik je voor je correctie, en heb ik misschien iets te snel gesproken.