De krant van toen...

[-DIA-]

Niemand verdedigt de porno industrie. En sport waarbij mensen na 20 jaar (of korter) heel veel opgeven rustig met pensioen kunnen met slavernij vergelijken (waar een groot deel de twintig jaar niet eens haalde) is wat respectloos. Ik kan me nog voorstellen dat de vergelijking met de productie van goedkope kleding etc met slavernij wordt gemaakt. En inderdaad ook sekswerk (in porno en prostitutie) waar deze voortkomt uit daadwerkelijke dwang of hoge economische nood.

En toch, uit nood en dood of wat ook, toch, ondanks alles, wat het ook is, onze regering wil het toch als een legaal beroep aanmerken. Dat moeten we als kwalijk benoemen. Hoe kan dat wat krom dan recht gepraat worden? Zie hoe de SGP ook geminacht wordt door de waarschuwingen van reclame voor vreemdgaan. Dat moet legaal kunnen. Is dat zo? En is ook het beroep van profvoetballer een eerbaar beroep te noemen, waar men in het zweet zijns aanschijns zijn brood mee tracht te verdienen? Of is het afgoderij als zo'n mens verafgoodt wordt door zijn 'liefhebbers'. Liefhebbers? Dacht het niet, als de man wat verkeerd doet tot schade en schande van de club laar men de geliefde vallen. Is dat liefde?

[Ambtenaar]

We verdedigen in genen dele de slavernij, maar wel de manier waarop men deze nu beziet. Wat fout is wil ik niet recht praten, maar ik heb wel sterk het gevoel dat men wel eens heel selectief verontwaardigd is. Dat is een kwaad dat ik beslist niet goed kan kan keuren en ook niet mag goedkeuren. Laten we het wel in de juiste proporties blijven zien.

Ik ben van mening dat jij e.e.a. niet in de juiste proporties ziet. Wat is erger, selectief verontwaardigd zijn of mensen behandelen als beesten?

[-DIA-]

We verdedigen in genen dele de slavernij, maar wel de manier waarop men deze nu beziet. Wat fout is wil ik niet recht praten, maar ik heb wel sterk het gevoel dat men wel eens heel selectief verontwaardigd is. Dat is een kwaad dat ik beslist niet goed kan kan keuren en ook niet mag goedkeuren. Laten we het wel in de juiste proporties blijven zien.

Ik ben van mening dat jij e.e.a. niet in de juiste proporties ziet. Wat is erger, selectief verontwaardigd zijn of mensen behandelen als beesten?

Vindt u dan wel dat we voetballers mogen kopen en verkopen? En dan nog wel voor prijzen die hoger liggen dan om te voorzien in de dagelijkse nooddruft. Of nog verder, vindt u dat we ons lichaam mogen verkopen?
Ik heb niets gezegd over het oorbaar zijn van praktijken van slavernij. Toch spreekt de Bijbel (MAAR DIE IS CULTUUR- EN TIJDGEBONDEN)* niet veroordelend over slaven. Denk aan Onesimus of het slavinnetje (kindslaaf) bij Naäman. Die kwam niet in opstand tegen haar heer, maar was hem onderdanig. Opstand is in de regel rebellie. Zo denk ik, en dat is voor zover ik kan nagaan Bijbels. Maar goed, als ik het waar is, dat de BIJBEL cultuur- en tijdgebonden is, dan moeten we dat ook maar met een kritische noot lezen. De vraag kan dan wel gesteld worden of daar zegen op verwacht kan worden?

*Vette letters zijn modern gedachtengoed, niet de mijne.

[-DIA-]

Gedachten over slavernij
tevens verantwoording van hetgeen boven is geschreven.

Schuldig aan de slavernij
Half mei (2013) gaf de Raad van Kerken in Nederland een verklaring uit, waarin hij namens de deelnemende kerken betrokkenheid en schuld erkende bij de Nederlandse slavenhandel in het verleden. Aanleiding was de afschaffing, 150 jaar geleden, van de slavernij in Suriname en op de Antillen.

Nu is de Raad van Kerken niet een gezelschap waarmee we veel affiniteit hebben. De Rooms-Katholieke Kerk en de Protestantse Kerk in Nederland zijn de twee grootste kerken die hier lid van zijn. Daarnaast participeren nog een aantal kleine kerken, variërend van de Remonstrantse Broederschap tot de Koptisch-Orthodoxe Kerk.
Dat neemt niet weg dat het slavernijverleden ook ons raakt. In vroeger eeuwen was Nederland een belangrijke handelsnatie. Dat was de tijd van de Oost- en Westindische Compagnie, waarop we altijd nog wel trots zijn. Maar zeker voor de Westindische Compagnie was de slavenhandel van groot belang. Negerslaven werden uit Afrika gehaald om zwaar werk te doen op de Amerikaanse plantages. Lijfstraffen waren eerder regel dan uitzondering.

Een hard leven
Nu moeten we daarbij wel bedenken dat in het algemeen het leven in vroeger eeuwen veel en veel harder was dan tegenwoordig. Veel mensen moesten zware lichamelijke arbeid verrichten tegen een karig loon. Hun behuizing was vaak slecht en de medische zorg was naar onze maatstaven primitief. De meeste mensen werden niet oud. Niet voor niets werden fabrieksarbeiders wel aangeduid als loonslaven. En landarbeiders hadden het niet veel beter.
Maar slaven hadden helemaal niets te kiezen. Zij waren niet meer dan koopwaar. Hun eigenaar kon hen verkopen aan een andere slavenhouder, waarbij gemakkelijk het eventuele gezinsverband verbroken werd. Jonge slavinnen werden vaak misbruikt. Gelukkig nam in de loop van de 19e eeuw het verzet tegen de slavernij steeds meer toe. Voordien was het houden van slaven vaak op allerlei manieren verdedigd. Ook in kerkelijke kring. Zowel in Europa als in Amerika. In de Verenigde Staten leidde de botsing van standpunten en belangen zelfs tot een burgeroorlog.
Combinaties van praktische en theologische argumenten werden aangevoerd om de slavernij goed te praten.
Zonder slaven zouden de plantages niet meer geëxploiteerd kunnen worden. Blanken konden immers in het hete klimaat dat zware werk niet doen. In de Bijbel kwam toch ook slavernij voor. En de negers waren nu eenmaal afstammelingen van die vervloekte Cham.
Inderdaad kent de Bijbel allerlei vormen van slavernij. De oudtestamentische wetgeving bevatte daar regels over. Slaven uit het eigen volk moesten na zes jaar worden vrijgelaten (Deut. 15:12). Er was zelfs een procedure voor hen die het goed hadden bij hun heer en daarom liever slaaf wilden blijven. Dat bood hun immers een bepaalde maatschappelijke zekerheid. Met een priem moest hun oor doorstoken worden en in de deurpost vastgeprikt als symbool van blijvende verbondenheid (Deut. 15:16-17).
Het is immers veel belangrijker om vrijgemaakt te zijn van de slavernij van de zonde, dan om in dit aardse leven vrij te zijn.
In het Nieuwe Testament wordt de betekenis van de slavernij gerelativeerd. Het is immers veel belangrijker om vrijgemaakt te zijn van de slavernij van de zonde, dan om in dit aardse leven vrij te zijn (1 Kor. 7:20- 24).

Diefelijk ontstolen
In de 17e eeuw was de slavernij in Europa afgeschaft, maar buiten Europa alom gangbaar. De grote behoefte aan slaven voor het pas ontdekte Amerika bracht de zwarte bevolking onnoemelijk veel leed. In de loop der jaren werden meer dan 12 miljoen mensen vanuit West-Afrika over de oceaan vervoerd. Dat was een winstgevende handel, waaraan ook tal van Nederlanders (al dan niet behorend tot de Gereformeerde Kerk) deelnamen.
Gelukkig werd daar ook tegen geprotesteerd. In zijn catechismusverklaring noemt Smytegelt de slavenhandel bij het achtste gebod. Hij noemt dat ‘grove dieverij’. ‘Is dat niet droevig’, zo zegt hij, ‘daar hebben de christenen een handel van gemaakt. Ach mochten die mensen, die zo verkocht, vervoerd en dikwijls daarom vermoord worden eens spreken, zouden ze niet zeggen als eertijds Jozef: Ik ben diefelijk ontstolen uit mijn land’.
Udemans zag wel enige ruimte voor het houden van slaven. In zijn “’t Geestelyck roer van ’t coopmans schip” stelt hij dat men geen christen als slaaf mag hebben. Heidenen en Turken mogen wel als slaaf gehouden worden. Maar die moeten dan wel met alle redelijkheid en vriendelijkheid behandeld worden. Inzonderheid moet men zorg dragen voor hun zielen, opdat ze tot het rechte geloof bekeerd mochten worden.
Slaven die door hun meesters getiranniseerd worden, mogen weglopen en niemand mag hen dan weer onder de macht van hun meesters brengen. Udemans gaat er daarbij vanuit dat Nederlandse slavenhouders van nature vriendelijk zijn. Trouwe slaven moeten na verloop van tijd worden vrijgelaten. Voor slaven die christen zijn geworden, is dat na zeven jaar. Helaas was de praktijk van de slavernij heel wat anders dan Udemans hier voor ogen stond.
Opmerkelijk is ook dat toen er in het begin van de 19e eeuw steeds meer stemmen op gingen om de slavernij af te schaffen, een man als Da Costa zich daar uitdrukkelijk tegen verzette. In zijn bekende geschrift, “Bezwaren tegen den geest der eeuw”, rekende hij die plannen ‘tot die hersenschimmige menselijke wijsheid, die de Almacht wil vooruitlopen en niets uit zal richten ten goede, maar veeleer eindeloos veel ten kwade’. Dat was een onverantwoorde conclusie.

Schuldbetuiging
Bij allerlei ontwikkelingen die zich in onze tijd voordoen zijn we nogal eens geneigd te zeggen dat de wereld er niet beter op wordt. In feite bedoelen we daarmee dat er op allerlei terrein sprake is van achteruitgang. En inderdaad de ontkerstening van ons land werkt door op allerlei gebied. Of het nu gaat om huwelijk en gezin of de zondagsviering.
Maar dat moet ons niet doen vergeten dat er ook in het verleden veel fout was en veel fout ging. Niet pas met de Franse Revolutie of met de culturele revolutie in de jaren zestig van de vorige eeuw is het kwaad in onze maatschappij zich openlijk gaan manifesteren. Nee, met Genesis 3 is de zonde in de wereld gekomen. Ook in het verleden werd het kwade goed genoemd en het goede kwaad. Soms door mensen waar je het niet van had verwacht. Zo vormt de slavernij en met name de slavenhandel een zwarte bladzijde in onze geschiedenis. Dat kan duidelijk zijn. Dat moeten we ook ronduit erkennen. De gevolgen daarvan werken nog steeds na. Het Caribische gezinsmodel dat bij veel Surinamers en Antillianen gangbaar is, waarbij vrouwen kinderen hebben bij verschillende mannen, met wie zij losse relaties onderhouden, heeft duidelijk zijn wortels in de tijd van de slavernij. Is het daarom noodzakelijk of zinvol om net als de Raad van Kerken een officiële schuldbelijdenis te laten uitgaan? Onmiskenbaar zijn er in het verleden veel dingen gebeurd die niet hadden mogen gebeuren. Moet je daarom aandringen op allerlei officiële schuldbetuigingen? Waar moet je beginnen en waar moet je eindigen? Moeten wij van de Spaanse regering alsnog verontschuldigingen eisen voor alle wreedheden in de Tachtigjarige Oorlog ons voorgeslacht aangedaan? Of van de Franse regering vanwege de Nederlandse dienstplichtigen die omkwamen bij Napoleons tocht naar Rusland? Dat is allemaal niet zinvol.
Als de slachtoffers nog in leven zijn, ligt dat anders. Dan is een officiële spijtbetuiging en financiële compensatie voor de geleden schade op z’n plaats. Maar na meer dan een eeuw is die tijd wel voorbij. In het recht kennen we niet voor niets het begrip verjaring.
Bovendien vallen schuldbetuiging en schuldbeleving lang niet altijd samen. Die laatste is het belangrijkste. De psalmdichter wist van beide: ‘wij hebben God op ’t hoogst misdaan, ja wij en onze vaderen tevens’.
Apeldoorn, C.S.L. Janse

Bron: De Saambinder 27-06-2013

[Ambtenaar]

Vindt u dan wel dat we voetballers mogen kopen en verkopen?

Voetballers worden niet gekocht of verkocht. Naar ik begrepen heb wordt hun arbeidscontract afgekocht door de partij waarbij ze een nieuw arbeidscontract tekenen.

Of nog verder, vindt u dat we ons lichaam mogen verkopen?

Ik zie de relevantie niet van deze vraag. Out of context wat mij betreft.

Ik heb niets gezegd over het oorbaar zijn van praktijken van slavernij. Toch spreekt de Bijbel (MAAR DIE IS CULTUUR- EN TIJDGEBONDEN)* niet veroordelend over slaven.

Maar misschien wel iets over het bezitten van slaven.

Denk aan Onesimus of het slavinnetje (kindslaaf) bij Naäman. Die kwam niet in opstand tegen haar heer, maar was hem onderdanig. Opstand is in de regel rebellie.

Het is meer een kiezen tussen twee kwaden. Of in opstand komen met als groot risico dat je het niet overleeft of gedwee alle onderdrukking ondergaan. Niet een fijne keuze, lijkt mij.

Zo denk ik, en dat is voor zover ik kan nagaan Bijbels. Maar goed, als ik het waar is, dat de BIJBEL cultuur- en tijdgebonden is, dan moeten we dat ook maar met een kritische noot lezen. De vraag kan dan wel gesteld worden of daar zegen op verwacht kan worden?

En als de Bijbel absoluut niet cultuur- en tijdgebonden is, waarom houd je je dan niet aan alle burgerlijke wetten? Of moet je die juist vertalen in meer algemene principes van handelen? Of komt het gewoon überhaupt niet niet uit?

[parsifal]

Gedachten over slavernij
tevens verantwoording van hetgeen boven is geschreven.

Schuldig aan de slavernij
Half mei (2013) gaf de Raad van Kerken in Nederland een verklaring uit, waarin hij namens de deelnemende kerken betrokkenheid en schuld erkende bij de Nederlandse slavenhandel in het verleden. Aanleiding was de afschaffing, 150 jaar geleden, van de slavernij in Suriname en op de Antillen.

Nu is de Raad van Kerken niet een gezelschap waarmee we veel affiniteit hebben. De Rooms-Katholieke Kerk en de Protestantse Kerk in Nederland zijn de twee grootste kerken die hier lid van zijn. Daarnaast participeren nog een aantal kleine kerken, variërend van de Remonstrantse Broederschap tot de Koptisch-Orthodoxe Kerk.
Dat neemt niet weg dat het slavernijverleden ook ons raakt. In vroeger eeuwen was Nederland een belangrijke handelsnatie. Dat was de tijd van de Oost- en Westindische Compagnie, waarop we altijd nog wel trots zijn. Maar zeker voor de Westindische Compagnie was de slavenhandel van groot belang. Negerslaven werden uit Afrika gehaald om zwaar werk te doen op de Amerikaanse plantages. Lijfstraffen waren eerder regel dan uitzondering.

Een hard leven
Nu moeten we daarbij wel bedenken dat in het algemeen het leven in vroeger eeuwen veel en veel harder was dan tegenwoordig. Veel mensen moesten zware lichamelijke arbeid verrichten tegen een karig loon. Hun behuizing was vaak slecht en de medische zorg was naar onze maatstaven primitief. De meeste mensen werden niet oud. Niet voor niets werden fabrieksarbeiders wel aangeduid als loonslaven. En landarbeiders hadden het niet veel beter.
Maar slaven hadden helemaal niets te kiezen. Zij waren niet meer dan koopwaar. Hun eigenaar kon hen verkopen aan een andere slavenhouder, waarbij gemakkelijk het eventuele gezinsverband verbroken werd. Jonge slavinnen werden vaak misbruikt. Gelukkig nam in de loop van de 19e eeuw het verzet tegen de slavernij steeds meer toe. Voordien was het houden van slaven vaak op allerlei manieren verdedigd. Ook in kerkelijke kring. Zowel in Europa als in Amerika. In de Verenigde Staten leidde de botsing van standpunten en belangen zelfs tot een burgeroorlog.
Combinaties van praktische en theologische argumenten werden aangevoerd om de slavernij goed te praten.
Zonder slaven zouden de plantages niet meer geëxploiteerd kunnen worden. Blanken konden immers in het hete klimaat dat zware werk niet doen. In de Bijbel kwam toch ook slavernij voor. En de negers waren nu eenmaal afstammelingen van die vervloekte Cham.
Inderdaad kent de Bijbel allerlei vormen van slavernij. De oudtestamentische wetgeving bevatte daar regels over. Slaven uit het eigen volk moesten na zes jaar worden vrijgelaten (Deut. 15:12). Er was zelfs een procedure voor hen die het goed hadden bij hun heer en daarom liever slaaf wilden blijven. Dat bood hun immers een bepaalde maatschappelijke zekerheid. Met een priem moest hun oor doorstoken worden en in de deurpost vastgeprikt als symbool van blijvende verbondenheid (Deut. 15:16-17).
Het is immers veel belangrijker om vrijgemaakt te zijn van de slavernij van de zonde, dan om in dit aardse leven vrij te zijn.
In het Nieuwe Testament wordt de betekenis van de slavernij gerelativeerd. Het is immers veel belangrijker om vrijgemaakt te zijn van de slavernij van de zonde, dan om in dit aardse leven vrij te zijn (1 Kor. 7:20- 24).

Diefelijk ontstolen
In de 17e eeuw was de slavernij in Europa afgeschaft, maar buiten Europa alom gangbaar. De grote behoefte aan slaven voor het pas ontdekte Amerika bracht de zwarte bevolking onnoemelijk veel leed. In de loop der jaren werden meer dan 12 miljoen mensen vanuit West-Afrika over de oceaan vervoerd. Dat was een winstgevende handel, waaraan ook tal van Nederlanders (al dan niet behorend tot de Gereformeerde Kerk) deelnamen.
Gelukkig werd daar ook tegen geprotesteerd. In zijn catechismusverklaring noemt Smytegelt de slavenhandel bij het achtste gebod. Hij noemt dat ‘grove dieverij’. ‘Is dat niet droevig’, zo zegt hij, ‘daar hebben de christenen een handel van gemaakt. Ach mochten die mensen, die zo verkocht, vervoerd en dikwijls daarom vermoord worden eens spreken, zouden ze niet zeggen als eertijds Jozef: Ik ben diefelijk ontstolen uit mijn land’.
Udemans zag wel enige ruimte voor het houden van slaven. In zijn “’t Geestelyck roer van ’t coopmans schip” stelt hij dat men geen christen als slaaf mag hebben. Heidenen en Turken mogen wel als slaaf gehouden worden. Maar die moeten dan wel met alle redelijkheid en vriendelijkheid behandeld worden. Inzonderheid moet men zorg dragen voor hun zielen, opdat ze tot het rechte geloof bekeerd mochten worden.
Slaven die door hun meesters getiranniseerd worden, mogen weglopen en niemand mag hen dan weer onder de macht van hun meesters brengen. Udemans gaat er daarbij vanuit dat Nederlandse slavenhouders van nature vriendelijk zijn. Trouwe slaven moeten na verloop van tijd worden vrijgelaten. Voor slaven die christen zijn geworden, is dat na zeven jaar. Helaas was de praktijk van de slavernij heel wat anders dan Udemans hier voor ogen stond.
Opmerkelijk is ook dat toen er in het begin van de 19e eeuw steeds meer stemmen op gingen om de slavernij af te schaffen, een man als Da Costa zich daar uitdrukkelijk tegen verzette. In zijn bekende geschrift, “Bezwaren tegen den geest der eeuw”, rekende hij die plannen ‘tot die hersenschimmige menselijke wijsheid, die de Almacht wil vooruitlopen en niets uit zal richten ten goede, maar veeleer eindeloos veel ten kwade’. Dat was een onverantwoorde conclusie.

Schuldbetuiging
Bij allerlei ontwikkelingen die zich in onze tijd voordoen zijn we nogal eens geneigd te zeggen dat de wereld er niet beter op wordt. In feite bedoelen we daarmee dat er op allerlei terrein sprake is van achteruitgang. En inderdaad de ontkerstening van ons land werkt door op allerlei gebied. Of het nu gaat om huwelijk en gezin of de zondagsviering.
Maar dat moet ons niet doen vergeten dat er ook in het verleden veel fout was en veel fout ging. Niet pas met de Franse Revolutie of met de culturele revolutie in de jaren zestig van de vorige eeuw is het kwaad in onze maatschappij zich openlijk gaan manifesteren. Nee, met Genesis 3 is de zonde in de wereld gekomen. Ook in het verleden werd het kwade goed genoemd en het goede kwaad. Soms door mensen waar je het niet van had verwacht. Zo vormt de slavernij en met name de slavenhandel een zwarte bladzijde in onze geschiedenis. Dat kan duidelijk zijn. Dat moeten we ook ronduit erkennen. De gevolgen daarvan werken nog steeds na. Het Caribische gezinsmodel dat bij veel Surinamers en Antillianen gangbaar is, waarbij vrouwen kinderen hebben bij verschillende mannen, met wie zij losse relaties onderhouden, heeft duidelijk zijn wortels in de tijd van de slavernij. Is het daarom noodzakelijk of zinvol om net als de Raad van Kerken een officiële schuldbelijdenis te laten uitgaan? Onmiskenbaar zijn er in het verleden veel dingen gebeurd die niet hadden mogen gebeuren. Moet je daarom aandringen op allerlei officiële schuldbetuigingen? Waar moet je beginnen en waar moet je eindigen? Moeten wij van de Spaanse regering alsnog verontschuldigingen eisen voor alle wreedheden in de Tachtigjarige Oorlog ons voorgeslacht aangedaan? Of van de Franse regering vanwege de Nederlandse dienstplichtigen die omkwamen bij Napoleons tocht naar Rusland? Dat is allemaal niet zinvol.
Als de slachtoffers nog in leven zijn, ligt dat anders. Dan is een officiële spijtbetuiging en financiële compensatie voor de geleden schade op z’n plaats. Maar na meer dan een eeuw is die tijd wel voorbij. In het recht kennen we niet voor niets het begrip verjaring.
Bovendien vallen schuldbetuiging en schuldbeleving lang niet altijd samen. Die laatste is het belangrijkste. De psalmdichter wist van beide: ‘wij hebben God op ’t hoogst misdaan, ja wij en onze vaderen tevens’.
Apeldoorn, C.S.L. Janse

Bron: De Saambinder 27-06-2013

Ik heb echt heel grote moeite met zo'n artikel. Allereerst niet zozeer met de moeite met excuses. Ze kunnen tweedracht zaaien en een ander soort racisme veroorzaken waar het zelfs zo ver kan gaan dat een Ashanti of Zulu (om maar twee Afrikaanse volken te noemen die een schrikbewind uitvoerden in het verleden) zich op grond van afkomst als de moreel superieure gaat zien van een Fin, Oekrainer of Ier (Om maar wat Europese volkeren te noemen die zelf zwaar onderdrukt werden in het verleden).

Zeker in een stuk in een kerkelijk blad, mag denk ik het "nakomelingen van Cham"-argument niet genoemd worden zonder er expliciet afstand van te nemen. Ik weet niet of het relevant is voor de verhouding met Indonesie, maar zelfs dat is niet belangrijk, omdat een vloek over een volk geen excuus is om mensen als onmensen te behandelen. In de profeten zie je ook dat volkeren gestraft worden omdat ze wreed zijn, terwijl ze gelijk een instrument zijn in God's hand. Ten tweede wordt niet Cham maar Kanaan expliciet genoemd in Genesis. En de nakomelingen van Kanaan zijn inderdaad zo goed als uitgeroeid in de geschiedenis.

En de bijeffecten van je mag alleen niet-Christelijke slaven hebben (zoals Udemans voorstond) zijn echt vreselijk geweest. Waarschijnlijk een van de redenen waarom men echt vrijwel niets deed om de moslimbevolking van Indonesie het evangelie te brengen. En het katholicisme (van de veel korter en eerder aanwezige Portugezen) ongeveer net zo verspreid is als het protestantisme van de Nederlanders. Nu geloof ik best dat Udemans dit niet had zien aankomen en de goede behandeling van slaven die hij voorstond was misschien wel het Bijbelse antwoord op de situatie van toen. Maar de behandeling die de Nederlanden gaven aan Afrikanen en Indonesiers was ver beneden deze standaard en daar moet niet een klein beetje goedpraten bij komen. Zeker niet als er bijvoorbeeld een Cornelis Chasteleyn was of inderdaad Smeytegeld, en die eigenlijk genegeerd werden terwijl Jan Pieterszoon Coen, die een gigantische slachting op de Banda eilanden organiseerde lang als nationale held is gezien.

[-DIA-]

Als het niet teveel tegenreacties oproept leek het mij niet zonder nut om toch min of meer regelmatig eens achterom te kijken. Wat zei ons voorgeslacht over hun tijd? En wat werd het als we het nu achterop bezien.
Er is veel te leren uit de kennis van het verleden, ook weten hierdoor dat velen blind blijken te zijn voor schepen op het strand. Ze zien het niet als een baken. Dat niet weg, dat het ons nochtans goed lijkt om iets van 'vroeger' of uit het verleden op te merken, en dat nader te bezien in wat zich daarna heeft afgespeeld. Voor vele zaken die nu spelen blijkt soms al jaren geleden opgemerkt te zijn en er is toen geroepen, vaak als een roepende in de woestijn.
Hoe zouden we deze rubriek kunnen noemen?
Misschien is "Ter Sprake" een idee?
We kennen een Ter Overdenking, of een Terzijde. Dan lijkt me deze naam wel geschikt.
Als we uitgaan van de naam Ter Sprake, dan ligt voor u de eerste aflevering van
Ter Sprake!

We schrijven: 9 JANUARI 1992
---------------------------------------------------------------------------------
Vrede, vrede...
Van wijlen ds. J. Pannekoek is het bekend dat hij in zijn leven dikwijls gevreesd heeft dat hij zijn leven nog eens zou eindigen in een communistisch strafkamp in Siberië. Daar hebben we de laatste weken enkele keren aan moeten denken. Immers, in een ongelooflijk korte tijd is het machtige communistische rijk, de Sovjet-Unie, ten onder gegaan en uiteengevallen in een groot aantal zelfstandige staten, waarvan Rusland de grootste is. Van alle zijden wordt dan ook al geroepen: Vrede, vrede, en geen gevaar. Men wil de uitgaven voor defensie drastisch verlagen, ja zelfs halveren. Anderen pleiten voor afschaffing van de dienstplicht. Vrede, vrede... De eerste gekozen Russische president Boris Jeltsin schijnt er echter anders over te denken...

Oudejaarstoespraak
In zijn oudejaarstoespraak heeft president Boris Jeltsin de bevolking van Rusland opgeroepen geduld te bewaren en moed te houden. Met name in de eerste helft van 1992 zijn moeilijkheden te verwachten die erger zijn dan de moeilijkheden in het door oorlog geteisterde Joegoslavië, aldus Jeltsin. Die oproep heeft Boris Jeltsin, na de uitzinnig snelle omwenteling in het oosten, niet voor niets gedaan.

Wat voorafging
Het uiteenvallen van de Sovjet Unie aan het slot van 1991 met daarbij het aftreden van Michael Gorbatsjov als president, is het slot van een bijna zeventigjarige geschiedenis.
In 1917 vond de communistische revolutie plaats.
Vijfjaar later, op 30 december 1922, werd de Sovjet Unie opgericht. Dat was een verbond van Rusland met een aantal andere staten. Dat aantal is in de loop der jaren uitgebreid.
Toen het verbond gesloten werd, beloofde Rusland aan elke afzonderlijke staat allerlei rechten en privileges. In de loop van zeventig jaar zijn de rechten en privileges van de afzonderlijke staten onder het communistische bewind echter steeds geringer geworden. Elke staat vormde op den duur slechts een onderdeeltje, een radertje van het grote communistische rijk. Alle energie en alle middelen van bestaan moesten worden opgeofferd aan de opbouw van het grote communistische rijk. Een heilsstaat werd beloofd. De wereldheerschappij zou uiteindelijk verkregen worden.

Staten als Oekraïne die een enorme graanopbrengst hebben, werden gedwongen deze opbrengsten af te staan aan andere staten, zoals Rusland, waar niet voldoende landbouw mogelijk is. Omgekeerd werd in Rusland zelf alles gedaan om zware industrie op te bouwen. Hier vond onder meer de enorme productie van een immense hoeveelheid wapens plaats voor de supermacht, de Sovjet-Unie.
Wee degenen die zich niet wilden schikken in de opmars naar het grote doel, de communistische heilsstaat. Landen werden bezet door het leger en verloren hun laatste restje zelfstandigheid. Dankzij de gevreesde en gehate communistische geheime dienst, de KGB, werd het zwijgen opgelegd aan een ieder die ook maar de schijn had van een afwijkende mening. Christenen verkeerden in deze jaren uitwendig gezien in een beklagenswaardige staat. Wel was grondwettelijk de vrijheid van godsdienst vastgelegd. Niets van enige godsdienst mocht zich echter in de openbaarheid vertonen, indien het niet tegelijk vriendschap aan het communisme betuigde. Niets mocht de atheïstische leer in de weg worden gelegd. Kinderen van christen-ouders ondervonden reeds tijdens hun lagere schoolperiode grote problemen. Naarmate men ouder werd ondervond men steeds sterkere vijandschap. Een goede opleiding was niet mogelijk. Een werkkring met mooie vooruitzichten was onmogelijk geworden. En inderdaad, bij hardnekkig volharden belandden velen in de Siberische strafkampen en vonden daar een ellendig einde. Hoewel uit diverse boeken ook zichtbaar is hoe dat God kennelijk in zware tijden zijn ondersteuning heeft geschonken en er soms indrukwekkende getuigenissen werden afgelegd van de leidingen Gods in wegen van druk.

Omwenteling
In een periode van zo'n vijfjaar heeft zich echter een enorme omwenteling voorgedaan. Er was sprake van perestrojka, van ontspanning. Gorbatsjov betoonde zich in zijn boek weliswaar een trouw aanhanger van de vader van het communisme, Lenin, in de praktijk stelde hij zich achter vernieuwingen die enige tientallen jaren geleden niet denkbaar waren. Hoogtepunt daarbij vormde het toelaten van de ontbinding van het Warschaupact: landen in Oost-Europa als Polen, Hongarije en Oost-Duitsland werden verlost van het communisme.

Het is Gorbatsjov echter niet gelukt om zelf in het zadel te blijven. De ontspanning werd niet onmiddellijk gevolgd door geweldige economische verbeteringen. De voedselsituatie werd er niet beter op. De lange rijen wachtenden voor de lege winkels werden niet korter. Het ongenoegen over Gorbatsjov bereikte een hoogtepunt toen voortdurend bleek hoezeer hij oude communistische voorvechters de hand boven het hoofd hield. Zo was hij voor beide partijen eigenlijk onaanvaardbaar geworden. Dat heeft uiteindelijk geleid tot zijn dramatisch afscheid op Tweede Kerstdag 1991.

Grote gevaren
Het getuigt inmiddels van grote onkunde te menen dat met de val van het communistisch regime alle gevaar is geweken. Integendeel. Denk slechts aan de volgende zaken.
1. Het grote Rode leger is weliswaar opgedeeld in afzonderlijke legers, waarbij elk land voortaan zijn eigen commando heeft, verdwenen is het echter geenszins. Het Russische deel van het Rode leger is nog altijd het grootst én paraat.
De oude communistische opleiding is echt niet zo maar uit de gedachtewereld van de duizenden soldaten verdwenen.
Zal bij grote ontevredenheid onder de Russische bevolking wellicht het leger opnieuw de macht grijpen?
Elke revolutie verslindt haar eigen kinderen, zo wil het spreekwoord. Zal Boris Jeltsin straks het eerste slachtoffer zijn?
2. Voorts hebben we toch ook wel te bedenken dat de enorme hoeveelheid atoomwapens van de oude Sovjet Unie nog volledig intact is. Hoewel het nog gelukkig te noemen is dat het bevel over de wapens niet uiteen is gevallen (dan zouden immers veel meer staten de beschikking over atoombommen hebben), vast staat dat deze macht nog steeds volledig aanwezig is.
3. Grote zorg baart inmiddels vooral de positie van Rusland zelf. Dat land is er na de omwenteling het slechtst van af gekomen. Zijn grote voedselvoorraden is het kwijt. Het is opgezadeld met het grootste deel van de staatsschuld en van alle buitenlandse verplichtingen van de oude Sovjet-Unie. Echte middelen van bestaan heeft het onvoldoende. Waar het over beschikt zijn grote wapenvoorraden en een enorm leger (en het onderhoud daarvan).

Onwillekeurig moeten we denken aan het verleden. Duitsland kwam na de Eerste Wereldoorlog zo gehavend uit de strijd dat de weg voor een vreselijk dictator met een niets ontziend leger gebaand werd. Een kat in het nauw doet vreemde sprongen. Het is eigenlijk onvoorstelbaar dat dit enorme rijk met zo'n enorm leger zo geduldig door diepe dalen heen zal gaan als dat Boris Jeltsin in zijn oudejaarstoespraak wenste.

1992
Zo zijn we 1992 ingegaan. Wat zal, ook in dit opzicht, ons in dit nieuwe jaar boven het hoofd hangen? Ziende op al deze en andere omstandigheden mag bange vrees ons hart wel vervullen en zij het geroep: "Vrede, vrede, en geen gevaar..." wel verre van ons. Gelukkig is het volk dat op goede gronden, ja, op goede Grond, het zich hoort toeroepen: "Als nu deze dingen beginnen te geschieden, zo ziet omhoog, en heft uw hoofden opwaarts, omdat uw verlossing nabij is".

C.D. te V. (9 jan. 1992)

Bron: voor het oorspronkelijke artikel zie onderstaande link:
https://www.digibron.nl/viewer/collecti ... 769368aa3e

[-DIA-]

TERUGKIJKEN of ACHTEROMZIEN
Als we moe zijn kunnen we gaan knikkebollen... Soms dommelen we wel eens ongemerkt even weg. En soms schrikken we plotseling weer even wakker.... We zien iets, we merken iets... we nemen iets waar. Maar... we zijn moe. En... even later slapen we weer.
Zou bovenstaande niet een beeld van het christelijk Nederland zijn? Of breder, de staat waarin christenen wereldwijd kunnen verkeren? Als we slaperig zijn we niet helder, en kunnen er zaken gebeuren of insluipen die niet gewenst zijn. Maar wat ook mogelijk is, dat is gewenning. Meegevoerd door de tijd(geest).
Ons protest tegen allerlei ontwikkelingen wordt stiller, en tenslotte gaan me heel langzaam, eerst wat onwennig, mee. Maar hoe dan ook, we gaan mee. En dan ineens wordt iemand eventjes wakker, en kijk om, kijkt achterom... He, wat een weg hebben we al afgelegd, en waar zijn we terechtgekomen... Verwonderd of soms verschrikt zijn we eventjes ontwaakt. Maar... we zijn zo moe, zo moe... En voor we er erg in hebben slapen weer verder.. en verder...
Het dacht ons als slaperig zijnde toch niet verkeerd om af en toe eens wat terug te kijken. Waar kwamen we vandaan? Waarheen gingen we? Langs welke weg gingen we? En dan proberen we tenslotte onze ogen te openen, of we enigszins kunnen ontwaren waar we eigenlijk zijn?
We lezen zo af en toe een stukje terug in de tijd. Ik denk dat het weinig kwaad kan. Misschien is het zelfs heel goed om eens terug te kijken. Welke weg hebben afgelegd? En hebben we ons einddoel in zicht?

Citaat:
Ogen dicht
28-11-2005
Bron: Reformatorisch Dagblad 28-11-2005
"Het oog eet ook mee." De Japanse kok kijkt me aan alsof hij wil polsen of ik het wel meteen begrijp. Intussen drapeert hij razendsnel zijn kunstwerk op mijn bord: kleine stukjes gegrild rundvlees en kipfilet, omlijst met kleurige paprika en broccoli. En inderdaad: wat hij van de teppanyaki-grill haalt, ziet er een stuk smakelijker uit dan de sliertige massa die bij een wokrestaurant op je bord glijdt.
Het oog wil ook wat - die uitdrukking klinkt bekender in de oren. Vergeleken met een paar decennia geleden is de huidige maatschappij zeer visueel ingesteld. Grauwe schoolboeken en gestencilde collegedictaten verschijnen nu full colour, kranten bedekken hun voorpagina soms voor meer dan de helft met foto's en reclamefolders zijn veranderd in glossy bladen.
Wat papier betreft, lijkt langzamerhand de grens bereikt aan wat de beeldcultuur mogelijk maakt. Maar waar technische hulpmiddelen het verstilde beeld in beweging laten komen, is het einde voorlopig niet in zicht. Een van de jongste trends is de videoblog of vlog, een internetdagboek in videovorm.
Videoblogs zijn de nieuwste vorm van persoonlijke informatie op het web. Het is een variant op de weblog of blog, een persoonlijk logboek op internet, waarvan er inmiddels miljoenen te vinden zijn. De bloggers, of het nu politici, predikanten, huisvrouwen of journalisten zijn, plakken telkens een nieuw stukje tekst boven aan hun blogsite. Zoekmachines zorgen dat de meest gelezen blogs het snelst te vinden zijn.
Veel bloggers versieren hun site met foto's, maar de specialisten voegen er ook geluid aan toe: hun eigen verhaal gelardeerd met muziek of teksten van anderen. Zulke podcast blogs (genoemd naar de iPod, een muziekspeler van fabrikant Apple) zijn niet bedoeld om te lezen maar om te beluisteren, via een mp3-speler. Zoals de weblogs een serieuze bedreiging vormen voor kranten en tijdschriften, zijn de populaire podcasts concurrenten van radiostations.
Het oog wil ook wat - en dus is er nu de vlog: een weblog in de vorm van een video. Naar schatting bestaan er enkele duizenden vlogs, van sterk wisselende kwaliteit. De bekendste is Rocketboom, een Amerikaanse site die iedere dag drie minuten video produceert, met zo'n 100.000 afnemers.
Er is al heel wat geschreven over de integratie van tv en internet. De zorg dat daarmee tv-kijken via internet gemeengoed wordt, is terecht, maar er is veel meer aan de hand. Vlogs zijn privétv-zenders. De makers van Rocketboom gebruiken een goedkope videocamera, een laptop, twee lampen en een wandkaart - meer niet. Niet alleen de productiekosten zijn verwaarloosbaar, Rocketboom besteedt ook geen dollar aan reclame of distributie.
Wordt de vlog de concurrent van de tv? Sinds kort zijn alle ingrediënten daarvoor aanwezig. Het produceren is simpel: de meeste vlogs komen van videocamera's in een mobiele telefoon. Bekijken kan op internet, maar ook op mp3-spelers met scherm. Apple heeft daarvoor vorige maand een variant van z'n populaire iPod gelanceerd: de ViPod. De ontbrekende schakel is het snel kunnen vinden van de vlogs, maar Google bouwt daar al een zoekmachine voor.
De ineenschuiving van tv en internet, waarvan de vlog een symptoom is, trekt diepe sporen in de gereformeerde gezindte. Waar nog argwaan is ten opzichte van tv, verlaagt internet de drempel tot het kijken van video. Nieuwe media worden met zo'n gretigheid ontvangen dat het lijkt of we de schade van decennia moeten inhalen. Onderzoeken laten zien dat dvd-kijken ingeburgerd raakt, en dan gaat het echt niet om natuurfilms. Christelijke boekhandels verkopen speelfims die vroeger tv-series waren. Basisschoolleerlingen spelen geweldsspelletjes via internet en mailen op grote schaal filmpjes aan elkaar; volwassenen gniffelen en sturen ze verder. Soms te bizar voor woorden: een kat die rondtolt aan een plafondventilator of onthoofd raakt door een zelfsluitend dakraam van een Ford Ka. Maar wie er vraagtekens bij plaatst, wordt glazig aangekeken.
Knijpen we een oogje toe? Of sluiten we beide ogen voor de ontwikkelingen? Of wachten we tot Knevel een nieuw boek schrijft: "Doe dat internet dan uit"?
De auteur is adjunct-hoofdredacteur van het RD.

Naschrift: Bovenstaande dateert van 2005. Als ik een beetje wakker ben heeft de tijd niet stilgestaan. Ik noem slechts één puntje: Wat te denken van de brede acceptatie van YouTube? Hoe staan we tegenover de beeldcultuur, en vormt deze cultuur niet een bedreiging van de woordcultuur? Bevordert het niet de ontlezing? En verliezen we daarmee niet heel veel uit het oog?

[refo]

Het RD is in onze gezindte wel de aanjager geweest voor het accepteren van filmpjes over van alles en nog wat.
Dus wat betreft het accepteren van video heeft de scribent een grote hoeveelheid boter op het hoofd.