Handel in preken, zonder toestemming
Geplaatst: 24 okt 2009, 14:53
Vandaag verscheen in het ND het volgende artikel:
Handel in preken, zonder toestemming
UTRECHT - Via internet is een levendige handel in preken, opgenomen op cd's. Predikanten zouden meer voor hun rechten moeten opkomen.
Preekopnamen verspreiden zonder toestemming mag niet, zeggen deskundigen. Een handelaar ziet dat anders: ,,Het evangelie is duidelijk: gaat heen en predikt.''
De tijd dat opnamen van preken vooral verkocht werden via kraampjes op toogdagen, is voorbij. Toch bestaat er nog steeds een levendige handel in preekopnamen, vooral onder bevindelijk-gereformeerden, zoals leden van de Gereformeerde Gemeenten, de Hersteld Hervormde Kerk en de rechterflank van de Protestantse Kerk. Maar nu via internet.
Een korte zoektocht leverde op dat cd's over het algemeen bijna tien euro per stuk kosten; een 'los' geluidsbestand van een preek kan voor twee euro worden gedownload. Geschreven teksten kosten tussen de twee en tien euro.
De opnamen en teksten zijn veelal afkomstig van kerkleden, getuige de oproep op een website: ,,Heeft u prekenbandjes of cd's waar u niets meer mee doet? U krijgt bij ons een redelijke inruilprijs!''
Auteursrecht
Maar mag dat, preken opnemen en zonder toestemming verspreiden? Nee, zegt advocaat mr. Peter den Boef, van Bouwman Van Dommelen Advocaten uit Utrecht. Een preek valt, net als bijvoorbeeld andere mondelinge voordrachten en muziek, onder het auteursrecht. ,,Voor verspreiding is toestemming nodig van de eigenaar van de preek. Dat is vaak de predikant, omdat hij de tekst gemaakt heeft.''
Toch heeft Den Boef de indruk dat niet veel predikanten zich beroepen op die rechten. ,,De meesten richten zich op de verkondiging van het evangelie aan zo veel mogelijk mensen, en vinden het daarom goed dat hun preken gratis worden aangeboden op internet.''
Anders wordt het als de preken te koop worden aangeboden, vindt de advocaat. Preken commercieel aanbieden is volgens hem ,,echt een stap te ver''. ,,Je verdient dan geld met werk dat niet van jou is. Daarnaast benadeel je bijvoorbeeld predikanten die hun werk zelf bundelen en uitgeven, op cd of in boeken.''
Gaat heen en predikt, ook op het internet.
Een predikant die zijn eigen werk in boekvorm uitgeeft, is ds.F. Mallan van de Gereformeerde Gemeenten in Nederland. Dochter Maaike – de predikant is inmiddels hoogbejaard – zegt desgevraagd dat ze wel eens mensen opbelt die preken van haar vader aanbieden op internet. ,,Zij schrijven de preekteksten uit op basis van geluidsopnamen, terwijl het auteursrecht gewoon bij mijn vader ligt. Als iedereen die teksten zomaar gaat verspreiden, kunnen wij wel stoppen met het uitgeven van preekseries.’’ Zorgvuldigheid is de belangrijkste reden voor ds. Mallan om zijn rechten te laten gelden. ,,Elke tekst wordt geredigeerd en nagekeken’’, zegt Maaike Mallan. ,,Soms staan er erg tijdgebonden of persoonlijke dingen in, die we er dan uit halen. Daarnaast is een gesproken tekst niet automatisch leesbaar. Mijn vader kijkt alle teksten na voor ze gepubliceerd worden.’’ Na een telefoontje worden de preken meestal verwijderd, zegt ze. Toch zijn er ook mensen die zich er weinig van aantrekken, en zowel geschreven teksten als geluidsbestanden blijven aanbieden. Zo levert boekhandel De Pelgrim in IJsselmuiden cd’s en mp3-bestanden van preken uit ,,de rechterflank van de gereformeerde gezindte’’, tegen betaling. En ja, ook die van ds. Mallan.
Strijdbaar
,,Een tijd geleden kwam er een kerkenraadslid langs, die me aansprak op mijn activiteiten’’, vertelt Martien van der Sprek, eigenaar van de boekhandel. ,,Ik schond het auteursrecht van zijn predikant, zei hij. Oh, antwoordde ik, dus het evangelie is niet voor iedereen?’’
Hij ,,wil graag de discussie aan’’ over het auteursrecht op preken, zegt de boekhandelaar strijdbaar, maar een ding staat voorop: ,,De Bijbel zegt: gaat heen en predikt. Daarom stel ik die preken gewoon beschikbaar.’’ Maar hij verkoopt ze toch voor geld? ,,Ja zeg, ik ben geen Sinterklaas. Mijn kosten moeten wel vergoed worden. Als mensen naar de kerk gaan, kost dat ze ook wat. Dat is voor mij hetzelfde.’’
Van der Spek heeft naar eigen zeggen regelmatig discussies met predikanten, die vinden dat hun preken niet op een commerciële website mogen worden aangeboden.
,,Het gaat om heilige zaken, zeggen ze dan. Maar het allerheiligste is Gods Woord, en dat verkoop ik ook in boekvorm.’’ Met een beroep op het auteursrecht zijn predikanten bij hem aan het verkeerde adres. ,,Ze gunnen een ander zijn brood niet. Terwijl de boodschap van soberheid in onze kringen breed verkondigd wordt, krijgen predikanten soms vijfhonderd euro per preekbeurt, met daarbovenop nog een heel royale kilometervergoeding. Met het aanpakken van een boekhandel die amper een snee brood verdient, krijg je me echt over de rooie. Als ik moet kiezen tussen gehoorzaamheid aan de Auteurswet of aan de Bijbel, kies ik voor de Bijbel.’’
Niet alles op internet is illegaal en schimmig, zegt Gert-Wim Dubbeldam, woordvoerder van de gratis website http://www.prekenweb. nl. De internetpagina, die vijf jaar bestaat en tweeduizend unieke bezoekers per week trekt, biedt alleen preekopnames van predikanten die daar uitdrukkelijk toestemming voor hebben gegeven. ,,Het is netjes om eerst om medewerking te vragen, en steeds meer predikanten doen mee. Maar als iemand dat niet wil, of daar nog niet aan toe is, respecteren we die beslissing.
Desondanks zijn we wel van mening dat predikanten een boodschap hebben die juist verspreid en gehoord moet worden.’’
Rechten
Het gedrag van andere websites verbaast Dubbeldam. ,,Het komt voor dat wij preken van een bepaalde predikant niet mogen plaatsen, terwijl die wel zonder toestemming op andere websites staan. Dan krijgen we van dominees of hun erfgenamen te horen dat zij daar niet gelukkig mee zijn, maar zij doen er vaak niets tegen. En als ze wel actie ondernemen, krijgen ze te horen dat het ‘gewoon mag’, en blijven de preken staan.’’
Veel meer predikanten zouden hun rechten moeten kennen zoals ds. Mallan, zegt Leen la Rivière, voorzitter van de CNV Kunstenbond, die zelf ook wel in evangelische gemeenten voorgaat.
,,Veel meer predikanten kunnen het auteursrecht gebruiken om onbeperkte verspreiding van hun preken tegen te gaan.’’ Zelf hanteert La Rivière deze methode met succes, zegt hij. ,,Soms geef ik uitdrukkelijk geen toestemming voor het maken van opnamen en verspreiding van de preek. Bijvoorbeeld als ik vind dat een preek alleen hier en nu relevant is, en niet gehoord hoeft te worden door mensen uit het hele land. Eigenlijk zouden ze hier op de theologische opleidingen aandacht aan moeten besteden.’’
Hoe staan jullie hier tegenover?
Handel in preken, zonder toestemming
UTRECHT - Via internet is een levendige handel in preken, opgenomen op cd's. Predikanten zouden meer voor hun rechten moeten opkomen.
Preekopnamen verspreiden zonder toestemming mag niet, zeggen deskundigen. Een handelaar ziet dat anders: ,,Het evangelie is duidelijk: gaat heen en predikt.''
De tijd dat opnamen van preken vooral verkocht werden via kraampjes op toogdagen, is voorbij. Toch bestaat er nog steeds een levendige handel in preekopnamen, vooral onder bevindelijk-gereformeerden, zoals leden van de Gereformeerde Gemeenten, de Hersteld Hervormde Kerk en de rechterflank van de Protestantse Kerk. Maar nu via internet.
Een korte zoektocht leverde op dat cd's over het algemeen bijna tien euro per stuk kosten; een 'los' geluidsbestand van een preek kan voor twee euro worden gedownload. Geschreven teksten kosten tussen de twee en tien euro.
De opnamen en teksten zijn veelal afkomstig van kerkleden, getuige de oproep op een website: ,,Heeft u prekenbandjes of cd's waar u niets meer mee doet? U krijgt bij ons een redelijke inruilprijs!''
Auteursrecht
Maar mag dat, preken opnemen en zonder toestemming verspreiden? Nee, zegt advocaat mr. Peter den Boef, van Bouwman Van Dommelen Advocaten uit Utrecht. Een preek valt, net als bijvoorbeeld andere mondelinge voordrachten en muziek, onder het auteursrecht. ,,Voor verspreiding is toestemming nodig van de eigenaar van de preek. Dat is vaak de predikant, omdat hij de tekst gemaakt heeft.''
Toch heeft Den Boef de indruk dat niet veel predikanten zich beroepen op die rechten. ,,De meesten richten zich op de verkondiging van het evangelie aan zo veel mogelijk mensen, en vinden het daarom goed dat hun preken gratis worden aangeboden op internet.''
Anders wordt het als de preken te koop worden aangeboden, vindt de advocaat. Preken commercieel aanbieden is volgens hem ,,echt een stap te ver''. ,,Je verdient dan geld met werk dat niet van jou is. Daarnaast benadeel je bijvoorbeeld predikanten die hun werk zelf bundelen en uitgeven, op cd of in boeken.''
Gaat heen en predikt, ook op het internet.
Een predikant die zijn eigen werk in boekvorm uitgeeft, is ds.F. Mallan van de Gereformeerde Gemeenten in Nederland. Dochter Maaike – de predikant is inmiddels hoogbejaard – zegt desgevraagd dat ze wel eens mensen opbelt die preken van haar vader aanbieden op internet. ,,Zij schrijven de preekteksten uit op basis van geluidsopnamen, terwijl het auteursrecht gewoon bij mijn vader ligt. Als iedereen die teksten zomaar gaat verspreiden, kunnen wij wel stoppen met het uitgeven van preekseries.’’ Zorgvuldigheid is de belangrijkste reden voor ds. Mallan om zijn rechten te laten gelden. ,,Elke tekst wordt geredigeerd en nagekeken’’, zegt Maaike Mallan. ,,Soms staan er erg tijdgebonden of persoonlijke dingen in, die we er dan uit halen. Daarnaast is een gesproken tekst niet automatisch leesbaar. Mijn vader kijkt alle teksten na voor ze gepubliceerd worden.’’ Na een telefoontje worden de preken meestal verwijderd, zegt ze. Toch zijn er ook mensen die zich er weinig van aantrekken, en zowel geschreven teksten als geluidsbestanden blijven aanbieden. Zo levert boekhandel De Pelgrim in IJsselmuiden cd’s en mp3-bestanden van preken uit ,,de rechterflank van de gereformeerde gezindte’’, tegen betaling. En ja, ook die van ds. Mallan.
Strijdbaar
,,Een tijd geleden kwam er een kerkenraadslid langs, die me aansprak op mijn activiteiten’’, vertelt Martien van der Sprek, eigenaar van de boekhandel. ,,Ik schond het auteursrecht van zijn predikant, zei hij. Oh, antwoordde ik, dus het evangelie is niet voor iedereen?’’
Hij ,,wil graag de discussie aan’’ over het auteursrecht op preken, zegt de boekhandelaar strijdbaar, maar een ding staat voorop: ,,De Bijbel zegt: gaat heen en predikt. Daarom stel ik die preken gewoon beschikbaar.’’ Maar hij verkoopt ze toch voor geld? ,,Ja zeg, ik ben geen Sinterklaas. Mijn kosten moeten wel vergoed worden. Als mensen naar de kerk gaan, kost dat ze ook wat. Dat is voor mij hetzelfde.’’
Van der Spek heeft naar eigen zeggen regelmatig discussies met predikanten, die vinden dat hun preken niet op een commerciële website mogen worden aangeboden.
,,Het gaat om heilige zaken, zeggen ze dan. Maar het allerheiligste is Gods Woord, en dat verkoop ik ook in boekvorm.’’ Met een beroep op het auteursrecht zijn predikanten bij hem aan het verkeerde adres. ,,Ze gunnen een ander zijn brood niet. Terwijl de boodschap van soberheid in onze kringen breed verkondigd wordt, krijgen predikanten soms vijfhonderd euro per preekbeurt, met daarbovenop nog een heel royale kilometervergoeding. Met het aanpakken van een boekhandel die amper een snee brood verdient, krijg je me echt over de rooie. Als ik moet kiezen tussen gehoorzaamheid aan de Auteurswet of aan de Bijbel, kies ik voor de Bijbel.’’
Niet alles op internet is illegaal en schimmig, zegt Gert-Wim Dubbeldam, woordvoerder van de gratis website http://www.prekenweb. nl. De internetpagina, die vijf jaar bestaat en tweeduizend unieke bezoekers per week trekt, biedt alleen preekopnames van predikanten die daar uitdrukkelijk toestemming voor hebben gegeven. ,,Het is netjes om eerst om medewerking te vragen, en steeds meer predikanten doen mee. Maar als iemand dat niet wil, of daar nog niet aan toe is, respecteren we die beslissing.
Desondanks zijn we wel van mening dat predikanten een boodschap hebben die juist verspreid en gehoord moet worden.’’
Rechten
Het gedrag van andere websites verbaast Dubbeldam. ,,Het komt voor dat wij preken van een bepaalde predikant niet mogen plaatsen, terwijl die wel zonder toestemming op andere websites staan. Dan krijgen we van dominees of hun erfgenamen te horen dat zij daar niet gelukkig mee zijn, maar zij doen er vaak niets tegen. En als ze wel actie ondernemen, krijgen ze te horen dat het ‘gewoon mag’, en blijven de preken staan.’’
Veel meer predikanten zouden hun rechten moeten kennen zoals ds. Mallan, zegt Leen la Rivière, voorzitter van de CNV Kunstenbond, die zelf ook wel in evangelische gemeenten voorgaat.
,,Veel meer predikanten kunnen het auteursrecht gebruiken om onbeperkte verspreiding van hun preken tegen te gaan.’’ Zelf hanteert La Rivière deze methode met succes, zegt hij. ,,Soms geef ik uitdrukkelijk geen toestemming voor het maken van opnamen en verspreiding van de preek. Bijvoorbeeld als ik vind dat een preek alleen hier en nu relevant is, en niet gehoord hoeft te worden door mensen uit het hele land. Eigenlijk zouden ze hier op de theologische opleidingen aandacht aan moeten besteden.’’
Hoe staan jullie hier tegenover?