Handel in preken, zonder toestemming

[Wormser]

Vandaag verscheen in het ND het volgende artikel:

Handel in preken, zonder toestemming

UTRECHT - Via internet is een levendige handel in preken, opgenomen op cd's. Predikanten zouden meer voor hun rechten moeten opkomen.

Preekopnamen verspreiden zonder toestemming mag niet, zeggen deskundigen. Een handelaar ziet dat anders: ,,Het evangelie is duidelijk: gaat heen en predikt.''

De tijd dat opnamen van preken vooral verkocht werden via kraampjes op toogdagen, is voorbij. Toch bestaat er nog steeds een levendige handel in preekopnamen, vooral onder bevindelijk-gereformeerden, zoals leden van de Gereformeerde Gemeenten, de Hersteld Hervormde Kerk en de rechterflank van de Protestantse Kerk. Maar nu via internet.

Een korte zoektocht leverde op dat cd's over het algemeen bijna tien euro per stuk kosten; een 'los' geluidsbestand van een preek kan voor twee euro worden gedownload. Geschreven teksten kosten tussen de twee en tien euro.

De opnamen en teksten zijn veelal afkomstig van kerkleden, getuige de oproep op een website: ,,Heeft u prekenbandjes of cd's waar u niets meer mee doet? U krijgt bij ons een redelijke inruilprijs!''

Auteursrecht
Maar mag dat, preken opnemen en zonder toestemming verspreiden? Nee, zegt advocaat mr. Peter den Boef, van Bouwman Van Dommelen Advocaten uit Utrecht. Een preek valt, net als bijvoorbeeld andere mondelinge voordrachten en muziek, onder het auteursrecht. ,,Voor verspreiding is toestemming nodig van de eigenaar van de preek. Dat is vaak de predikant, omdat hij de tekst gemaakt heeft.''

Toch heeft Den Boef de indruk dat niet veel predikanten zich beroepen op die rechten. ,,De meesten richten zich op de verkondiging van het evangelie aan zo veel mogelijk mensen, en vinden het daarom goed dat hun preken gratis worden aangeboden op internet.''

Anders wordt het als de preken te koop worden aangeboden, vindt de advocaat. Preken commercieel aanbieden is volgens hem ,,echt een stap te ver''. ,,Je verdient dan geld met werk dat niet van jou is. Daarnaast benadeel je bijvoorbeeld predikanten die hun werk zelf bundelen en uitgeven, op cd of in boeken.''

Gaat heen en predikt, ook op het internet.
Een predikant die zijn eigen werk in boekvorm uitgeeft, is ds.F. Mallan van de Gereformeerde Gemeenten in Nederland. Dochter Maaike – de predikant is inmiddels hoogbejaard – zegt desgevraagd dat ze wel eens mensen opbelt die preken van haar vader aanbieden op internet. ,,Zij schrijven de preekteksten uit op basis van geluidsopnamen, terwijl het auteursrecht gewoon bij mijn vader ligt. Als iedereen die teksten zomaar gaat verspreiden, kunnen wij wel stoppen met het uitgeven van preekseries.’’ Zorgvuldigheid is de belangrijkste reden voor ds. Mallan om zijn rechten te laten gelden. ,,Elke tekst wordt geredigeerd en nagekeken’’, zegt Maaike Mallan. ,,Soms staan er erg tijdgebonden of persoonlijke dingen in, die we er dan uit halen. Daarnaast is een gesproken tekst niet automatisch leesbaar. Mijn vader kijkt alle teksten na voor ze gepubliceerd worden.’’ Na een telefoontje worden de preken meestal verwijderd, zegt ze. Toch zijn er ook mensen die zich er weinig van aantrekken, en zowel geschreven teksten als geluidsbestanden blijven aanbieden. Zo levert boekhandel De Pelgrim in IJsselmuiden cd’s en mp3-bestanden van preken uit ,,de rechterflank van de gereformeerde gezindte’’, tegen betaling. En ja, ook die van ds. Mallan.


Strijdbaar
,,Een tijd geleden kwam er een kerkenraadslid langs, die me aansprak op mijn activiteiten’’, vertelt Martien van der Sprek, eigenaar van de boekhandel. ,,Ik schond het auteursrecht van zijn predikant, zei hij. Oh, antwoordde ik, dus het evangelie is niet voor iedereen?’’

Hij ,,wil graag de discussie aan’’ over het auteursrecht op preken, zegt de boekhandelaar strijdbaar, maar een ding staat voorop: ,,De Bijbel zegt: gaat heen en predikt. Daarom stel ik die preken gewoon beschikbaar.’’ Maar hij verkoopt ze toch voor geld? ,,Ja zeg, ik ben geen Sinterklaas. Mijn kosten moeten wel vergoed worden. Als mensen naar de kerk gaan, kost dat ze ook wat. Dat is voor mij hetzelfde.’’

Van der Spek heeft naar eigen zeggen regelmatig discussies met predikanten, die vinden dat hun preken niet op een commerciële website mogen worden aangeboden.

,,Het gaat om heilige zaken, zeggen ze dan. Maar het allerheiligste is Gods Woord, en dat verkoop ik ook in boekvorm.’’ Met een beroep op het auteursrecht zijn predikanten bij hem aan het verkeerde adres. ,,Ze gunnen een ander zijn brood niet. Terwijl de boodschap van soberheid in onze kringen breed verkondigd wordt, krijgen predikanten soms vijfhonderd euro per preekbeurt, met daarbovenop nog een heel royale kilometervergoeding. Met het aanpakken van een boekhandel die amper een snee brood verdient, krijg je me echt over de rooie. Als ik moet kiezen tussen gehoorzaamheid aan de Auteurswet of aan de Bijbel, kies ik voor de Bijbel.’’

Niet alles op internet is illegaal en schimmig, zegt Gert-Wim Dubbeldam, woordvoerder van de gratis website http://www.prekenweb. nl. De internetpagina, die vijf jaar bestaat en tweeduizend unieke bezoekers per week trekt, biedt alleen preekopnames van predikanten die daar uitdrukkelijk toestemming voor hebben gegeven. ,,Het is netjes om eerst om medewerking te vragen, en steeds meer predikanten doen mee. Maar als iemand dat niet wil, of daar nog niet aan toe is, respecteren we die beslissing.

Desondanks zijn we wel van mening dat predikanten een boodschap hebben die juist verspreid en gehoord moet worden.’’

Rechten
Het gedrag van andere websites verbaast Dubbeldam. ,,Het komt voor dat wij preken van een bepaalde predikant niet mogen plaatsen, terwijl die wel zonder toestemming op andere websites staan. Dan krijgen we van dominees of hun erfgenamen te horen dat zij daar niet gelukkig mee zijn, maar zij doen er vaak niets tegen. En als ze wel actie ondernemen, krijgen ze te horen dat het ‘gewoon mag’, en blijven de preken staan.’’

Veel meer predikanten zouden hun rechten moeten kennen zoals ds. Mallan, zegt Leen la Rivière, voorzitter van de CNV Kunstenbond, die zelf ook wel in evangelische gemeenten voorgaat.

,,Veel meer predikanten kunnen het auteursrecht gebruiken om onbeperkte verspreiding van hun preken tegen te gaan.’’ Zelf hanteert La Rivière deze methode met succes, zegt hij. ,,Soms geef ik uitdrukkelijk geen toestemming voor het maken van opnamen en verspreiding van de preek. Bijvoorbeeld als ik vind dat een preek alleen hier en nu relevant is, en niet gehoord hoeft te worden door mensen uit het hele land. Eigenlijk zouden ze hier op de theologische opleidingen aandacht aan moeten besteden.’’


Hoe staan jullie hier tegenover?

[Afgewezen]

Die Martien van der Spek zit helemaal fout natuurlijk: In dit geval dient hij netjes de wetten van ons land te gehoorzamen, het Evangelie wordt tóch wel gebracht. En uiteindelijk gaat het hem alleen om de centjes.
Gert-Wim Dubbeldam doet het netjes: alleen vrijgeven met toestemming en niet tegen betaling.

[pierre27]

Zou Dubbeldam meelezen?

[Luther]

Ik zou een onderscheid willen maken in betaalde en onbetaalde verspreiding van preken.
Betaalde verspreiding via cassette (komt dat nog voor??), CD, mp3-bestand moet uiteraard gebeuren met toestemming van de predikant. Er wordt immers geld mee verdiend.

Onbetaalde verspreiding moeten predikanten niet willen verbieden. De preek is naar eer en geweten in het openbaar uitgesproken. Iedereen kan de kerkdienst bezoeken. Als daarvan een geluidsopname bestaat op mp3-formaat is die opname vrij van rechten en mag die kostenloos, zonder toestemming verspreid worden via internet.
Sterker nog: Ik zou niet weten waarom een predikant daar bezwaren tegen zou hebben.
Er zijn inmiddels vele gemeenten met een eigen website, waarop ook preken gedownloaded kunnen worden. Als iemand daar vrij bij kan, dan zou ik niet weten waarom een dergelijke preek niet doorgemaild mag worden naar een ander of op een andere site gepubliceerd zou mogen worden.
Bovendien: Zou het je als predikant niet tot blijdschap moeten stemmen dat er kennelijk doordeweeks mensen zijn die preken willen luisteren?
Laat de Heilige Geest maar werken.

[Ichtus]

Beetje jammer als een predikant een preek heeft die hij de ene zondag in een gemeente heeft gehouden en de volgende zondag in een andere plaats ook wil houden en dat dan blijkt dat mensen daar de preek al geluisterd hebben via internet. Of zou dat niet gebeuren?

[Gian]

Wat een bizarre onzin. Zelfs preken moeten nog commercieël gemaakt worden met auteursrecht.
Gelukkig heeft Paulus geen auteursrecht opgeëist.
Dat het überhaupt nog een discussie is.
We zijn niet van de wereld, behalve als we geld kunnen verdienen. Als ik dominee zou zijn zou ik wel wensen dat de hele wereld meeluisterde.

[Auto]

Beetje jammer als een predikant een preek heeft die hij de ene zondag in een gemeente heeft gehouden en de volgende zondag in een andere plaats ook wil houden en dat dan blijkt dat mensen daar de preek al geluisterd hebben via internet. Of zou dat niet gebeuren?

Nog erger .... de eigen predikant komt op huisbezoek en wordt om de oren geslagen met de preek van ds X over dezelfde tekst die hij in gemeente Y heeft gehouden. Waar de incompententie van de eigen predikant even duidelijk wordt aangewezen, omdat die andere predikant zo fijn is. ...........

[Auto]

Wat een bizarre onzin. Zelfs preken moeten nog commercieël gemaakt worden met auteursrecht.
Gelukkig heeft Paulus geen auteursrecht opgeëist.
Dat het überhaupt nog een discussie is.
We zijn niet van de wereld, behalve als we geld kunnen verdienen. Als ik dominee zou zijn zou ik wel wensen dat de hele wereld meeluisterde.

Tja, zeg dat even tegen het Ned. Bijbel Genootschap ......... die hanteren heel duidelijk de auteursrechten op de vertaling van 1951 en nu op de NBV. Op grote schaal kopieren van teksten uit de bijbel, tja daar kan je met het NBG in problemen komen.

[Jongere]

De houding van van der Spek vind ik walgelijk, ik weet geen beter woord.
Enerzijds de predikanten die hun preken niet verkocht willen zien verwijten dat ze het evangelie niet voor iedereen willen hebben. Twee regels later verdedigen dat hij nu eenmaal geen Sinterklaas is en er wel geld aan moet verdienen.

Het gaat hier gewoon om werk van de ander, of het nu evangelieprediking is of niet. Als de predikant dat wil verspreiden, moet hij dat zelf weten. Of het moet in ieder geval via toestemming gaan.

Als je vindt dat het evangelie voor iedereen beschikbaar moet zijn, ga het dan gratis uitdelen op straat.
Als je vindt dat je je brood moet verdienen, doe dat dan met je eigen werk.

Ik vind het verschrikkelijk dat van het evangelie handelswaar wordt gemaakt. En dat doen niet de predikanten die hun werk beschermd willen zien.

[Zonderling]

De houding van van der Spek vind ik walgelijk, ik weet geen beter woord.
Enerzijds de predikanten die hun preken niet verkocht willen zien verwijten dat ze het evangelie niet voor iedereen willen hebben. Twee regels later verdedigen dat hij nu eenmaal geen Sinterklaas is en er wel geld aan moet verdienen.

Het gaat hier gewoon om werk van de ander, of het nu evangelieprediking is of niet. Als de predikant dat wil verspreiden, moet hij dat zelf weten. Of het moet in ieder geval via toestemming gaan.

Als je vindt dat het evangelie voor iedereen beschikbaar moet zijn, ga het dan gratis uitdelen op straat.
Als je vindt dat je je brood moet verdienen, doe dat dan met je eigen werk.

Ik vind het verschrikkelijk dat van het evangelie handelswaar wordt gemaakt. En dat doen niet de predikanten die hun werk beschermd willen zien.

Geheel mee eens.
De heer Van der Spek maakt misbruik van het Evangelie.

Zelfs op Bijbelvertalingen berust auteursrecht en niemand heeft het recht zomaar het werk van anderen ongevraagd en zonder toestemming tot zijn eigen commerciële handelswaar uit te nutten.

Zeker: Gods Woord en het Evangelie moeten verspreid worden, maar wel op een eerlijke wijze.

(Wanneer je het auteursrecht om principiële redenen niet wilt erkennen, dan mag je zeker om principiële redenen er geen geld voor vragen. Bovendien vraagt hij geen onkostenvergoeding, maar maakt duidelijk winst gezien de door hem gehanteerde tarieven.)

[Gian]

Ik denk overigens dat dit genuanceerd moet worden.
Het probleem is veel beter op te lossen door de kerkdiensten te onderscheiden. s' Ochtends de verspreiding van het Evangelie met een openbaar karakter. s' Middags/s'avonds de onderlinge bijeenkomst van Gods kinderen, uiteraard een gesloten bijeenkomst. Net als bij de ICF, en volgens mij veel meer naar het Woord.
Preken van de ochtend kunnen dan vrij op internet gezet worden.
Dan is de vercommercialisering van preken zoals de hr vd Spek en v. Leeuwen records doen ook niet meer nodig.

Daarbij denk ik dat dit probleem vooral speelt in de rechterflank. Ik begrijp niet dat men daar zo geheimzinnig doet over een preek terwijl de andere kerken ze elke zondag vrij op internet zetten via audioserver en kerkomroep.

[Tiberius]

Met het aanpakken van een boekhandel die amper een snee brood verdient, krijg je me echt over de rooie.

Een vreemde en walgelijke redenering: als je zelf kennelijk het verkeerde beroep hebt gekozen, een ander maar gaan bestelen.

[Josephus]

De preek is naar eer en geweten in het openbaar uitgesproken. Iedereen kan de kerkdienst bezoeken. Als daarvan een geluidsopname bestaat op mp3-formaat is die opname vrij van rechten en mag die kostenloos, zonder toestemming verspreid worden via internet.

Waar baseer je dat op?

[Josephus]

De houding van van der Spek vind ik walgelijk, ik weet geen beter woord.
Enerzijds de predikanten die hun preken niet verkocht willen zien verwijten dat ze het evangelie niet voor iedereen willen hebben. Twee regels later verdedigen dat hij nu eenmaal geen Sinterklaas is en er wel geld aan moet verdienen.

Het gaat hier gewoon om werk van de ander, of het nu evangelieprediking is of niet. Als de predikant dat wil verspreiden, moet hij dat zelf weten. Of het moet in ieder geval via toestemming gaan.

Als je vindt dat het evangelie voor iedereen beschikbaar moet zijn, ga het dan gratis uitdelen op straat.
Als je vindt dat je je brood moet verdienen, doe dat dan met je eigen werk.

Ik vind het verschrikkelijk dat van het evangelie handelswaar wordt gemaakt. En dat doen niet de predikanten die hun werk beschermd willen zien.

Geheel mee eens.
De heer Van der Spek maakt misbruik van het Evangelie.

Zelfs op Bijbelvertalingen berust auteursrecht en niemand heeft het recht zomaar het werk van anderen ongevraagd en zonder toestemming tot zijn eigen commerciële handelswaar uit te nutten.

Zeker: Gods Woord en het Evangelie moeten verspreid worden, maar wel op een eerlijke wijze.

(Wanneer je het auteursrecht om principiële redenen niet wilt erkennen, dan mag je zeker om principiële redenen er geen geld voor vragen. Bovendien vraagt hij geen onkostenvergoeding, maar maakt duidelijk winst gezien de door hem gehanteerde tarieven.)

Twee wijze reacties. Ik gruwel ook van de redeneringen van de heer Van der Spek. Dit soort figuren kun je mijns inziens niet hard genoeg aanpakken, zelfs al zou dat het faillissement van zijn zaak betekenen.

[Luther]

De preek is naar eer en geweten in het openbaar uitgesproken. Iedereen kan de kerkdienst bezoeken. Als daarvan een geluidsopname bestaat op mp3-formaat is die opname vrij van rechten en mag die kostenloos, zonder toestemming verspreid worden via internet.

Waar baseer je dat op?

Dat is mijn mening, waartegen ik nog geen enkel bezwaar heb gelezen.
Het auteursrecht gaat m.n. om het betalen voor andermans werk, zoals de heer Van der Spek. Ik vind zijn redenering ronduit krom. Ik bedoel: Als hij geld verdient aan CD's boeken en cassettes, lijkt het me niet meer dan logisch dat de auteur er eerst toestemming voor heeft gegeven.