TSD schreef:Zojuist viel de nieuwe Saambinder op de mat.
De reacties van velen hier ten spijt, van degenen die dachten dat Ds. de Heer eens fel van leer zou trekken, zonder enige nuance en mildheid, dit artikel geeft blijk van het zoeken naar een eerlijke beoordeling: Inhoudelijk, niet op de man af én genuanceerd.
Ik ga er vanuit dat anderen zich geroepen voelen om het artikel hier deels of geheel te plaatsen. Om mij moverende redenen onthoud ik mij verder van deze discussie alleen moest dit mij, na het lezen van dit artikel en het lezen van de hier regelmatig polariserende reacties, toch wel van het hart.
Goede bedoeling van ds. Kort krijgt ongelukkige uitwerking
Veel goeds kan hij niet meer doen, de achttiende-eeuwse predikant Alexander Comrie. Althans, in de ogen van sommigen. De wijze waarop hij over het geloof sprak, schijnt bijzonder gevaarlijk te zijn. Daarom vinden sommigen een waarschuwing nodig. Dit gebeurt in onze tijd door de oud-gereformeerde predikant ds. A. Kort. Met grote scherpte neemt hij Comrie onder vuur en allen die zich op hem beroepen. De wijze waarop dit gebeurt, zorgt voor vragen en verwarring.
Laten we voorop stellen dat het ons niet te doen is om de persoon van ds. Kort aan te vallen. Ook is het ons niet om te doen om ons te bemoeien met interne zaken binnen het kerkverband van de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland. Het is het kerkverband waarmee onze gemeenten een correspondentieband zijn aangegaan. Elkaars attestaties worden aanvaard. Daarmee is uitgesproken dat we ons aan elkaar verwant weten. Met achting wordt ook in onze gemeenten gesproken over de prediking van oud-gereformeerde predikanten als ds. L. Gebraad, ds. Joh. van der Poel, ds. M.A. Mieras en ds. C. Smits, om slechts enkele namen te noemen. Zij brachten, elk met hun eigen inslag, een prediking waarin God op het hoogst wordt verheerlijkt, de zondaar op het diepste vernederd en Christus in al Zijn schatten wordt verkondigd. Echter, ds. Kort schrijft niet alleen over het eigen kerkverband. De pijlen richting de Gereformeerde Gemeenten zijn minstens net zo scherp. Ds. G.H. Kersten moet het vaak ontgelden, ds. L. Rijksen krijgt ervan langs en ook ds. A. Moerkerken wordt in een hoek gezet. En dat op onjuiste gronden en, helaas, ook op een onheuse wijze. Dat schept een verplichting om een reactie te geven.
Bedoeling
Wat is de diepste bedoeling van ds. Kort? Om die bedoeling goed te verstaan, hebben we contact met ds. Kort gezocht en enkele punten met hem besproken. Dat wilden we bewust doen, juist omdat we bij ds. Kort een bewogenheid omtrent zielen opmerken. Al slaat het boek op een aantal punten de plank flink mis, zo we nog zullen zien, toch willen we op een integere wijze nagaan wat ds. Kort voor ogen heeft. Het kan niet de bedoeling zijn dat predikanten die een schriftuurlijk-bevindelijke waarheid voorstaan elkaar openlijk bestrijden en afvallen. Uit het gesprek met onze medebroeder in de bediening is gebleken dat hij zijn boek als een hartenkreet ziet. Ook in het oud-gereformeerde kerkblad horen we deze hartenkreet in een serie artikelen van zijn hand over de wedergeboorte. In een recent verschenen interviewbundel van Adriaan van Belzen ("Bevindingen; Gesprekken over de orde van het heil") slaat ds. Kort op hetzelfde aambeeld. De zaak zit hem blijkbaar hoog.
Drie zaken
Drie zaken springen eruit als we op ons in laten werken wat ds. Kort schrijft en zegt. Deze zaken hangen overigens nauw met elkaar samen. De eerste is dat de predikant heel bang is voor het spreken over geestelijk leven buiten Christus om. Bevreesd is hij dat mensen met allerlei ervaringen menen bekeerd te zijn. Het bedroeft hem zeer als er gesproken wordt over de wedergeboorte, terwijl er niets te horen is over de noodzakelijkheid van een Borg. Hiermee hangt het tweede punt samen. Ds. Kort vindt dat de gave van het geloof en de werkzaamheden van het geloof niet van elkaar gescheiden mogen worden. Daarom is hij ongelukkig met de onderscheiding tussen de hebbelijkheid (habitus) en de dadelijkheid (actus) van het geloof. Wie deze twee van elkaar scheidt, komt naar zijn overtuiging uit bij een onbewuste wedergeboorte. Dan wordt een zondaar wel Christus ingelijfd, maar is er geen geestelijke werkzaamheid om Christus te gewinnen. Het derde punt is hier ook mee verbonden, namelijk dat ds. Kort vindt dat de zondagen 7 en 23 uit de Heidelbergse Catechismus in later tijd te veel uit elkaar getrokken worden. Of, anders gezegd, dat geloof en rechtvaardigmaking los van elkaar komen te staan.
Zielen winnen
Mogelijk denkt een lezer: Dit zijn toch belangrijke punten? Daar stemmen we van harte mee in. Ds. Kort benoemt zaken die van wezenlijk belang zijn, hij waarschuwt tegen gevaren die inderdaad het eeuwig zielenheil van mensen betreffen.
Alleen, de wijze waarop hij hierover schrijft, is ongelukkig en zorgt meer voor verwarring dan voor helderheid. In de artikelenserie in het oud-gereformeerde kerkblad schrijft ds. Kort dat hij bewust geen namen noemt, omdat hij niet polariserend wil schrijven. Hij vervolgt: `Dit heb ik ook niet in mijn boek over de wedergeboorte willen doen. Mijn enige bedoeling is om de Kerk van God te dienen en zielen te winnen voor mijn Koning, Wiens dienstknecht ik ben. Zijn eer en Zijn leer is mijn lof. De leer der waarheid is niet voor onderlinge discussie bestemd'. Zo is het. Dit is ook in de lijn van het oud-gereformeerde kerkblad. In het eerste nummer schreef de toenmalige redactie dat het blad zich `verre dient te houden van alle twistgeschrijf'. Maar, helaas is ds. Kort in zijn boek tegen zijn eigen bedoeling ingegaan, zodat het boek wél polariserend is.
Geestelijk leven
Bovendien, achter de pastorale bewogenheid, treffen we ook een opvatting aan waar we het niet mee eens kunnen zijn. Het gaat dan over de vraag: Waar begint het geestelijke leven? Begint dat bij de bewuste geloofsvereniging met Christus? Ja, schrijft ds. Kort. Is er dus pas sprake van geestelijk leven bij de weldaad van de rechtvaardigmaking van de zondaar voor God? Ja, zo is de overtuiging van ds. Kort. Op dit punt gaan de wegen uiteen. Zeker, de Bijbel - en op grond daarvan de belijdenisgeschriften en onze oudvaders – leren met overtuiging de noodzakelijkheid van Christus. Wie zou dit ooit durven ontkennen? De heilige ernst waarmee Paulus spreekt, zij ons genoeg: ‘Indien iemand den Heere Jezus Christus niet liefheeft, die zij een vervloeking. Maranatha’ (1 Kor. 16:22). Met alle kracht zullen Gods knechten – gezanten van Christus’ wege – de noodzakelijkheid van Christus prediken. Als het recht ligt in hun ziel, zullen ze met liefde en aandrang de algenoegzaamheid van Christus prediken. Zijn dierbaarheid en gewilligheid om verloren zondaren zalig te maken. Maar, is de eerste daad van het zaligmakende geloof de bewuste geloofsvereniging met Christus? Betekent dit dat de droefheid naar God, het wenen over de zonde en het hongeren naar verlossing, geen geestelijk leven is? Is dit slechts het algemene werk van de Heilige Geest? Nee, want hongeren en dorsten naar de verlossing uit de ellende, en naar het leven, en Gode een offerande van een gebroken geest opofferen, geldt eigenlijk van de wedergeborenen, en van degenen die zalig genoemd worden’ (Ps. 51:19 en Matth. 5:6). (Dordtse Leerregels, hoofdstuk III/IV, verwerping der dwalingen, art. 4).
Ds. J.M.D. De Heer
