Ds. M. Golverdingen promoveert op de geschiedenis van de GG

[refo]

Een onbegrijpelijk verhaal over het woord smoutig op pag 212, noot 62.
Dat woord staat gewoon in de Van Dale van 1984, hoewel wonderlijk genoeg niet op alfabet.

Op Flakkee is het nog een gewoon woord, zei mijn schoonvader net.
Inderdaad betekent het gewoon 'vet'. Niet zozeer om te eten, maar in verband met techniek.

[refo]

Ik ben nu bij de Trieste Synode.

De grootste misser is de stelling dat het bijeenroepen van de Synode (zgn door het terzake onbevoegde curatorium) onkerkrechtelijk was. Dat is onzin.

In hun enthousiasme leek het wel even zo te gaan, maar uiteindelijk is deze netjes wettig bijeengeroepen door een roepende gemeente op verzoek van een PS. Die op zijn beurt door classes geïnstrueerd zijn. En neem me niet kwalijk, de hele toestand in Veenendaal was toch wel waard om door een GS behandeld te worden. Haastig was het allemaal wel, mooi niet zo erg daardoor, maar onkerkrechtelijk niet.

Anders is dat met de agenda van de Trieste Synode. Die rammelde wel aan alle kanten. Daar deed de haast zich gevoelen. Om een agendapunt te kunnen behandelen is de kerkelijke weg nodig: kerkenraad, classes, PS. Dat was er allemaal wel, maar aan elkaar geplakt. De weg kon niet bewandeld worden, omdat er verplaatsingen per helicopter bij gebruikt waren.

En de clementie die aan de dag gelegd werd ten aanzien van de afgeschieden leden was op toen het over ds Kok ging. Die kreeg geen kans meer.

Dit zal ook het probleem van Ds van Eckeveld zijn: hoe steken we een bespreking in elkaar en blijven we in gesprek met de GGiN? Want die vinden 1950 helemaal geen triest jaar, maar een jaar om te gedenken.

[-DIA-]

Ik ben nu bij de Trieste Synode.

De grootste misser is de stelling dat het bijeenroepen van de Synode (zgn door het terzake onbevoegde curatorium) onkerkrechtelijk was. Dat is onzin.

In hun enthousiasme leek het wel even zo te gaan, maar uiteindelijk is deze netjes wettig bijeengeroepen door een roepende gemeente op verzoek van een PS. Die op zijn beurt door classes geïnstrueerd zijn. En neem me niet kwalijk, de hele toestand in Veenendaal was toch wel waard om door een GS behandeld te worden. Haastig was het allemaal wel, mooi niet zo erg daardoor, maar onkerkrechtelijk niet.

Anders is dat met de agenda van de Trieste Synode. Die rammelde wel aan alle kanten. Daar deed de haast zich gevoelen. Om een agendapunt te kunnen behandelen is de kerkelijke weg nodig: kerkenraad, classes, PS. Dat was er allemaal wel, maar aan elkaar geplakt. De weg kon niet bewandeld worden, omdat er verplaatsingen per helicopter bij gebruikt waren.

En de clementie die aan de dag gelegd werd ten aanzien van de afgeschieden leden was op toen het over ds Kok ging. Die kreeg geen kans meer.

Dit zal ook het probleem van Ds van Eckeveld zijn: hoe steken we een bespreking in elkaar en blijven we in gesprek met de GGiN? Want die vinden 1950 helemaal geen triest jaar, maar een jaar om te gedenken.

Zou dat laatste echt waar zijn? Vreugde om de breuk van de kerk?
Ik geloof het niet.

[eilander]

Een onbegrijpelijk verhaal over het woord smoutig op pag 212, noot 62.
Dat woord staat gewoon in de Van Dale van 1984, hoewel wonderlijk genoeg niet op alfabet.

Op Flakkee is het nog een gewoon woord, zei mijn schoonvader net.
Inderdaad betekent het gewoon 'vet'. Niet zozeer om te eten, maar in verband met techniek.

Als je in Zeeland een fietsketting weer op je fiets moet leggen, heb je daarna smout aan je handen. Ook anno 2014.

[Auto]

In ieder geval is er al 1 conclusie te trekken en dat is dat er de komende decennia geen samengaan met de GGinNed zal zijn. (En de officiele gesprekken die er zijn, zullen wel overgaan in het gezellig met elkaar een bakje koffie drinken)

Meer dan alleen een misverstaan
tekst ds. J. Roos
In een interview met het familiemagazine Terdege deelde dr. M. Golverdingen, emeritus predikant van de Gereformeerde Gemeenten, mee dat hij in zijn geschiedschrijving recht probeert te doen aan zowel ds. Kersten als ds. Kok en dr. Steenblok.

Vanuit dit nobel streven bezien kan men niet anders dan zuivere objectiviteit verwachten, zonder inkleuring van eigen theologische opvattingen. In zijn proefschrift komt de kwestie rond ds. Kok uitvoerig aan de orde.

Allereerst willen we onze bewondering uitenvoor zijn diepgaand onderzoek, heldere schrijftrant en duidelijke conclusie dat het kerkelijk leven gebaseerd moet zijn op weloverwogen Bijbelse uitgangspunten.

Het boek van dr. Golverdingen heeft het karakter van een kerkhistorische studie en niet dat van een theologisch proefschrift. Een objectief kerkhistorisch-wetenschappelijke analyse van een theologisch conflict rond ds. Kok is alleen mogelijk als de schrijver zijn eigen visie buiten beschouwing laat en de verschillende standpunten zuiver en correct weergeeft. Gezien de beperkte ruimte willen we kort enkele zaken aanstippen die bevestigen dat hij zijn nobel streven niet heeft gerealiseerd.

1. De weergave van punt 6 van de leeruitspraken van 1931.

Dr. Golverdingen stelt: „Niemand wordt in de aanbieding van Christus en de verbondsweldaden in het Evangelie van Gods genade uitgesloten” (blz. 115). Hij geeft aan dat dit kort samengevat de inhoud is van de zesde uitspraak van 1931. We betreuren het dat zijn conclusie zeer onvolledig is, aangezien deze leeruitspraak eerst spreekt over de verantwoordelijkheid van de mens die wortelt in de schepping en dat God Zijn beeld terugeist. Vervolgens wordt erop gewezen dat de verantwoordelijkheid groter wordt door de ernstige aanbieding van Christus en de Verbondsweldaden in het Evangelie. Juist dit zuivere evenwicht tussen Wet en Evangelie werd in de prediking van ds. Kok gemist, en was oorzaak dat er verwarring ontstond in de gemeenten. We vinden deze omissie aan grote onzorgvuldigheid grenzen.

2. Dat er een verschil van opvatting was tussen ds. G. H. Kersten en dr. C. Steenblok aangaande de opvatting over de algemene genade (blz. 118).

Dr. Steenblok zou in zijn lezing van 1944 leren dat er geen directe relatie is tussen de algemene genade en het werk van de Middelaar. Dr. Golverdingen suggereert dat ds. Kersten dr. Steenblok zou hebben gecorrigeerd. Is deze suggestie terecht? Wanneer hij de lezing van dr. Steenblok zou hebben geciteerd, de lezer zou tot een tegenovergestelde conclusie komen!

3. De opvatting van ds. Kersten in zijn ”Gereformeerde dogmatiek” dat de drieverbondenleer niet geheel buiten de gereformeerde traditie zou staan (blz. 306).

Deze conclusie is geheel onjuist! Dr. Golverdingen citeert helaas niet wat de dogmaticus onmiddellijk op zijn uitspraak laat volgen. Ieder kan lezen hoe ds. Kersten duidelijk omschrijft dat degenen die dit leren „geheel afwijken van al de Gereformeerde theologen.”

4. De opvatting van dr. Steenblok dat hij de heilsorde Wet en Evangelie uit het leven der genade toepast op de prediking van Gods Woord (blz. 134).

Dr. Golverdingen stelt dat dr. Steenblok „verviel in een denkfout.” We gaan er nu niet op in of dit daadwerkelijk fout is, maar vragen dr. Golverdingen of hij de artikelen van dr. Steenblok goed heeft gelezen. De stelling dat dr. Steenblok aan onbekeerden alleen de Wet en aan gelovigen het Evangelie met zijn beloften verkondigde is aantoonbaar uit artikelen in De Saambinder een pertinente onjuistheid en oorzaak van karikatuurvorming.

5. De opvatting dat ds. Kersten de uitgave van ”Het verbond der genade van Erskine en Fisher” heeft uitgegeven om dr. Steenblok te corrigeren ten aanzien van zijn mening over de aanbieding van het Evangelie (blz. 162).

Dr. Golverdingen baseert dit op vermoedens van enkele personen. Was het niet eerlijker geweest als hij ds. Kersten had geloofd die in zijn voorwoord als enige reden de drieverbondenleer noemt, en met instemming naar de artikelen van dr. Steenblok verwijst?

6. Het selectief noemen van alternatieve bronnen en deze min of meer hetzelfde gewicht toekennen als de kerkelijke notulen.

Uitvoerig worden aantekeningen van voorstanders van ds. Kok geciteerd, geen enkele maal die van bijvoorbeeld ds. Mallan. Hierdoor ontbreekt een evenwichtige benadering. Bovendien kiest de auteur duidelijk positie ten gunste van ds. Kok. Suggestieve aannames worden nogal eens als historische feiten gepresenteerd.

7. Het benadrukken dat ds. Kok zijn dwalingen heeft herroepen.

Hoe kan dr. Golverdingen tijdens de verdediging van zijn proefschrift stellen dat er tussen ds. Kersten en ds. Kok in de kern geen verschil is? In zijn boek schrijft hij dat ds. Kok in zijn denken de christelijke gereformeerde predikant ds. Jongeleen naderde. De geschiedenis heeft geleerd dat ds. Kok na 1948 en na 1950 is doorgegaan met het uiten van zijn afwijkende verbondsvisie en zijn on-Bijbelse gedachten over de hel. Er was duidelijk meer aan de hand dan alleen een misverstaan van elkaar!

De conclusie dat ds. Kersten in 1948 aanleiding gaf tot het onderscheid maken tussen verbondsbeloften en evangelische beloften, zoals de generale synode van 1986 dit nader heeft omschreven, is pertinent onjuist. Deze onderscheiding is overigens on-Bijbels en kan onmogelijk vanaf de preekstoel duidelijk gemaakt worden.

Hoewel dr. Golverdingen diverse conflictueuze zaken heeft aangewezen, moeten we helaas schrijven dat hij de predikanten Kersten en Steenblok geen recht doet, en geen tegenstander is van de verbondsvisie van ds. Kok. Onze conclusie is dat de verwarring door deze uitgave helaas niet is verminderd.

© Reformatorisch Dagblad | Pagina 25 | 03 mei 2014

[Ad Anker]

ik ben ook verrast door de inhoudelijke en doorwrochte reactie van ds. Roos. Ik zou heel graag daar wel een reactie op zien. Hij zegt namelijk echt rake dingen. Bijvoorbeeld over Kerstens visie op de drie verbonden. Inderdaad is ds. Kersten daarin helemaal niet mild, integendeel. Natuurlijk zou de stelling dat ds. Kersten vindt dat de drieverbondenleer geheel buiten de gereformeerde traditie zou staan verdedigd kunnen worden, echter, wat ds. Roos zegt kan net zo goed verdedigd worden.

Wat ds. Roos zegt over het onderscheid tussen beloften van het genadeverbond en de beloften van het evangelie is ook interessant. Dat is later bedacht in de GG dus. Op zich een logisch onderscheid, alleen lastig praktisch te maken in de prediking. je ziet dan net het onderscheid: degenen die dat onderscheid niet maken, en dat gebeurt vaak, vervallen in een visie zoals ds. Verschuure in de hier besproken meditatie in de Daniël, een visie die overeenkomt met de oude GG en de huidige GGiN of vervallen in een visie zoals ds. Kok en bepaalde predikanten in de linkerflank van de GG. Het is mooi om zo'n onderscheid te maken, maar het werkt niet echt.

Tenslotte: Auto citeert hier met een vervelend inleidend zinnetje het artikel van ds. Roos. Stemmingmakerij terwijl hij het laatste zinnetje van ds. P.D.J. Buijs meer ter harte zou kunnen nemen. Ik citeer hier toch een citaat van ds. Meeuse, een citaat wat voor meerder uitleg vatbaar is maar niet uitgewerkt wordt:

Indrukwekkend en overtuigend komt naar voren hoe ds. Kersten met ds. Kok kon omgaan en de gave had om divergerende krachten bij elkaar te houden en te binden. Na het sterven van ds. Kersten blijken echter degenen die een breuk zochten, de overhand te krijgen waar heerszucht de kop opsteekt, kwijnt de broederliefde.

[Posthoorn]

ik ben ook verrast door de inhoudelijke en doorwrochte reactie van ds. Roos. Ik zou heel graag daar wel een reactie op zien. Hij zegt namelijk echt rake dingen.

Ja, en de visie van ds. Mallan, die heeft hij ook buiten beschouwing gelaten. Minpuntje.

[Wilhelm]

Best een paar puntjes waar een antwoord op mag worden gevraagd. Dat zal ds. Golverdingen ook prima doen vermoed ik.
Tegelijkertijd had ik geen andere reactie vanuit de GGiN verwacht. Ds. Roos moet toch zo wel reageren om het bestaan van zijn kerkverband te rechtvaardigen?

[Zeemeeuw]

@ Anker. Het onderscheid in de beloften later bedacht in de GG?
Hoe verklaar je dan de 'belofte des Evangelies' (in Dordtse Leerregels, hoofdstuk 2/5) en de beloften Gods (hoofdstuk 5/9);
waarbij het respectievelijk gaat over 'de verkondiging zonder onderscheid' en over 'de volharding der heiligen'?

[DDD]

Best een paar puntjes waar een antwoord op mag worden gevraagd. Dat zal ds. Golverdingen ook prima doen vermoed ik.
Tegelijkertijd had ik geen andere reactie vanuit de GGiN verwacht. Ds. Roos moet toch zo wel reageren om het bestaan van zijn kerkverband te rechtvaardigen?

Ik geloof niet dat dominee Roos dingen schrijft om het bestaan van zijn kerkverband te rechtvaardigen. Ik vind het ook goede vragen, al ben ik meer georiënteerd op de lijn van ds. Kok dan van ds. Mallan.

[Ad Anker]

@ Anker. Het onderscheid in de beloften later bedacht in de GG?
Hoe verklaar je dan de 'belofte des Evangelies' (in Dordtse Leerregels, hoofdstuk 2/5) en de beloften Gods (hoofdstuk 5/9);
waarbij het respectievelijk gaat over 'de verkondiging zonder onderscheid' en over 'de volharding der heiligen'?

Ds. Roos noemt dat en zegt bovendien dat het onbijbels is. Maak je dat niet, dan krijg je of de kant van Kok of de kant van de GGiN. De GG heeft een tussenvorm bedacht om die twee klippen bij elkaar te houden, dunkt me.
De GG stelt namelijk dat de prediking van het Evangelie voor ieder een voorwaardelijke belofte in zich heeft: God belooft de zaligheid aan hen die in een waar geloof tot Hem komen.
In die zin is de GGiN onvoorwaardelijker: God belooft aan de uitverkorenen de zaligheid, verdiend door Christus.

En @Wilhelm: waarom moet ds. Roos het bestaan van zijn kerkverband verdedigen? De GG zal, dat merk ik nu, naar zichzelf moeten kijken. Ben je Koks, word dan CGK, ben je van de andere kant, wordt dan GGiN. Als ik de stukken zo lees is er eigenlijk geen bestaansrecht voor de GG. Middenfiguren zijn er eigenlijk ten diepste niet, namelijk.

[Wilhelm]

[

En @Wilhelm: waarom moet ds. Roos het bestaan van zijn kerkverband verdedigen? De GG zal, dat merk ik nu, naar zichzelf moeten kijken. Ben je Koks, word dan CGK, ben je van de andere kant, wordt dan GGiN. Als ik de stukken zo lees is er eigenlijk geen bestaansrecht voor de GG. Middenfiguren zijn er eigenlijk ten diepste niet, namelijk.

Het moet niet gekker worden..
Heel deze discussie heeft een hoog 1 Korinthe 3 gehalte:

1 En ik, broeders, kon tot u niet spreken als tot mensen die geestelijk zijn, maar als tot mensen die nog vleselijk zijn, als tot jonge kinderen in Christus.

2 Ik heb u met melk gevoed en niet met vast voedsel, want u kon dat nog niet verdragen; ja, u kunt dat ook nu nog niet,

3 want u bent nog vleselijk. Als er immers onder u afgunst is en ruzie en tweedracht, bent u dan niet vleselijk en wandelt u dan niet naar de mens?

4 Want als iemand zegt: Ik ben van Paulus, en een ander: Ik van Apollos, bent u dan niet vleselijk?

5 Wie is Paulus dan, en wie is Apollos, anders dan dienaren, door wie u tot geloof gekomen bent, en dat zoals de Heere aan ieder van hen gegeven heeft?

6 Ik heb geplant, Apollos heeft begoten, maar God heeft laten groeien.

7 Dus is dan noch hij die plant iets, noch hij die begiet, maar God, Die laat groeien.

8 En hij die plant en hij die begiet, zijn één, maar ieder zal zijn eigen loon ontvangen overeenkomstig zijn eigen inspanning.

9 Want Gods medearbeiders zijn wíj. Gods akker en Gods bouwwerk bent ú.

[Ad Anker]

[

En @Wilhelm: waarom moet ds. Roos het bestaan van zijn kerkverband verdedigen? De GG zal, dat merk ik nu, naar zichzelf moeten kijken. Ben je Koks, word dan CGK, ben je van de andere kant, wordt dan GGiN. Als ik de stukken zo lees is er eigenlijk geen bestaansrecht voor de GG. Middenfiguren zijn er eigenlijk ten diepste niet, namelijk.

Het moet niet gekker worden..
Heel deze discussie heeft een hoog 1 Korinthe 3 gehalte:

1 En ik, broeders, kon tot u niet spreken als tot mensen die geestelijk zijn, maar als tot mensen die nog vleselijk zijn, als tot jonge kinderen in Christus.

2 Ik heb u met melk gevoed en niet met vast voedsel, want u kon dat nog niet verdragen; ja, u kunt dat ook nu nog niet,

3 want u bent nog vleselijk. Als er immers onder u afgunst is en ruzie en tweedracht, bent u dan niet vleselijk en wandelt u dan niet naar de mens?

4 Want als iemand zegt: Ik ben van Paulus, en een ander: Ik van Apollos, bent u dan niet vleselijk?

5 Wie is Paulus dan, en wie is Apollos, anders dan dienaren, door wie u tot geloof gekomen bent, en dat zoals de Heere aan ieder van hen gegeven heeft?

6 Ik heb geplant, Apollos heeft begoten, maar God heeft laten groeien.

7 Dus is dan noch hij die plant iets, noch hij die begiet, maar God, Die laat groeien.

8 En hij die plant en hij die begiet, zijn één, maar ieder zal zijn eigen loon ontvangen overeenkomstig zijn eigen inspanning.

9 Want Gods medearbeiders zijn wíj. Gods akker en Gods bouwwerk bent ú.

Heel de discussie heeft...: Ik zou graag een reactie op mijn bijdrage hebben. Toegegeven, het is wat scherp neergezet maar volgens mij zit ik er echt niet zo ver naast. Of je moet steekhoudende argumenten hebben...

Jij bedoelt met je HSV-bijbelgedeelte dat ik in hokjes denk. Toch heb je het mis. De GG doet een poging, zo zie ik het op dit moment, om haar bestaan te rechtvaardigen. Ze zitten tussen twee vuren in. Toch zie ik bijv. bij de GGiN een ruimhartige liefde voor bijv. de Schotse oudvaders, die ruimhartige liefde zie ik ook bij het Kok-kamp. Dus ik denk zeker niet in hokjes. Wat ik meemaak is dat in de GG Schotse/Engelse oudvaders als eenzijdig worden gezien en dat we hun werken maar niet teveel moeten lezen. Ja, één Engelse oudvader is oké, Philpot. Dat is de GG zoals ik het meemaak!
We zullen echt niet helemaal op één lijn komen. God geeft inderdaad de wasdom, bij links en bij rechts, bij de Kokkianen en de Steenblokkianen.

[Posthoorn]

Heel deze discussie heeft een hoog 1 Korinthe 3 gehalte.

Nee, da's onzin, Wilhelm. Ds. Golverdingen mag alles zeggen, maar ds. Roos moet zijn mond zeker houden? Dat kan natuurlijk niet.

[Luther]

Het hele fenomeen is wel weer typisch voor de gereformeerde gezindte. Er komt een dissertatie uit, kerkhistorisch welteverstaan, dus niet theologisch-dogmatisch. En het RD komt dan met een drietal recensies.

Maar goed, nu ze er toch zijn, is het wel aardig om eens te kijken hoe de drie recensenten omgaan met het proefschrift. En die manier van omgaan-met zegt weer het e.e.a. over de leesbril van de drie recensenten en de klippen die men wil omzeilen.

1. De recensie van ds. Meeuse is het meest uitgebreid, maar mij valt op dat hij feitelijk weinig zegt. Het herhaalt de kritiek op ds. Kok en versterkt die in zijn woordgebruik nog wat; daarnaast zegt hij enkele dingen over dr. Steenblok, om vervolgens ds. Kersten te presenteren als de 'middenfiguur' die de goede standpunten van Kok en Steenblok wist te verenigen. Een standpunt neemt ds. Meeuse niet in; dat is ook lastig, want dan krijg je hoe dan ook te maken met verzet uit de linker- danwel de rechterflank van de GG. Daarom is veel schrijven en niet veel zeggen de beste oplossing. Er is dan toch aandacht besteed aan de dissertatie, terwijl hij zich er geen buil aan gevallen is.
Ds. Meeuse benadrukt voldoende negatieve punten van ds. Kok om hem niet te hoeven rehabiliteren en zegt genoeg punten van dr. Steenblok om niet te hoeven fuseren met de GGiN.

2. De recensie van ds. Buys is het meest onbevangen van de drie. Hij had ervoor kunnen kiezen om scherper aan te dringen op rehabilitatie van ds. Kok, maar hij kiest daar niet voor, omdat hij ook wel weet dat dat er niet van gaat komen. Tegelijk doet hij een handreiking om in gesprek te gaan, bijvoorbeeld langs de lijnen die ds. I. Kievit heeft getrokken. Hij kan die handreiking doen, omdat de CGK in dit proces niet veel te verliezen heeft.

3. Ds. Roos stelt goede vragen, maar heeft zijn recensie wel opgebouwd met een forse beperking zijnerzijds. Zijn recensie had uiteraard nooit kunnen eindigen met de conclusie dat dr. Steenblok inderdaad erg eenzijdig is geweest in zijn visie op verbond, verkiezing en prediking. Hij pikt er daarom enkele dingen uit - en laat een groot deel van de dissertatie liggen - zodat het geheel van de recensie in elk geval niet de fundamenten van de GGiN aantast. Hij heeft goed begrepen dat de dissertatie die fundamenten min of meer wel aantast.
Dat neemt niet weg dat ds. Roos mijns inziens enkele terechte vragen stelt. De samenvatting die Golverdingen geeft van de 6e leeruitspraak, is inderdaad gekleurd. (Waarbij ik aanteken dat de 6e leeruitspraak had moeten luiden zoals Golverdingen die samenvat.) Ds. Roos heeft gelijk dat de verantwoordelijkheid van de mens niet in eerste instantie in relatie tot de aanbieding van Christus wordt neergezet. Het klopt dat Kok preekte volgens de samenvatting die Golverdingen geeft van de 6e leeruitspraak. Maar als die samenvatting niet klopt, heeft ds. Roos gelijk dat ds. Kok niet geheel preekte volgens de 6e leeruitspraak.
Punt 2 van ds. Roos (t.a.v. de algemene genade) is onjuist. Ik heb het gevoel dat dat een punt is waarop ds. Roos dr. Steenblok nu eenmaal moet verdedigen en geen enkel licht mag laten bestaan tussen de opvattingen van Kersten en Steenblok, terwijl Golverdingen overtuigend aantoont dat Kersten er echt genuanceerder in stond.
Punt 3 van ds. Roos: daarin hebben Roos en Golverdingen allebei gelijk. Ds. Kersten stelt dat er inderdaad theologen zijn die de drieverbondenleer bijbels gebruiken, maar hij laat vooral zijn waarschuwing horen. Ds. Roos zegt terecht dat Golverdingen dit wat onderbelicht laat. (Maar dat is echter niet de scopus van het proefschrift.)
Over punt 4 zal men het wel nooit eens worden. Golverdingen trekt m.i. daar de juiste conclusie dat Steenblok inderdaad ernstig eenzijdig was door de Bijbelse spanning tussen verkiezing en verantwoordelijkheid bijna geheel weg te theologiseren.
Punt 5 (weging van de uitgave van het boekje van Fisher) is door ds. Roos niet voldoende van argumenten voorzien. Golverdingen stelt dat Kersten dit boekje heeft uitgegeven om Steenblok toch enigszins te corrigeren. Zijn argumenten lijkem mij valide. Ds. Roos telt daar alleen maar tegenover dat Golverdingen Kersten eenvoudig moet geloven in wat hij als reden in zijn voorwoord schrijft. Ds. Roos gaat er dan echter aan voorbij dat er ook in het kerkelijk leven vaak mooie dingen op papier staan, omdat het opschrijven van de werkelijkheid nu eenmaal niet handig is in het kader van rust en onrust. Bovendien zou ik dan tegen ds. Roos willen zeggen: U vraagt aan Golverdingen om Kersten op zijn (voor)woord te geloven. Waarom doet u dat niet evenzeer met de schuldbelijdenis die ds. Kok uitsprak op de classis van 1948?
Bij punt 6 maakt ds. Roos het een beetje te bont, want hij zet eenvoudigweg vraagtekens bij het wetenschappelijke gehalte van de dissertatie. Misschien gelooft hij nog dat officiële bronnen altijd de volledige werkelijkheid beschrijven. Helaas is dat in kerkelijke notulen nogal eens niet het geval en zijn ze onvolledig of 'politiek' getint, d.w.z.: er wordt naar de gewenste werkelijkheid toegeschreven. Dan is het goed om dit te toetsen aan andere bronnen. Daar komt bij dat ds. Roos de herinneringen van ds. Mallan wél als objectief gegeven presenteert, terwijl dat van een deelnemer aan een conflict vrijwel nooit kan toeschrijven.
In punt 7 heeft ds. Roos een heel interessant punt te pakken, wat m.i. nog veel meer nadere studie verdient. Is het wel echt zo dat Kersten en Kok in essentie hetzelfde dachten? Dat zei Golverdingen wel, maar uit zijn dissertatie kan ik dat niet zo terug lezen. Daarnaast stelt ds. Roos in feite dezelfde vraag als dr. Huijgen tijdens de promotie deed, namelijk waar het onderscheid tussen verbondsbeloften en evangeliebeloften vandaan komt en hoe dat onderscheid nu vruchtbaar gebruikt kan worden op de kansel in de prediking. Hier raakt ds. Roos een terecht punt dat door Golverdingen niet goed is opgelost.

Kortom: de drie recensenten schrijven op een wijze die van tevoren verwacht kon worden en die duidelijk maken dat nadere studie echt nodig is. Ook maken ze duidelijk dat het echt niet alleen om een kerkhistorische studie gaat, maar om zaken die de gemoederen inhoudelijk nog steeds zeer bezig houden.