Dankzij deze titel is de toon al weer gezet. Jammer! Dit geeft geen eerlijk 'speelveld' en daardoor zal de verwarring alleen maar groter worden. Vervolgens een prachtige openingszin: 'Zijn boeken zijn velen tot zegen geweest'.Saambinder schreef:Comrie onder vuur
Hier volgen nog enkele passages.
Ezechiël 11Saambinder schreef: Maar ook kwam er kritiek op Comrie. Onlangs gebeurde dat opnieuw, nu uit ongedachte hoek. In het boek "Wedergeboorte of schijngeboorte" van de oud-gereformeerde predikant ds. A. Kort ligt Comrie onder zwaar vuur. Om te begrijpen waar ds. Kort op doelt, gaan we in dit artikel eerst na hoe Comrie heeft geschreven over de plaats en de betekenis van het geloof in het zaligmaken van zondaren.
Grondig heeft Comrie (1706-1774) immers nagedacht over het geloof. Dat was ook nodig. In de achttiende eeuw was er verwarring over deze zaken. Er waren discussies ontstaan over de vraag of de zekerheid van het geloof behoort tot het wezen van het geloof. (...)
Te midden van deze discussies heeft Comrie gezocht naar een evenwicht. Aan de ene zijde verzette hij zich tegen de stroming van de antinomianen. (...) Evenzeer was Comrie beducht voor het remonstrantisme. (...)
Waar God het geloof schenkt, daar zal de vrucht niet achterblijven. Die vrucht is het 'daadwerkelijk geloven'. Zo staat het ook in de DL III/IV, 12 slot. Is het eerste wat een zondaar dan gelooft dat Christus voor hem is gestorven, dat in Christus zijn zonden vergeven zijn? Nee, Gods Geest begint met de overtuiging door de wet. De aanklagende functie van de wet wordt nu ook geloofd, waardoor een zondaar zijn schuld leert kennen, een mishagen aan zichzelf krijgt, zich voor God verootmoedigt en de reinigmaking en zaligheid buiten zichzelf gaat zoeken (Doopsformulier). Deze geloofsdaden zijn alle onmisbaar tot de zaligheid, al worden ze niet alle op één dat geleerd. Een zondaar kan een tijdlang onder de aanklachten van de wet verkeren, zonder licht te hebben in de zaligheid die in Christus is. Er moet plaatsgemaakt worden voor Christus. Dat is het werk van de Heilige Geest, Die overtuigt van zonde, gerechtigheid en oordeel en in deze weg Christus noodzakelijk maakt. Doel van dit alles is de vereniging van een verloren zondaar met Christus, om in Hem het leven en de zaligheid te vinden.
Comrie heeft dus onderscheid gemaakt tussen de gave van het geloof (...) habitus (...) en de daad van het geloof (...) actus. (...)
Ondertussen gaat de onderscheiding tussen de habitus en de actus van het geloof inhoudelijk wel terug op Gods Woord. Wat dat niet het geval, dan viel de grond onder zo'n onderscheiding weg. In Ezechiël 11:19-20 en 36:26-27 lezen we over de gave van het nieuwe hart, de nieuwe geest en het vlezen hart. Uit deze gaven vloeien de geloofsdaden voort. In deze teksten wordt geschreven over het "wandelen in Mijn inzettingen."
Johannes de Doper spreekt in Johannes 3:27 over het aannemen dat volgt op de gave Gods. Het tekstverband maakt duidelijk Johannes in de eerste plaats spreekt over het ambt dat hij heeft ontvangen. Onze kanttekenaren leggen uit dat we deze tekst ook breder mogen toepassen. Een mens kan niets goeds aannemen als het hem niet eerst wordt geschonken. Dat geldt dus ook voor het geloof. Eerst wordt de gave van het geloof geschonken, daarop volgen de geloofsdaden.
In Filippenzen 1:29 worden de gave en de daad van het geloof in één tekst genoemd. Ze zijn dus onlosmakelijk aan elkaar verbonden. De gave gaat voorop, de daad van het geloven volgt daarop. Deze twee mogen niet van elkaar gescheiden worden, maar zijn wel onderscheiden. (...)
In de Nederlandse Geloofsbelijdenis artikel 22, lezen we dat de Heilige Geest in het hart "ontsteekt een oprecht geloof". Het doel daarvan is "om ware kennis dezer grote verborgenheid te bekomen". Guido de Brès bedoelt hiermee de verborgenheid van de voldoening door Christus. In het hart van een geestelijk dode zondaar is geen enkele ontvankelijkheid voor Christus en Zijn werk. Een onbeschrijfelijke duisternis heerst in een onbekeerde zondaar. Nodig is de gave van het oprechte geloof, "hetwelk Jezus Christus met al Zijn verdiensten omhelst, Hem eigen maakt, en niets anders meer buiten hem zoekt", zo lezen we verder in artikel 22. We zien de nauwe samenhang tussen de gave en de daden van het geloof. Maar wil dit artikel zeggen dat er voor de bewuste geloofsvereniging met Christus geen geloof is? Met andere woorden, dat de eerste geloofsdaad de omhelzing van Christus is? We zullen in een volgende artikel horen dat sommigen dit wel stellen. Naar onze overtuiging wordt er dan iets in de belijdenis gelezen wat er niet staat.
In de strijd tegen de remonstranten hebben de Dordtse vaderen nog nadrukkelijker gesproken over de gave van het geloof. Scherp hielden zij tegenover de remonstranten staande dat het geloof allereerst een "hoedanigheid of gave, van God ingestort" is. De remonstranten loochenden dit. Zij legden alle nadruk op het geloof als een daad van de mens. Door deze daad worden wij "eerst bekeerd" en kunnen "wij gelovigen genoemd worden." Volgens de Dordtse Leerregels weerspraken de remonstranten hiermee de Heilige Schrift (zie Dordtse Leerregels III/IV, verwerping der dwalingen artikel 6).
Nadat we, kort, iets hebben gezien hoe Comrie, in navolging van de Bijbel en de belijdenisgeschriften, over het geloof heeft gesproken, moeten we de volgende keer stilstaan bij een scherpe aanval op Comrie en op hen die een beroep doen op deze predikant van Woubrugge.
(wordt vervolgd)
Middelburg, ds. J.M.D. de Heer
19 En Ik zal hun a 51 enerlei 52 hart geven, en zal een 53 nieuwen geest in het binnenste van u geven, en Ik zal 54 het stenen hart uit 55 hun vlees 56 wegnemen, en zal hun een 57 vlezen hart geven,
20 58 Opdat zij wandelen in Mijn inzettingen, en Mijn rechten 59 bewaren en dezelve doen; 60 en zij zullen Mij tot een bvolk zijn, en Ik zal hun 61 tot een God zijn.
51 Dat is, hetwelk niet dubbel of vals is, maar oprecht, ongeveinsd, Mij alleen aanhangende, en niet verdeeld tussen Mij en de afgoden. Zie wijders Jer. 32:39 met de aant.
52 Dat is, wil, genegenheid, beweging. Zo is het woord hart meest genomen, als het bij het woord geest gesteld wordt; hetwelk dan betekent den zin, het verstand en de gedachten des mensen, Ps. 51:12. Ez. 18:31; 36:26.
53 Dat is, andere zinnen en gedachten dan tevoren in u waren. Versta een verandering van den geest, niet in wezen, maar in hoedanigheden en krachten. Vgl. de voor aangewezen plaatsen, insgelijks Rom. 7:6; 12:2. 2 Kor. 4:13. Ef. 4:23. Kol. 3:10.
54 Hebr. het hart des steens, dat is, een stenen of stenig hart. Het hart van den onherboren mens wordt hier bij een steen vergeleken, ten aanzien van zijn natuurlijke hardigheid. De gelijkenis bestaat voorts hierin, dat, gelijk een steen uit zijn natuur de kracht niet heeft om zich in vlees te veranderen, dat ook alzo een onherboren mens uit zijn eigen onherboren natuur de kracht niet heeft om zich tot God te bekeren; maar gelijk God uit stenen Abrahams kinderen kan verwekken, Matth. 3:9, zo kan Hij ook steenachtige harten door Zijn heiligmakenden Geest vermurwen.
55 Dat is, hun lichaam, waarin de ziel woont. Zie Job 12 op vers 10.
56 Te weten door uit de ziel de kwade hoedanigheden en krachten, waarmede zij door hun verdorven natuur Mij wederstaan, uit te roeien en van hen door den Geest der wedergeboorte weg te doen, opdat zij Mij niet meer wederstreven.
57 Hebr. een hart des vleses, dat is, een vlezen hart. Het hart van een herboren mens wordt hier bij vlees vergeleken, hetwelk niet hard is als een steen, maar buigzaam en gedwee is, en zich gewilliglijk van Gods Geest laat leiden. Zodanig is des mensen hart, nadat God het stenen hart weggenomen en een nieuw hart gegeven heeft.
a Jer. 32:39. Ez. 36:26.
58 Hij zegt niet: opdat zij kunnen, of mogen wandelen, enz., maar Hij spreekt van de dadelijke gehoorzaamheid, die de wedergeborenen jegens God bewijzen.
59 Dit woord ziet op de zekere volstandigheid dergenen die tot God waarlijk bekeerd zijn.
60 Zie Lev. 26 op vers 12.
61 Zie Gen. 17 op vers 7. Lev. 18 op vers 2.
b Jer. 24:7; 30:22; 31:1; 32:38.
Ezechiël 36
26 En Ik zal u een e 48 nieuw hart geven, en zal een nieuwen f geest geven in het binnenste van u; en Ik zal het stenen hart uit uw vlees wegnemen, en zal u een vlezen hart geven.
27 En Ik zal Mijn Geest geven in het binnenste van u; en Ik zal maken dat gij in Mijn inzettingen zult wandelen en Mijn rechten zult bewaren en doen.
48 Zie hiervan Ez. 11 op vers 19.
e Jer. 32:39. Ez. 11:20.
f Ez. 11:19.
Johannes 3
27 Johannes antwoordde en zeide: Een mens 47 kan geen ding aannemen, zo het hem 48 uit den hemel niet gegeven is.
47 Dat is, geen ambt wettiglijk en met behoorlijken voortgang en vrucht bedienen. Of: iets, namelijk goeds, ontvangen, Hebr. 5:4. Jak. 1:17.
48 Dat is, van God. Zie Matth. 21:25.
Filippenzen 1
29 Want u is 93 uit genade gegeven in de zaak van Christus, niet alleen in 94 Hem te geloven, maar ook 95 voor Hem 96 te lijden,
93 Of: geschonken om Christus' wil. Zie Ef. 2:8.
94 Namelijk Christus.
95 Dat is, om Zijnentwil; omwille van Zijn leer en zaak.
96 Om Christus' wil verdrukkingen en vervolgingen onderworpen te zijn, en die lijdzamelijk te verdragen en overwinnen, Matth. 5:12. Hand. 5:41.
Nederlandse Geloofsbelijdenis
Artikel 22
VAN ONZE RECHTVAARDIGMAKING DOOR HET GELOOF IN JEZUS CHRISTUS
Wij geloven, dat, om ware kennis dezer grote verborgenheid te bekomen, de Heilige Geest in onze harten ontsteekt een oprecht geloof, hetwelk Jezus Christus met al Zijn verdiensten omhelst, Hem eigen maakt, en niets anders meer buiten Hem zoekt. Want het moet noodzakelijk volgen, óf dat niet al wat tot onze zaligheid van node is, in Jezus Christus zij; óf, zo het alles in Hem is, dat degene die Jezus Christus door het geloof bezit, zijn gehele zaligheid heeft. Nu, dat men zeggen zou dat Christus niet genoegzaam is, maar dat er nog benevens Hem iets meer toe behoeft, ware een al te ongeschikte godslastering; want daaruit zou volgen dat Christus maar een halve Zaligmaker ware. Daarom zeggen wij terecht met Paulus dat wij door het geloof alleen, of door het geloof zonder de werken gerechtvaardigd worden. Doch wij verstaan niet dat het, om eigenlijk te spreken, het geloof zelf is dat ons rechtvaardigt; want het is maar een instrument, waarmede wij Christus, onze rechtvaardigheid, omhelzen. Maar Jezus Christus, ons toerekenende al Zijn verdiensten en zoveel heilige werken, die Hij voor ons en in onze plaats heeft gedaan, is onze rechtvaardigheid; en het geloof is een instrument dat ons met Hem in de gemeenschap van al Zijn goederen houdt; dewelke, de onze geworden zijnde, ons meer dan genoegzaam zijn tot onze vrijspreking van onze zonden.
Dordtse Leerregels
HET DERDE EN VIERDE HOOFDSTUK DER LEER
Van des mensen verdorvenheid en bekering tot God, en de manier van deze
12 En dit is die wedergeboorte, die vernieuwing, nieuwe schepping, opwekking van de doden en levendmaking, waarvan zo heerlijk in de Schrift gesproken wordt, dewelke God zonder ons in ons werkt. En deze wordt in ons niet teweeggebracht door middel van de uiterlijke prediking alleen, noch door aanrading, of zulke manier van werking, dat, wanneer nu God Zijn werk volbracht heeft, het alsdan nog in de macht des mensen zou staan wedergeboren te worden of niet wedergeboren te worden, bekeerd te worden of niet bekeerd te worden. Maar het is een gans bovennatuurlijke, een zeer krachtige, en tegelijk zeer zoete, wonderlijke, verborgen, en onuitsprekelijke werking, dewelke, naar het getuigenis der Schrift (die van den Auteur van deze werking is ingegeven), in haar kracht niet minder noch geringer is dan de schepping of de opwekking der doden; alzo dat al diegenen in wier harten God op deze wonderbaarlijke wijze werkt, zekerlijk, onfeilbaar en krachtiglijk wedergeboren worden en daadwerkelijk geloven. En alsdan wordt de wil, zijnde nu vernieuwd, niet alleen van God gedreven en bewogen, maar, van God bewogen zijnde, werkt hij ook zelf. Waarom ook terecht gezegd wordt dat de mens, door de genade die hij ontvangen heeft, gelooft en zich bekeert.
VERWERPING DER DWALINGEN
De rechtzinnige leer verklaard zijnde, verwerpt de Synode de dwalingen dergenen,
6 Die leren: Dat in de ware bekering des mensen geen nieuwe hoedanigheden, krachten of gaven in den wil door God kunnen ingestort worden, en dat overzulks het geloof, waardoor wij eerst bekeerd worden, en waarvan wij gelovigen genoemd worden, niet is een hoedanigheid of gave, van God ingestort, maar alleen een daad des mensen, en dat het niet anders kan gezegd worden een gave te zijn, dan ten aanzien van de macht om daartoe te komen.
Want daarmede wederspreken zij de Heilige Schrift, die getuigt dat God nieuwe hoedanigheden des geloofs, der gehoorzaamheid, en van het gevoel Zijner liefde in onze harten uitstort: Ik zal Mijn wet in hun binnenste geven, en zal die in hun hart schrijven (Jer. 31:33). En: Ik zal water gieten op den dorstige en stromen op het droge; Ik zal Mijn Geest op uw zaad gieten (Jes. 44:3). En: De liefde Gods is in onze harten uitgestort door den Heiligen Geest, Die ons is gegeven (Rom. 5:5). Zulks strijdt ook tegen het gedurig gebruik der Kerke Gods, dewelke bij den profeet aldus bidt: Bekeer mij, zo zal ik bekeerd zijn (Jer. 31:18
