Waarom zingen wij zo?

[Hendrikus]

In de tijd van ds. A. Bregman zongen we altijd: 'Die in Zichzelf bewogen'...
Ds. Bregman was ook opgegroeid met de psalmen van Datheen, en citeerde die
veel in zijn preken.

Dat is een bekende modificatie, ja.

Het Gereformeerd Kerkboek (berijming Anka Brands) heeft:

Dan hoort Gods volk van zaligheid
als alle schuld vergeven wordt
en kent het de barhartigheid
waartoe Gods hart gedreven wordt
(...)

Dat vind ik wel een mooie vertolking van "door de innerlijke bewegingen der barmhartigheid onzes Gods".

[Johann Gottfried Walther]

Heb er nooit erg veel me in verdiept, maar een vertaling van een berijming, dat zijn dus 2 stappen,
die dicht bij de oorspronkelijke psalmen staan??
Sommige Psalmen zijn in de berijming van Datheen zeker beter.
Op de berijming van Datheen is toch echt wel wat aan te merken. Sowieso de ingevoegde stopwoorden, zijn ook niet terug te vinden in de bijbelteksten.
En het punt wat Datheen zelf aangaf, dat het voor tijdelijk was, lijkt me genoeg reden om, als je al oorspronkelijke Psalmberijming wilt zingen, de Franse te zingen, en niet de kreupel vertaling.

[Luther]

In de tijd van ds. A. Bregman zongen we altijd: 'Die in Zichzelf bewogen'...
Ds. Bregman was ook opgegroeid met de psalmen van Datheen, en citeerde die
veel in zijn preken.

Als je de onberijmde tekst erbij pakt (Lukas 1) is dat ook de enige juiste berijming en niet: Die met ons lot bewogen.

[jan33willem]

In de tijd van ds. A. Bregman zongen we altijd: 'Die in Zichzelf bewogen'...
Ds. Bregman was ook opgegroeid met de psalmen van Datheen, en citeerde die
veel in zijn preken.

Als je de onberijmde tekst erbij pakt (Lukas 1) is dat ook de enige juiste berijming en niet: Die met ons lot bewogen.

Maar wat betekent het woord "barmhartigheid" in Lukas 1:78 dan volgens jou? Gods barmhartigheid veronderstelt toch een ernstige bewogenheid met ons lot?

[Marnix]

Mastenbroek moet gewoon de GKV-berijming gaan zingen

Datheen was zo geliefd omdat de berijming het hart van Gods volk raakte, aldus Mastenbroek. Als voorbeeld gaf hij de woorden uit Psalm 119: „Geen meerder goed, Heer, Gij mij geven meugt, dan dat Gij mij vernedert en maakt kleine”. De berijming van 1773 heeft het in Psalm 42 over een hert dat aan de jacht ontkomen is, terwijl Datheen dichtte: „Als een hert gejaagd”.

Berijming in de GKV:

Heer, een hert in dorre streken
Smacht niet sterker naar 't genot
van de frisse waterbeken,
dan mijn ziel naar U o God.

In Psalm 25 (berijming 1773) staat: „Heer’ ai, maak mij Uwe wegen, door Uw Woord en Geest bekend.” Mastenbroek: „Het lijkt alsof de dichter God voorschrijft hoe Hij het moet doen. Datheen was meer afhankelijk.” Datheen heeft: „Heer! wijs mij toch Uwe wegen, Die Gij wilt dat ik zal gaan.”

Heer, wijs mij toch zelf de wegen
waar mijn voeten veilig gaan

Mastenbroek verwees ook naar psalm 17: „Ik zet mijn treden in Uw spoor” (1773), tegenover „Maak mijn voetpaden vast, o God” (Datheen). Hij zei dat de invoering in 1775 meer van het establishment uitging dan van het gewone volk, dat erg aan Datheen gehecht was.

Mijn voeten bleven in uw spoor

(Ook de vertaling van 1773 is hier zuiver en blijft dichter bij de Bijbel dan Datheen hier doet, blijkbaar had hij, en ik kan me het voorstellen, moeite met Psalm 17 omdat David zingt dat hij niets bedriegelijks doet, niet afwijkt van het spoor etc. maar dat mag geen reden zijn om wat de Bijbel zegt aan te passen)

Maar goed, Datheens berijming kan doorgaans best dicht bij de Bijbel staan, maar het is ook belangrijk dat het goed te zingen is. En dat is zeker niet het geval, het ritme van de woorden past doorgaans totaal niet bij het ritme van de muziek... zelfs als dat ritme hele noten betreft

[Erasmiaan]

Heb jij wel eens Datheen horen zingen, Marnix, of heb je het zelf weleens gezongen?

[Marnix]

Ik heb het niet horen zingen, maar ik heb een heleboel Psalmen in Datheen-versie in tekst gezien.... die ik dan probeerde op de Psalmwijs te zingen. En dan kloppen muziek en tekst voor geen meter, waardoor de klemtoon in de woorden helemaal verkeerd komen te liggen en zinnen verkeerd lopen.

Overigens is dat volgens mij niet alleen mijn mening, de berijming kreeg vanaf het begin tot nu al een hoop kritiek vanwege de stijl en omdat het inhoudelijk wel klopte maar de stijl niet (muziektechnisch) verantwoord zou zijn.

[Hendrikus]

de berijming kreeg vanaf het begin tot nu al een hoop kritiek vanwege de stijl en omdat het inhoudelijk wel klopte maar de stijl niet (muziektechnisch) verantwoord zou zijn.

Datheen zelf beschouwde zijn berijming als haastwerk ("ene ontijdige geboirte") en was van mening dat er snel een betere berijming moest komen.

[Wilhelm]

Bijbeltekst beslissend voor psalmberijming

Bij een psalmberijming is het niet doorslaggevend of deze het hart van Gods volk raakt, maar of de woorden van de Schrift goed worden weergegeven, meent P. Schipaanboord.

In het RD van gisteren las ik een verslag van een bijeenkomst waarop J. Mastenbroek zijn me­ning geeft over het zingen van gezangen in de kerkdienst. In zijn lezing legt hij uit waarom de berijming van Datheen meer geliefd was dan die van 1773: Datheens berijming „raakte het hart van Gods volk.”
Als voorbeeld noemt Masten­broek de woorden uit Psalm 119:36 in de berijming van Da­theen: „Geen meerder goed, Heer, Gij mij geven meugt, dan dat Gij mij vernedert en maakt kleine’.” In de berijming van 1773 staat inderdaad iets heel anders: „’t Is goed voor mij ver­drukt te zijn geweest, opdat ik dus Uw Godd’lijk recht zou le­ren.”
Het perspectief is geheel an­ders: Datheen zegt vóórdat er vernedering komt: vernedering is het beste dat ik van God kan krijgen. Vernedering krijgt bij Datheen bijna het karakter van een ideaal, iets waarom gebeden mag worden. De berijming van 1773 kijkt terug op het levens­pad en zegt: achteraf zie ik dat die verdrukking goed voor mij geweest is, winst opleverde. Da­theen staat vóór de verdrukking en verlangt ernaar, 1773 staat achter de verdrukking en ziet er Gods Vaderhand in.
De vraag kan worden gesteld welke woorden het hart van ”Gods volk” raken. Volgens Mastenbroek zijn dat de woor­den van Datheen. Is dat echter wel een goede vraag? Is de er­varing van Gods volk bepalend? Bepalend is welke onberijmde Schriftwoorden aan deze psalm­regels ten grondslag liggen. In Psalm 119:71 staat in de Staten­vertaling: „Het is mij goed, dat ik verdrukt ben geweest, opdat ik Uw inzettingen leerde.”
Het is duidelijk dat de berij­ming van 1773 in ieder geval op dit punt veel dichter bij de on­berijmde tekst is gebleven dan Datheen. Daarom bevreemdt het mij dat de woorden van Datheen het hart van Gods volk meer raakten dan 1773.
Zelfonderzoek
Het lijkt dus zo zijn dat de menselijke interpretatie van Datheen van de relatie tussen ”verdrukking” en het ”goed” dat daar bij hoort méér het hart van Gods volk raakt dan Gods eigen woord! Als een mensenwoord ons hart meer raakt dan een bij­na letterlijke tekst uit de Bijbel is dat reden tot zelfonderzoek.
De Bijbel leert ons dat verdruk­king niet iets is waarnaar we van tevoren moeten verlangen, maar wat we achteraf als zegen van Gods in ons leven mogen er­varen. Gelukkig is niet de bevin­ding van Gods volk maatgevend voor het geestelijk leven, maar het Woord. Het is weer bijna hervormingsdag. Luther dicht­te: „Das Wort sie sollen lassen stahn, Und kein’n Dank dazu haben.” Geen meerder goed... dan dat het is naar het Woord.
De auteur is lezer te Rilland.

[Luther]

Bijbeltekst beslissend voor psalmberijming

Bij een psalmberijming is het niet doorslaggevend of deze het hart van Gods volk raakt, maar of de woorden van de Schrift goed worden weergegeven, meent P. Schipaanboord.

Helemaal met de heer Schipaanboord eens.
Ik lees in Lukas 1 vers 78: "Door de innerlijke bewegingen der barmhartigheid onzes Gods, met welke bezocht heeft de Opgang uit de hoogte;"
De berijming van 1773 heeft daarvan gemaakt:
Die nooit in schoner glans verscheen
dan nu, door Gods barmhartigheen,
Die met ons lot bewogen.

Gezien de Bijbeltekst is het beter om hier te zingen: "Die in Zichzelf bewogen."

[Jongere]

In ISA (één of ander brontalenprogramma) lees ik als letterlijke engelse vertaling van de griekse woorden dit:

because-of compassions of-mercy of-God of-us in which (enz.)

Op basis van wat ik daar zie, zou je dan niet moeten zeggen: Die in Zichzelf met ons bewogen (enz.)?

Maar goed, ik heb hier helemaal geen verstand van. Maar zou wel eens een grondtalenexpert hierover willen horen. Die zijn hier genoeg, toch?

[HHKtE]

Toen ds I. Kievit hoorde dat de psalmen oorspronkelijk ritmisch gezongen moesten worden, wilde hij het ook invoeren.
(En Kievit was toch echt een 'zware'....)

dat kwam grotendeels door zijn zoon die organist was en voorstander van ritmisch zingen

[Tiberius]

In ISA (één of ander brontalenprogramma) lees ik als letterlijke engelse vertaling van de griekse woorden dit:

because-of compassions of-mercy of-God of-us in which (enz.)

Op basis van wat ik daar zie, zou je dan niet moeten zeggen: Die in Zichzelf met ons bewogen (enz.)?

Je moet eigenlijk niet uitsluitend naar de woord-voor-woord (interlineaire) vertaling kijken, maar ook naar de tijden en wijzen.

In de grondtekst staat (dat kan je in ISA wel zien): "dia splagchna eleous theou hèmoon".
"dia" betekent door of vanwege
"splagchna" is de accusativus (4e naamval) meervoud van "splagchnon", dat meestal met innerlijk of (mv) ingewanden vertaald wordt.
"eleous" is de genitivus (2e naamval) van "eleos" dat barmhartigheid betekent.
"theou hèmoon" betekent "onzes Gods" of "van onze God"

De SV heeft hier dus terecht vertaald: "door de innerlijke bewegingen der barmhartigheid onzes Gods"

[Marco]

Nog los van de interpretatie van één couplet van een bepaalde berijming..
De discussie over berijmingen gaat (te) vaak over het gevoel dat een berijming oproept. Ook in het artikel over Datheen. Over zingbaarheid geen woord. Eigenlijk alleen maar non-argumenten; juist de verschillen die Mastenbroek aanvoert zijn in andere berijmingen, ook die van 1773, beter berijmd dan in die van Datheen.
En zo gaat het vaak in discussies over psalmen, gezangen en liturgie in het algemeen. Die worden meer op gevoel gevoerd dan op argumenten.

Daarom maar eens een paar stellingen:

1. Voor het zingen van de berijming van Datheen zijn geen goede argumenten aan te voeren.
2. Het enige argument voor de berijming van 1773 is dat die algemeen verspreid is.
3. Voor beide geldt: er zijn betere berijmingen.
4. Zou 3 weerlegd worden, dan geldt dat een betere berijming in redelijke tijd gemaakt kan worden. Datheen heeft per slot van rekening ook in zijn eentje een berijming in elkaar geklust. In onze tijd kan het niet moeilijk zijn, in redelijke tijd een goede berijming in elkaar te zetten.
5. Het maken van een nieuwe berijming dient alleen dan in gang gezet te worden als er geen goede bestaande is. Eventueel moet geprobeerd worden uit bestaande berijmingen 'geschikte' psalmen over te nemen, aan te vullen met nieuwe berijmingen.

[Tiberius]

2. Het enige argument voor de berijming van 1773 is dat die algemeen verspreid is.

Ik ben het grotendeels met je eens, maar deze klopt niet.
Het moet zijn, dat deze berijming binnen de kerkverbanden in de gereformeerde gezindte algemeen geaccepteerd wordt.
Ik weet bijvoorbeeld dat ds. C.J. Meeuse een goede en vrij complete psalmberijming heeft gemaakt. Maar die vindt niet voldoende acceptatie in andere kerkverbanden in de gereformeerde gezindte.