Elf risico's die het economisch herstel bedreigen
Beleggen is vrijwel nooit echt eenvoudig, helaas. Net nu u wellicht denkt dat de economische crisis al weer voorbij is en alle lichten op groen staan, moeten we u toch tot enige voorzichtigheid aansporen... Er ligt namelijk nog menige bananenschil tussen nu en echt economisch herstel.. Wat zijn de 11 gevaren?!
1. Inflatie
2. Hogere rente
3. Dalende dollar
4. Grondstof prijzen die de pan uit rijzen..
5. Oplopende werkloosheid
6. Achterblijvende bestedingen
7. Imploderende Chinese exporten
8. Exploderende Chinese kredietverlening
9. Onhoudbare overheidsfinanciën
10. Herstel zou gewoon een voorraad correctie kunnen zijn
11. Slechte bankleningen.
1) Inflatie
Nobelprijswinnaar Milton Friedman heeft ooit eens gezegd dat inflatie overal en altijd een monetair fenomeen is. Als ooit een hele economische theorie (het 'monetarisme') in één zin is samengevat, dan is het hier wel. Wat bedoelde Friedman? Simpel. Als er meer geld in omloop komt, zal dat vroeger of later leiden tot hogere prijzen.
Een beetje inflatie zou overigens heel goed zijn, omdat de waarde van uitstaande schulden zo automatisch worden gereduceerd, maar met inflatie is het zoals met die geest, als die eenmaal uit de fles is, is hij heel moeilijk tot normale proporties terug te brengen... De centrale banken, met name de Amerikaanse Fed, laten inderdaad de geldpersen driftig draaien, heel driftig. Toch zal inflatie niet direct ontstaan omdat er nog veel te veel productiecapaciteit braak ligt. Waar komt die geldgroei dan wel terecht? Op de financiële en grondstoffenmarkten, daar is al wel sprake van behoorlijk oplopende prijzen, zoals u hebt kunnen merken..
Een andere belangrijke vraag is, als het economisch herstel doorzet en de productiecapaciteit beter bezet raakt, of inflatie dan niet een reëel gevaar wordt. Er zijn economen die zeggen dat de centrale banken dan gewoon dat extra geld weer uit circulatie halen (door bijvoorbeeld overheidsobligaties te verkopen), waardoor de inflatie binnen de perken zou kunnen blijven. Wij zijn daar niet zo zeker van. Risico blijft dat het economisch herstel zwak is en de centrale banken toch gedwongen worden om geld uit omloop te halen om de inflatie risico's te beperken. Daarbij zou het herstel gesmoord kunnen worden, een akelig dilemma.
Bovendien dreigt er een veel directer mechanisme. Die uitspraak van Friedman zit er zo diep in, dat inflatieverwachtingen sterk aan het oplopen zijn, en die zien we terug in:
2) Hogere rente
Rente, zeker op langere termijn schuldpapier, moet toch ten minste de geldontwaarding compenseren om het uitlenen van geld lucratief te maken. Met andere woorden, als men verwacht dat de inflatie gaat toenemen, stijgt ook de rente op de kapitaalmarkt. En dat is nu precies wat er al gebeurt. En nog vervelender, die kapitaalmarktrente (op 10 en meer jarige overheidsobligaties) speelt een aanzienlijk belangrijkere rol dan de korte termijn rente die de centrale banken onder controle hebben. Zo is bijvoorbeeld de hypotheekrente gekoppeld aan die op de kapitaalmarkt.
Hogere rente bedreigt dus rechtstreeks het herstel op de huizenmarkt en het economisch herstel, bovendien komt ze ook voort aan de enorme stortvloed van nieuwe overheidsobligaties waar de markt mee overspoeld wordt, om de snel oplopende financiële tekorten bij de overheden mee te financieren. Waar aanbod de vraag overstijgt moet de prijs wel dalen, in het geval van obligaties vertaalt dat zich in een hogere vergoeding voor het lenen, dat wil zeggen, een hogere rente..
3) Dalende dollar
Hier zien we dezelfde mechanismen terug. Veel bijgedrukte dollars doet het aanbod toenemen, de prijs komt onder druk. Bovendien is het vertrouwen van buitenlandse beleggers in de fiscale positie van de Amerikaanse overheid aan het slinken, men staat niet meer zo te dringen om enorme nieuwe hoeveelheden Amerikaans overheidspapier te kopen en ook dit heeft zijn weerslag in de dollar.
De daling blijft vooralsnog beperkt omdat ook de andere belangrijke valuta gebieden (euro, Japanse yen) bepaald niet vrij zijn van economische problemen, maar we kunnen een verdere val van de dollar niet uitsluiten.
4) Oplopende grondstofprijzen
Voor een deel lopen die vooruit op het verwachte economische herstel, maar voor een deel zijn ze ook het gevolg van een tekort aan investeringen in winning of zelfs goedkope winningsmogelijkheden (olie, koper). De dalende dollar speelt ook een rol, omdat grondstoffen doorgaans in dollars worden verhandeld, waarbij een hogere prijs van de grondstof (met name olie) een compensatie is voor de zwakkere munt.
Hier zou zelfs iets van een vicieuze cirkel kunnen dreigen. Een dalende dollar doet de grondstoffenprijzen stijgen, waardoor de inflatie in de VS toeneemt, waardoor de dollar verder daalt... Mocht dat inderdaad gebeuren dan keert de wal vanzelf het schip, want de hogere grondstoffen prijzen en inflatie in het algemeen zullen het economisch herstel op een gegeven moment de kop in gaan drukken. Ook de monetaire autoriteiten worden dan voor een wel héél vervelende keuze gesteld, òf de economie stimuleren òf de inflatie bestrijden...
5) Oplopende werkloosheid
Alle commentatoren waren blij bij het laatste banenrapport uit de VS, omdat dit 'slechts' een verlies van een ruime 300.000 banen behelsde. Vergeten wordt dat de Amerikaanse economie een paar honderdduizend banen per jaar moet creëren, alleen om de werkloosheid niet verder op te laten lopen.
We kunnen dus gevoegelijk concluderen dat de werkloosheid in de VS binnenkort boven de 10% gaat uitkomen. Niet alleen zijn de voorzieningen in de VS veel lager dan in Europa, waardoor de bestedingen verder onder druk komen, ook blijft de angst er zo goed inzitten bij mensen die wel een baan hebben, waardoor ook zij meer gaan besparen.
6) Achterblijvende bestedingen
Tot voor anderhalf jaar geleden was de situatie simpel. De Amerikaanse consument teerde op zijn gestegen rijkdom (huizen, aandelen), en die rijkdom werd op gang gehouden door de bestedingen die daar uit voort vloeiden. Door steeds meer te lenen met een huis als onderpand gebruikten Amerikanen massaal hun huis als geldautomaat, omdat ze dachten dat huizenprijzen alleen maar verder zouden stijgen.
Nu is dit mechanisme omgekeerd. De huizenprijzen dalen, de rijkdom daalt mee, de banken zijn daardoor in ernstige moeilijkheden gekomen waardoor kredieten moeilijker zijn te krijgen, en hierdoor wordt er ook minder besteed, waardoor de economie verder onder druk komt. De centrale banken doen wat ze kunnen, maar de (korte, geldmarkt) rente kan niet onder nul zakken. De vraaguitval wordt gedeeltelijk gecompenseerd door de overheden middels massale stimuleringsprogramma's. Een interessante vraag werpt zich echter op. Waar komen de bestedingen vandaan als de overheden zijn uitgestimuleerd? Probleem in deze recessie is dat zowat de hele wereld tegelijk aan het economisch infuus ligt, voor individuele landen is het dus veel moeilijker geworden om zich uit de recessie te exporteren.
7) Imploderende Chinese exporten
Met name landen die in hoge mate afhankelijk zijn van de export hebben hier last van. China is, in tegenstelling tot een land als India, een verrassend open economie. Buitenlandse handel is voor China van veel groter belang dan voor de VS of de EU. Die Chinese exporten zijn met tientallen procenten gedaald (evenals van veel andere Aziatische landen zoals Japan en Korea).
De binnenlandse repercussies blijven vooralsnog betrekkelijk beperkt, omdat China een enorm stimuleringsprogramma is begonnen, en banken heeft aangespoord tot een wel zeer royaal uitgevallen kredietverstrekkingsprogramma.
8) Chinese banken
Dat leidt meteen tot het volgende probleem. De kredietverlening in China draait dusdanige overuren (meer dan verdubbeld ten opzichte van vorig jaar!) dat dit op termijn voor grote problemen zou kunnen zorgen. De nadruk ligt zo op het drijvend houden van de economie dat veel weinig levensvatbare projecten nu ook makkelijk krediet kunnen krijgen, dat kan bijna niet anders want de bedrijfsinvesteringen liggen in China al gigantisch hoog. Op termijn kunnen we dus een grote toename verwachten van slechte leningen bij Chinese banken. We hopen het niet, maar we vrezen toch enigszins dat hier de kiem van een nieuwe kredietcrisis zou kunnen liggen.
9) Onhoudbare overheidsfinanciën.
Overheidstekorten en schuldposities zijn in sommige landen (IJsland, Ierland, Spanje, nogal wat Oost-Europese landen) al zo groot dat ze de limieten van de mogelijkheden van fiscale stimulering al hebben overschreden. Dat wil zeggen, middenin de ernstigste recessie sinds tijden worden deze landen gedwongen om te bezuinigen, terwijl het economisch recept juist stimulering voorschrijft.
De publieke schuldpositie van de VS is vergeleken met veel andere landen zeker nog niet rampzalig, maar een overheidstekort in de orde van 12% van het BNP is wel héél fors. De obligatiemarkten protesteren al bij de uitgifte van al die nieuwe overheidsobligaties ter financiering van dit tekort. Ook Ben Bernanke, de Fed voorzitter waarschuwde recent dat het zo niet kan doorgaan. Hoe langer de recessie voortduurt, des te meer landen stuiten op de grenzen van hun fiscale stimuleringsbeleid. Dit is een ernstig risico.
10) Voorraadcorrectie
We horen de markten al een paar maanden jubelen dat het ergste achter de rug is. Wij weten het zo net nog niet. Er zijn inderdaad wel gunstige (of althans minder slechte) economische ontwikkelingen te melden, maar dit zou net zo goed een simpele 'voorraad correctie' kunnen zijn. Wat bedoelen we?
Voorraden (grondstoffen, halffabricaten, eindproduct) is dood kapitaal. Toen de kredietkraan vrijwel dicht ging is juist deze vorm van dood kapitaal erg duur, en bovendien veel minder nodig omdat de vraag naar eindproducten ook afnam. Bedrijven reageerden door de voorraden sterk terug te brengen, dit doen ze simpel door minder te produceren en in te teren op de voorraden. Die lagere productie ìs de crisis, maar het herstel wat de markten zien zou een simpel heropbouw van de voorraden tot normalere proporties kunnen zijn.
Als dit niet wordt gevolgd door een grotere vraag naar eindproducten is het snel afgelopen met die productie, want dan blijven bedrijven met die voorraden zitten, en zullen wederom minder gaan produceren. Een dergelijk mechanisme was in de recessie in het begin van de jaren negentig goed te zien. We kunnen dus een 'dubbele dip' zeker nog niet uitsluiten..
11) Slechte leningen
We hebben het al over de kredietexplosie in China gehad, maar nog niet over de berg leningen aan imploderende Oost-Europese landen waar West-Europese banken op zitten. Ook niet over de berg aan verborgen slechte leningen waar de Westerse banken in het algemeen nog mee kampen, omdat ze veel van de activa niet tegen dagwaarde op hun balans hoeven te zetten blijven deze vooralsnog uit zicht.
Bovendien, de economie mag dan minder snel naar beneden glijden, ze glijdt nog steeds. De werkloosheid loopt nog flink op, de huizenprijzen dalen nog steeds. Dat wil zeggen dat er nog steeds meer huishoudens en bedrijven in moeilijkheden komen waardoor hun uitstaande leningen ook problematisch kunnen worden. Kortom, dit probleem is nog lang niet weg, en het risico is een verdere verslechtering van de situatie, waardoor de kredietverlening verder onder druk zou kunnen komen.
Natuurlijk zijn er ook positieve ontwikkelingen
- Het consumentenvertrouwen in Amerika is, na een historisch dieptepunt, vrij sterk opgelopen
- Ook de oplopende financiële markten en grondstofprijzen zijn op zichzelf een teken dat een economisch herstel op zijn minst wordt verwacht
- Grote economieën zoals China en India groeien nog steeds, al heeft de laatste betrekkelijk weinig met de wereldeconomie te maken
- De crash in de huizen- en automarkten is zo omvangrijk dat de aankopen van huizen en auto’s wel heel erg ver onder de normale vervangingsaankopen zijn gedaald. Vroeger of later gaat dit keren, zoveel is wel zeker.
Conclusie
Ondanks de juichstemming op de financiële markten zien wij nog veel wat mis kan gaan. De limieten aan de mogelijkheden van monetair en fiscaal beleid komen in zicht en zijn in sommige landen al overstegen. Des te langer het herstel uitblijft, des te groter de kans is dat meer landen het expansieve monetaire en fiscale beleid vaarwel moeten zeggen, en dan zou het herstel wel eens ver achter de horizon kunnen komen te liggen. We raden u dan ook aan om geen al te gekke dingen op de beurs te doen..
Met vriendelijke groet,
Redactie
WallstreetNet
