Liturgie in de gemeente

Gebruikersavatar
Anselmus
Berichten: 1104
Lid geworden op: 27 aug 2019, 19:18

Liturgie in de gemeente

Bericht door Anselmus »

Misschien leuk om hier eens verder na te denken over de vraag die Bruna stelde in de topic van de Gereformeerde Gemeente.
Bruna schreef:Waar in de Bijbel, belijdenisgeschriften of kerkorde staat de exacte volgorde?
Het boek 'Het heilige gebeurt' van Immink gaat hierover. Heel veel van de liturgie zit goed doordacht in elkaar. Ik heb er in ieder geval grote waardering voor gekregen, zeker in deze coronatijd. Het boek is uitgebreid, maar een beetje globaal:

Vanuit de Bijbel beschrijft Immink hoe de eredienst, kerkdienst en liturgie zijn ontwikkeld. In onze dienst zijn er OT-elementen (lezen van de wet en de 'offergaven') en NT-elementen. De wet wordt uit principe gelezen omdat het Gods Woord is. Het offeren is vervangen door 'dienst van de offeranden' in de vorm van een collecte. De functie is niet meer betaling voor de zonden. De OT-notie is geld afzonderen voor de de Heere en Zijn dienst en de NT-notie om de nood van andere personen (en gemeenten) te lenigen (Handelingen en Korinthe schrijven hierover). In de Joodse synagogen ging het er chaotischer aan toe. Elke bar mitswa (zoon van de wet vanaf 13 jaar) mocht een gedeelte uit de Thora lezen waarna een Rabbi of geleerde dit deel toepaste. De rabbi zat, de anderen stonden.

Vanuit het NT is de gemeenschap van de gemeente en het Avondmaal overgenomen, al is dat laatste wat minder vaak het geval omdat in het NT het een avondmaal bij een gezamenlijke maaltijd was. In het OT (m.n. de psalmen) speelt vaak een vraag-antwoord element. Dat doen we niet in de psalmen zelf (voorganger/kerklid of mannen/vrouwen), maar wel in de zin van antwoorden op wat is gezegd. Paulus zit in de overgangsperiode: in elke stad bezoekt hij eerst de synagoge en daarna sticht hij een gemeente.

De vraag is wanneer de dienst begint. Is dat wanneer het orgel speelt en de gemeente bijeen komt, is dat wanneer de voorzang gezongen wordt, is dat wanneer de kerkenraad binnenkomt (inclusief een eventuele introïtus als Rooms overblijfsel) of is dat wanneer het votum en de groet klinken. De groet werd in het NT en de Vroege Kerk wel gebruikt, het Votum niet. Die is later toegevoegd. Vanuit dit idee zou ik het een mooi gebruik vinden om met de groet te beginnen: God is de eerste die spreekt in de dienst: Genade en Vrede! Dit past bij het 'Vrede zij ulieden' dat de Heere Jezus na Zijn opstanding veel gebruikte. Traditioneel start de kerkdienst met het votum en groet. De afkondigingen worden om die reden buiten de dienst gedaan.

Immink beschrijft de dienst als een heilige performance: de Heere spreekt van genade en vrede: de gemeente antwoordt. Veel dominees kiezen voor een lofpsalm als psalm na de groet. Daarna volgt de wet die principieel gelézen wordt: het is God die deze woorden Zelf heeft geschreven op Zijn tafel. Na de wet klinkt een psalm. In de meer Calvinistische traditie een psalm vanuit de dankbaarheid, vanuit de Lutherse traditie meer vanuit de schuld. In het geval van de belijdenis antwoord de gemeente met een psalm over wie God is (de belijdenis wordt principieel uit het hoofd opgezegd).

Daarna is er de Bijbellezing of het gebed. Gemeenten met een meer Reformatorische oriëntatie beginnen vaak met gebed waarna de Schriftlezing volgt. De gemeenten die wat meer georiënteerd zijn op de Nadere Reformatie beginnen vaak met de Schriftlezing en daarna het gebed. De gemeente antwoordt op de Schriftlezing, of zingt ter voorbereiding op de verkondiging een psalm die gericht is op het te bepreken gedeelte. Daarna volgt de preek. Na de preek geeft de gemeente weer antwoord. In afgescheiden kerken werden predikanten soms te oud om lang te staan óf de concentratie van de gemeente zakte af, of er is een voorkeur voor een scheiding tussen preek en 'een woord van toepassing'. Om die reden is in sommige gemeenten een 'tussenzang' ontstaan.

Daarna volgt een dankgebed (met eventueel voorbede als dat nog niets is gedaan bij het eerste gebed) en een slotpsalm dat veelal ook weer een loflied is. De zegen waarbij sommige dominees hun ogen open hebben en anderen dicht. De motivering is: een zegen leg je op en is geen gebed. Vervolgens gaat de gemeente (met het loflied op de lippen en met zich dragend de zegen van de Heere) naar huis.

Globaal geldt in de Gereformeerde Gemeente (volgens mij) dat de gemeente de vorm van de liturgie bepaalt en in de Hervormde Kerk dat de de dominee de liturgie bepaalt. In de Hervormde Kerk staan in het Dienstboek van de Kerk een aantal liturgieën opgenomen. Ik weet niet of die vernieuwd zijn in de PKN, anders stammen ze uit 1951 volgens mij. In de Hersteld Hervormde Kerkorde kan de predikant kiezen uit 3 orden die zijn overgenomen uit het Dienstboek van 51. Volgens mij wordt orde 2 (of 3?, dat weet ik even niet meer uit mijn hoofd) het meest gekozen. In de Kerkorde staat dat de predikant de liturgie in samenspraak met de kerkenraad vormgeeft. Meestal laat die de predikant de vrije hand, maar zeker in deze tijd gaat overleg vaak over het aantal liederen dat toegestaan is om te zingen etc.

Dit is de globale lijn. Inhoudelijk kun je dan nog verschillen hebben over welke groet wordt gebruikt: 1 Kor. 1:3, 1 Tim. 1:2b, Openbaring 1:4 en 5a of 5b er ook nog bij. Dat geldt ook voor de zegen na de dienst: 2 Kor. 13 (let op de volgorde van de Triniteit!) of de Aäronitische zegen uit Num. 6:24-26. Sommige predikanten wisselen deze varianten af, vaak wel met een doordachte keuze, bijvoorbeeld omdat het beter bij de dienst past.

De reden dat ik een apart topic open: misschien is het een idee om zelf een onderbouwd liturgisch voorstel te doen. Zoek eens een Bijbeltekst op die je aanspreekt en stel een liturgie voor. Op die manier ontstaat er bewustwording over de onderdelen en plaats van de liturgie en krijg je waardering voor wat je predikant elke week weer moet doen. Een goede doordenking van een liturgie kost tijd.
Motiveer waarom je welk onderdeel op welke plek zet. Waarom juist daar? Probeer verder te kijken dan wat je gewend bent (kijk eens hoe Luther en Calvijn hun dienst vormgaven), baseer je idee op Bijbelteksten die jouw voorstel ondersteunen en probeer aan te geven waarom een bepaalde plaats binnen de liturgie belangrijk is.
Fides Quaerens Intellectum
Gebruikersavatar
SecorDabar
Berichten: 1541
Lid geworden op: 14 okt 2011, 16:18

Re: Liturgie in de gemeente

Bericht door SecorDabar »

Ik beluister via kerkdienstgemist
Ds. D.E. van de Kieft van de Gereformeerde Gemeente in Nederland, laat tijdens zijn predikatie die uit 2 of 3 punten bestaat,
altijd bij het 2e punt de gemeente een tussenzang zingen, daarna wordt er voordat de toepassing begint ook een tussenzang opgegeven.
Secor Dabar = Gedenkt het Woord (Psalm 119:49)


Al kunnen wij niets doen zonder de Geest,
toch zal de Geest niets doen zonder het Woord.
(Ds. Ebenezer Erskine)
Gebruikersavatar
Dodo
Berichten: 5643
Lid geworden op: 15 jun 2013, 15:40
Locatie: dodo.refoforum@gmail.com

Re: Liturgie in de gemeente

Bericht door Dodo »

Anselmus schreef:Misschien leuk om hier eens verder na te denken over de vraag die Bruna stelde in de topic van de Gereformeerde Gemeente.
Bruna schreef:Waar in de Bijbel, belijdenisgeschriften of kerkorde staat de exacte volgorde?
(...)
Heel interessant!
Is het echt zo dat de Calvinistische traditie meer uit dankbaarheid zingt, na het lezen van de wet? En de Lutherse meer uit schuld?
Geytenbeekje
Berichten: 8242
Lid geworden op: 26 jun 2018, 21:37

Re: Liturgie in de gemeente

Bericht door Geytenbeekje »

Dodo schreef:
Anselmus schreef:Misschien leuk om hier eens verder na te denken over de vraag die Bruna stelde in de topic van de Gereformeerde Gemeente.
Bruna schreef:Waar in de Bijbel, belijdenisgeschriften of kerkorde staat de exacte volgorde?
(...)
Heel interessant!
Is het echt zo dat de Calvinistische traditie meer uit dankbaarheid zingt, na het lezen van de wet? En de Lutherse meer uit schuld?
Luther dacht wel inderdaad meer van hoe krijg ik een genadige God?
Calvijn dacht meer van hoe krijgt God de eer.
Allebei is nodig
DDD
Berichten: 28479
Lid geworden op: 11 jul 2012, 17:48

Re: Liturgie in de gemeente

Bericht door DDD »

Dit draadje had ik nog gemist.

Mijn voorkeur:


inleidend orgelspel
welkomstwoord
stilte
openingslied
stil gebed
votum
groet
openingspsalm
wetslezing (maar er valt ook iets voor te zeggen om dit te laten samenvallen met de offerdienst, zoals ook in de Heidelbergse catechismus de wet in het onderdeel over de dankbaarheid staat)
genadeverkondiging
antwoordzang
gebed
schriftlezing
zang ter voorbereiding op de preek
preek
tussenzang
preek
tussenzang
preek
antwoordpsalm/gezang
geloofsbelijdenis
offerdienst
dankgebed
slotzang
zegen
uitleidend orgelspel
Gebruikersavatar
Ora et labora
Berichten: 321
Lid geworden op: 01 jun 2020, 19:10

Re: Liturgie in de gemeente

Bericht door Ora et labora »

DDD schreef:Dit draadje had ik nog gemist.

Mijn voorkeur:


inleidend orgelspel
welkomstwoord
stilte
openingslied
stil gebed
votum
groet
openingspsalm
wetslezing (maar er valt ook iets voor te zeggen om dit te laten samenvallen met de offerdienst, zoals ook in de Heidelbergse catechismus de wet in het onderdeel over de dankbaarheid staat)
genadeverkondiging
antwoordzang
gebed
schriftlezing
zang ter voorbereiding op de preek
preek
tussenzang
preek
tussenzang
preek
antwoordpsalm/gezang
geloofsbelijdenis
offerdienst
dankgebed
slotzang
zegen
uitleidend orgelspel
Eens! Het welkomstwoord is nieuw voor mij.
We live just like a day in this world... It is better to be whit our Lord then enywhere else.
DDD
Berichten: 28479
Lid geworden op: 11 jul 2012, 17:48

Re: Liturgie in de gemeente

Bericht door DDD »

Bedoel je dat je nog nooit hebt meegemaakt dat je in een kerkdienst werd welkom geheten? Dat is wel bijzonder, omdat dat toch vrij breed gedaan wordt, in mijn beleving.
Gebruikersavatar
Tiberius
Administrator
Berichten: 33198
Lid geworden op: 12 jan 2006, 09:49
Locatie: Breda

Re: Liturgie in de gemeente

Bericht door Tiberius »

DDD schreef:Dit draadje had ik nog gemist.

Mijn voorkeur:


inleidend orgelspel
welkomstwoord
stilte
openingslied
stil gebed
votum
groet
openingspsalm
wetslezing (maar er valt ook iets voor te zeggen om dit te laten samenvallen met de offerdienst, zoals ook in de Heidelbergse catechismus de wet in het onderdeel over de dankbaarheid staat)
genadeverkondiging
antwoordzang
gebed
schriftlezing
zang ter voorbereiding op de preek
preek
tussenzang
preek
tussenzang
preek
antwoordpsalm/gezang
geloofsbelijdenis
offerdienst
dankgebed
slotzang
zegen
uitleidend orgelspel
Grotendeels eens.
Maar waarom drie preken? Één is toch genoeg?
Geytenbeekje
Berichten: 8242
Lid geworden op: 26 jun 2018, 21:37

Re: Liturgie in de gemeente

Bericht door Geytenbeekje »

DDD schreef:Bedoel je dat je nog nooit hebt meegemaakt dat je in een kerkdienst werd welkom geheten? Dat is wel bijzonder, omdat dat toch vrij breed gedaan wordt, in mijn beleving.
Dat doen ze in jouw gemeente wel?
Geytenbeekje
Berichten: 8242
Lid geworden op: 26 jun 2018, 21:37

Re: Liturgie in de gemeente

Bericht door Geytenbeekje »

Tiberius schreef:
DDD schreef:Dit draadje had ik nog gemist.

Mijn voorkeur:


inleidend orgelspel
welkomstwoord
stilte
openingslied
stil gebed
votum
groet
openingspsalm
wetslezing (maar er valt ook iets voor te zeggen om dit te laten samenvallen met de offerdienst, zoals ook in de Heidelbergse catechismus de wet in het onderdeel over de dankbaarheid staat)
genadeverkondiging
antwoordzang
gebed
schriftlezing
zang ter voorbereiding op de preek
preek
tussenzang
preek
tussenzang
preek
antwoordpsalm/gezang
geloofsbelijdenis
offerdienst
dankgebed
slotzang
zegen
uitleidend orgelspel
Grotendeels eens.
Maar waarom drie preken? Één is toch genoeg?
Nee DDD bedoelt na de eerste punt een psalm en na de 2e punt ook een psalm of lied maar DDD is nog wel zo GerGem om te denken dat alle preken 3 punten hebben xD
eilander
Moderator
Berichten: 16786
Lid geworden op: 15 okt 2007, 21:42

Re: Liturgie in de gemeente

Bericht door eilander »

En wat is 'genadeverkondiging'?
Gebruikersavatar
J.C. Philpot
Berichten: 8917
Lid geworden op: 22 dec 2006, 15:08

Re: Liturgie in de gemeente

Bericht door J.C. Philpot »

eilander schreef:En wat is 'genadeverkondiging'?
Hier kun je een voorbeeld vinden:
https://www.gkvapeldoornzuid.nl/kerkdie ... rkondiging

In wat meer liturgischere kerken, word er dan door de hele gemeente hardop een gebed van schuldbelijdenis opgezegt.

Vervolgens spreekt dan de liturg of voorganger een bijbeltekst of anderzins uit, waarin de genade word toegezegd aan degenen die (van harte) de schuld hebben beleden.

In de meer bevindelijke Reformatorische traditie zijn we daar wat voorzichtiger mee (waarschijnlijk vanwege de vrees dat dit tot een oppervlakkig / makkelijk geloofsleven zou kunnen leiden).
Man is nothing: he hath a free will to go to hell, but none to go to heaven, till God worketh in him to will and to do of His good pleasure.

George Whitefield
Online
Bertiel
Berichten: 4556
Lid geworden op: 14 sep 2018, 08:49
Locatie: bertiel1306@gmail.com

Re: Liturgie in de gemeente

Bericht door Bertiel »

Ik ben wel eens in een dienst geweest met een hoog liturgisch gehalte, en daar werd een "Kyrie" gebed gedaan.

Dat vond ik toch ook wat indrukwekkends hebben
Wien heb ik nevens U in den hemel? Nevens U lust mij ook niets op de aarde!
Bezwijkt mijn vlees en mijn hart, zo is God de Rotssteen mijns harten, en mijn Deel in eeuwigheid.
Gebruikersavatar
Hendrikus
Berichten: 16724
Lid geworden op: 10 apr 2004, 09:37

Re: Liturgie in de gemeente

Bericht door Hendrikus »

DDD schreef:Bedoel je dat je nog nooit hebt meegemaakt dat je in een kerkdienst werd welkom geheten? Dat is wel bijzonder, omdat dat toch vrij breed gedaan wordt, in mijn beleving.
Nou, zo breed is dat gelukkig niet. Althans niet in de vorm die je weleens meemaakt "Goedemorgen, gemeente", waarop de gemeente dan blijmoedig antwoordt "goedemorgen!" Dat vind ik drie keer niks: in plaats van de ontmoeting met God, begint de kerkdienst op die manier als of het een burenvisite is.
~~Soli Deo Gloria~~
Ditbenik
Inactief
Berichten: 3465
Lid geworden op: 25 feb 2011, 17:09

Re: Liturgie in de gemeente

Bericht door Ditbenik »

Hendrikus schreef:
DDD schreef:Bedoel je dat je nog nooit hebt meegemaakt dat je in een kerkdienst werd welkom geheten? Dat is wel bijzonder, omdat dat toch vrij breed gedaan wordt, in mijn beleving.
Nou, zo breed is dat gelukkig niet. Althans niet in de vorm die je weleens meemaakt "Goedemorgen, gemeente", waarop de gemeente dan blijmoedig antwoordt "goedemorgen!" Dat vind ik drie keer niks: in plaats van de ontmoeting met God, begint de kerkdienst op die manier als of het een burenvisite is.
Ik denk dat de kerkdienst daar niet mee begint, maar de gemeente wordt welkom geheten voordat de dienst begint.
Plaats reactie