De hedendaags Nederlande versie:Godevaert van Haecht schreef:Van de wonderlycke afsmytinghe der beelden in allen den Nederlanden, daer scier geen dorpen af vry en waeren, en weynich steden, mits dat het tot Antwerpen eerst syn beginsel hadde, doer den calvinisten. 1566 Augustus 20.
+ Het ghesciede tot Antwerpen op den noen, dat men opsetten soude het Marien beelt, dat omghedraghen hadde geweest na de oude costuymen. En gelyck de menschen nou van diveersche opinien syn, so gescieden daer diveersche spraecken: d'een sach 't devotelyck aen, d'ander loech en seyden: ‘Doet se niet seer’, en so voorts, en sonderlinghe waeren de kinderen bou(t) in 't spreken en gecken en seyden: ‘Sy en staet niet so vast, men sou se lichtelyck noch afstooten’: also dat een wyf, die ten offer sadt, den kinderen met water gote. En de papen deden den mercktgraef halen, om 't volck uytter kercken te doen gaen, die oock quam met syn sergianten; maer daer waeren wel 200 mannen calvinisten, die en wouden niet uyt en werden er in gesloten. En doen gingen sy psalmen singhen; dit duerde een ure oft twee; ten lesten sochten sy som raet om een dore open te kryghen en uyt te syn. En van buyten vergaderde doer dese fame vuel geboefte, die oock hielpen dat er een dore open spranck, doer dringhen. Daer liep doen 't geboefte in met hoopen, en begonden na 't singhen te smyten en te breken alle de beelden, en autharen en sonderlinghe de beelden in de kisten: dat werdt al gerooft; groote smedenhamers en ander bylen waeren er haest genoech, daer se alle der kercken cameren en afsluytinghe met sulcx gewelt mede openden: en daer en bleef niet geheels in de gansche kercke, dan dat eenighe overste der ambachten daer in dronghen, en met bidden haer autharen bescermden, noch moesten afbreken en uyt doen draghen; geen siborien, en ander kelcken, en werdt oock niet gemydt, brandtleeren werden gerecht, daer sy de hoochden mede beclommen. Ende geen heere der stat en dorst hem laten sien, om te beletten: sulcken vreese was onder haer(208). Maer de gemeynte loech meest, want de papen, de levende beelden en werden niet gesocht om iet te misdoen. De calvinisten nou siende, dat het silver en gelt al gestolen werdt en 't selve op haeren naem gesciede, en oock voerhanden hadden genomen te doen, so stelden sy wacht aen alle de kerckdueren, en namen haer 't silver af, ondersoeckende; maer daer was er alreede vuel wech, en sy leverden 't selve de wet overe; maer 't gelt en cleynicheyt uyt de offerkisten en ander scaprayen bleef al achtere. Alle dit voorstellen der beeldenafsmytinghe was by de calvinisten geordineert, maer quam eer te passe, dan sy 't meynden: dies 't maer te ongescickter en gesciede(209).
Als 't nou aen den avont quam, ende in de groote kercke niet vuel meer van beelden te breken en was, so sceytden sy haer in diveersche hoopen, ende liepen na alle de andere kercken en cloosteren, en deden daer al desgelycx. Sommighe vrouwen en mans cloosteren lieten haer
[p. 99]
cloosters poorten open; die niet open en waeren scoten sy met bussen en roeren open oft met ander gewelt; ende waer eenighe borgers waeren, die geerne capellen of cloosteren bescermpt hadden met reden oft welspreken, daer trocken sy dan af en haalden meerder macht in de ander kercken: also, dat haer niemant en dorst teghen staen; met vuel tortsen en ander dicke branddende keerssen liepen sy dien nacht van d'eene kercke en clooster na de andere; en daer en bleef niet geheels in alle die kercken, noch oock in der monicken sellen oft wooninghen. Ende vuele en hadden er noch niet opghewacht, meynende dat se alleen de groote kercke souden gekuyst hebben, om daer te predicken; ende alle der monicken huysen binnen haer conventen werden berooft; sommighe sochten 't goedt, sommighe de beelden, en sommighe de kisten, en sommighe het bier en wijn, dat se vonden.
Ende de borgeren, die overal met de wapen in de doeren stonden, en begeerden den quayen hoop niet te roeren, so langhe sy geen borgershuysen en ruerden, ende en hadden oock geen bevel om daer teghen te syn van eenighe overheyt, bewarende alleen de stat; want anders hadden de calvinisten haer mogen daerteghen stellen, en so soude d'een borger teghen den anderen geweest hebben.
+ Sommighe quaywillighe smeten in de cloosters de tonnen in stucken, en lieten den wyn en bier loopen, oft om te gereeder haer potten en kruycken vol te sceppen. Ende van alle dese ongescicktheyt en woest worpen en breken en hoorde men niet, dat een mensche gevallen was, oft iemant erm oft been gebroken. Die kercken lagen overal besaeyt van de gescuerde scriften en boecken; ja, in sommighe cameren ginck men scier tot aen de knieen doer 't gescoert papier en franssyn; voer de clocke twaelf uren in der nacht, was 't al afgeworpen en gebroken en 't was begost t' 's avondts ten 5 uren. Dan 't geboefte bleef al sitten drincken in de cloosteren, en+ geen monick oft nonne en was geslagen noch gestooten dat hinderen mochte, maer sommighe waeren de bedden wel uyt haeren lyve gestolen(210).
Ende in oer nacht brochten 12 cappiteynen der calvinisten de heeren van der stat vuel silvers overe, en seyden, dat sy wel begeerden dat de dieven, die iet gestolen hadden, souden gestraft worden. Waerop de heeren seyden, dat onder 't decxsel van dien vuel gestolen werdt, en oock van haeren eyghen volcke, waertoe sy consent gaven die te straffen, en seyden dat het haer leetwesen was, dat er so vuel foortse gedaen was, in onbehoorlycke afsluytinghen, daer vuel brieven gescuert syn: maer dat er kerckenautharen gebroken, en beelden afgeworpen waeren, dat is Godts believen, meynden sy, tot straffe der geestelyckheyt(211).
https://books.google.nl/books?id=qjRyDw ... rm&f=false
Onze geestelijke voorvaders zijn voor een deel hiervoor verantwoordelijk. In de kerkgeschiedenislessen die ik mij herinner van vroeger, werd de beeldenstorm enigzins vergoeilijkt.
Als ik echter de verslagen lees, hoe men psalmzingend kerken en kathedralen onteerden en vernielden, met behulp van allerlei gespuis, vind ik het behoorlijk aanstootgevend. Al besef ik dat je deze zaken moet lezen en beoordelen in de context van de tijd.
Vandaar mijn vraag: hoe moeten we de beeldenstorm beoordelen?
