Floppy schreef:Ik de discussie eens een paar dagen laten bezinken. Tenslotte moet ik toch zeggen dat de redenering van Zonderling rondom het woord 'zaad' en de uitdrukking 'ontbranden in toorn' op mij als gelegenheidsargumentatie overkomt. Dat is uiteraard een persoonlijk gevoel.
Dat kan, Floppy, maar ik begrijp het niet goed. Je kunt toch moeilijk een vergelijking trekken tussen het letterlijk vertalen van 'zaad' enerzijds en 'neusgaten' / 'toorn' anderzijds. Beide casussen zijn volstrekt verschillend van aard, en dat heb ik proberen aan te tonen.
Belangrijker vind ik dat er teveel waarde wordt gehecht aan een bepaalde manier van vertalen, dit heb ik al eerder aangegeven, maar het blijft mijn conclusie. Ik bestrijd de opvatting dat Gods Woord helderder schijnt als we het concordanter en letterlijker vertalen. Mijns inziens laten de verschillende vertaalstrategieën Gods Woord op verschillende manieren schitteren.
Persoonlijk houd ik van de SV wbt het OT omdat die zo dicht op het Hebreeuws blijft, maar als ik eerlijk ben heeft dat maar beperkt met het geloof te maken.
Onze waardering voor de verschillende wijzen van vertalen is inderdaad behoorlijk verschillend. Voor de vrije manier van vertalen zoals in NBV, Willibrord en andere vertalingen heb ik inderdaad weinig bewondering. De grondtekst is zo onnoemelijk veel rijker dan wat deze vertalingen bieden! Bovendien: door de vrije manier van vertalen wordt heel veel exegese toegevoegd, die niet altijd betrouwbaar is. In de NBV, Willibrord, Groot Nieuws, enz. zie je dat sterk terug. De HSV is natuurlijk wat dit betreft veel beter, maar ook daar zie je deze tendens in zekere zin terugkomen.
Verder denk ik dat Bijbelvertalen 'anders' is dan gewoon vertalen. We hebben immers te maken met de Heilige Schrift, een heilige geïnspireerde tekst. Mijn opvatting is dat een vertaler de plicht heeft om zo min mogelijk eigen interpretatie in zijn vertaling te leggen en zo nauwkeurig mogelijk de grondtekst te volgen, zelfs als dit tot een tekst leidt die in de ontvangende taal wat moeilijker is. (Tussen haakjes: ik heb niet gepleit voor strikt concordant vertalen, één woord in de grondtekst heeft immers dikwijls diverse nuances, dus mag ook afhankelijk van de context worden vertaald. Waar ik wel voor heb gepleit, is woordgetrouw vertalen, dit is echter niet hetzelfde is als concordant.)
Daarmee wijs ik niet volstrekt af dat voor speciale doelgroepen (kinderen of minder begaafden) ook een eenvoudiger vertaling beschikbaar zou zijn, echter zonder in onbetrouwbaarheid te vervallen, zoals nu in tal van vertalingen het geval is. Ik ken overigens geen enkele vertaling in het Nederlands die ik voor dit doel onverkort kan aanbevelen, hoewel de HSV voor sommige doelgroepen dan waarschijnlijk nog het beste is. Zo had ik ooit contact met iemand die de Bijbel leest met daklozen, verslaafden, e.d. en hij vond dat hij voor dat doel de HSV beter gebruiken kon dan de SV. Nu, dat zal ik niet betwisten.
Blijft mijn verbazing richting Zonderling dat hij zo hecht aan één bepaalde manier van vertalen terwijl die manier in de periode waarin het er toe deed, niet werd gevolgd?
Je doelt op de Septuaginta en het gebruik van de Septuaginta in het NT. Ik ben van mening dat je hier echter wel erg kort door de bocht gaat. Want de Septuaginta is geen homogene vertaling in de zin dat deze vertaling consistent volgens een bepaalde vertaalopvatting tot stand is gekomen. Er zijn grote verschillen tussen de Bijbelboeken. Wel degelijk zijn vele gedeelten in de Septuaginta behoorlijk letterlijk. Ook op woordniveau is dat dikwijls het geval. Maar ook wanneer we de zogenaamde vrijere vertalingen van de Septuaginta in ogenschouw nemen, is het verschil met de moderne vertaalmethoden zoals gehanteerd in NBV en andere vertalingen, levensgroot. Ik bedoel: in de NBV en andere vertalingen is véél en véél vrijer vertaald dan in de Septuaginta. Er is geen sprake van dat we voor een vrije vertaalmethode zonder meer een beroep zouden kunnen doen op de Septuaginta.
Verder moet bedacht worden dat de Septuaginta niet uitging van dezelfde Hebreeuwse tekst die we nu hebben, maar dat ook in het origineel reeds variaties bestonden die we nu niet meer kennen. Daardoor kan het lijken alsof de Septuaginta in een bepaalde plaats anders vertaalt, terwijl het verschil feitelijk niet in de vertaling zit, maar in het Hebreeuws, de gehanteerd brontekst.
Ten slotte: de Septuaginta is niet gezaghebbend zoals de Hebreeuwse tekst dat wel is. Daarom heeft de Reformatie juist weer teruggegrepen naar de Hebreeuwse en Griekse tekst in plaats van oude vertalingen. Daardoor zijn in de vertalingen in en na de Reformatie vele onjuiste of vrije vertalingen die we in Septuaginta of Vulgaat tegenkomen, gecorrigeerd. Het deed er dus in de Reformatie wel degelijk toe dat we niet zonder meer van oude vertalingen kunnen uitgaan, maar dat we een nauwkeuriger tekst nodig hebben.
Dan ook nog kort iets over het citeren van teksten in het Nieuwe Testament:
- Het gebruik van de Septuaginta-teksten in het Nieuwe Testament is te zien als het citeren in een voor de lezers bekende vorm. Dat wil niet zeggen dat daarmee de Septuaginta als vertaling door de apostelen gezaghebbend is verklaard. Ook wij citeren wel eens wat vrijer uit de Bijbel als dit voor ons doel uitkomt. Dat wil echter beslist niet zeggen dat dit vrijere citaat in de plaats kan treden van de werkelijke tekst.
- Ook in het citeren van de Septuaginta in het NT zien we dikwijls dat de woordkeus zeer goed overeenstemt met het Hebreeuws. Ook in het NT wordt in het Grieks over 'zaad' gesproken (ik noem het maar weer eens), dit is uit te breiden met veel andere voorbeelden waarin Septuaginta en NT strikter zijn in het citeren/vertalen van het Hebreeuws dan de huidige vertalingen.
- In een aantal gevallen grijpen de apostelen terug op de Hebreeuwse tekst, wat te zien is als een indirecte manier van corrigeren van de Septuaginta.
- Verder is het Grieks in het Nieuwe Testament zeer gestempeld door het Hebreeuws. Bepaalde uitdrukkingen en woordkeus in het NT zijn zodanig Hebreeuws van aard dat ook ik mij erover verbaasd heb, want de (niet-Joodse) lezers zullen er destijds grote moeite mee hebben gehad. Dit geldt onder meer voor de brieven van Paulus, maar ook de Evangeliën, Handelingen en Openbaring staan vol hebraïsmen.
- Concluderend kan ik niet inzien hoe het Nieuwe Testament in de manier van omgang met het Oude Testament een 'vrijbrief' zou kunnen zijn voor vrijer vertalen in onze tijd, althans niet op de wijze zoals in onze tijd dit vrij vertalen concreet uitwerking gehad heeft.
Overigens kan ik zeker wel waardering opbrengen voor de intenties van iemand als Luther, die beoogd heeft de Bijbel voor het Duitse volk verstaanbaar te maken door niet al te letterlijk aan het Hebreeuws vast te houden. Toch gebiedt de eerlijkheid het om te zeggen dat hij daar niet goed in geslaagd is, want zijn vertaling van het Oude Testament was dikwijls niet al te best. En dat zie ik helaas ook - en in nog veel sterkere mate - terug in de vele andere vertalingen die uitgaan van een vrije manier van vertalen.
