Het klink mooi: een verkenner namens de kamer, een onafhankelijke kamer als controlerende macht van het kabinet, een formatie waarin alle opties een kans kunnen krijgen etc. En zo zou het inderdaad moeten zijn.
Maar zo werkt het helemaal niet. Door D66 en VVD wordt gepoogd een regering te smeden die beider agenda kan uitvoeren. Daarvoor hebben ze twee mensen aangesteld, die daarmee op pad zijn. De kamers staat in deze volledig aan de zijlijn. De enige optie die de kamer heeft is om achter deze partijen om een coalitie te smeden. Die kans acht ik niet groot, maar zou nog een optie kunnen zijn. Een coalitie over rechts en VVD voor het blok zetten om aan te sluiten.
Verder is het toekijken. De partijen in een coalitie zijn gebaat bij twee dingen: een aantal kroonjuwelen binnenhalen in de regeer periode, en ‘gedoe’ zoveel mogelijk voorkomen. Dat laatste heeft vooral met mensen en karakters en partijdiscipline te maken en is vaak nog belangrijker dan het partijprogramma. Omzigt (Ik waardeer hem zeer!) is hierin een storende factor en zal daarbij altijd gespreksonderwerp zijn als CDA aan wil/kan sluiten. Daarnaast is risico-beperking een belangrijke. Is de meerderheid krap, of kan het een dissident verdragen om toch de meerderheid te behouden. Hierbij speelt ook de verhouding in de Eerste Kamer en rol. Dus een paar zetels over in de stemverhouding is ook belangrijk.
Als laatste zijn ook de controversiële onderwerpen belangrijk: wil je die van te voren dichtregelen of over laten aan de meerderheid van de kamer. Dat laatste is voor een minderheidsstandpunt (denk aan ethische of religieuze standpunten) altijd onwenselijk. Dat wil je van te voren dicht regelen. Dat zal met betrekking tot het eventueel meedoen van CU een belangrijk punt zijn.
Dit is vaak hoe het werkt. Op landelijk niveau, maar ook op lokaal niveau. Ik heb viermaal de onderhandelingen op lokaal niveau mogen doen, waarvan twee als formateur. Inclusief krantenkoppen en zelfs landelijke (VPRO) radioprogramma’s, gezien de gepolariseerde situatie in de voormalige gemeente. En dat is natuurlijk nog maar peanuts vergeleken deze landelijke stoelendans.
De ideale wereld: dat de kamer/gemeenteraad bij elkaar zit in een openbare vergadering, de partijprogramma’s op tafel liggen, de grootste gemene deler wordt gezocht en dan een programma ontstaat met op kwaliteit geselecteerde personen (zonder partijbelang) die het kabinet gaan vormen is utopie.
Aanvulling: ik wens iedere partij (landelijk, provinciaal en lokaal) overigens ‘een Omzigt’ toe. Zeer waardevolle personen, die misstanden aan de kaak stellen. Die hebben we hard nodig. Maar voor fractievoorzitters kosten de bevindingen van deze Omzichten uren overleg en sloten koffie
.
Wie lege handen heeft, kan ze altijd vouwen.
