Ds. Kersten struikelde over eigen zondagswet

[Ad Anker]

@Ad, heb je onderweg nog een collaatje gekocht bij het tankstation, tegen de dorst?

Inderdaad, koffie, bij de BP. Om 22:30 uur.
Verder vind ik het niet om te lachen. Het emotioneert me zelfs enigszins als ik mijn eigen verslag weer lees. Ik heb prachtige dingen gehoord maar voelde me er echt niet thuis.

Waarom ben je gegaan?
Wat dacht je er te vinden?
Wat vervreemde je?

1. Interesse voor het onderwerp
2. Meer informatie over de plaats van ds. Kersten in onze kring en de waardering voor zijn werk in theologisch en maatschappelijk opzicht. En wat discussie. Dat de forumsessie werd afgelast vond ik echt jammer. Ik heb het boek trouwens aangeschaft en doorgebladerd inmiddels. Echt een mooi boek hoor!
3. Dat heb ik genoeg benoemd. Misschien toch de wereldgelijkvormigheid in een degelijk omhulsel.

[Herman]

@Ad, heb je onderweg nog een collaatje gekocht bij het tankstation, tegen de dorst?

Inderdaad, koffie, bij de BP. Om 22:30 uur.
Verder vind ik het niet om te lachen. Het emotioneert me zelfs enigszins als ik mijn eigen verslag weer lees. Ik heb prachtige dingen gehoord maar voelde me er echt niet thuis.

Ja Ad. We zijn geen vreemdelingen meer. Ik lees inderdaad in je verslag veel bevreemding.

[Erasmiaan]

Natuurlijk had ik die gelezen want de door mij gelinkte artikelen zijn er (deels) een reactie op. O.a. blijkt uit vele citaten in de door mij gelinkte artikelen dat de visie van Van Beek niet alle aspecten even zwaar laat meewegen in zijn oordeel. Ds. Kersten heeft vele joodse onderduikers het leven gered, heeft vaak en veel voor het fascisme en nationaal socialisme gewaarschuwd en heeft positieve teksten over de Joden geschreven en gesproken.

Ik heb nu de door jou eerder aangewezen artikelen gelezen. Dr. C.S.L. Janse geeft denk ik wel een eerlijk beeld, en plaatst het ook in de tijd van toen. Dat moeten we ook doen, en niet met kennis van zaken van nu oordelen.

Hij is duidelijk in zijn afkeuring van de handelswijze van ds. Kersten t.a.v. zijn advies aan de scholen en zijn te weinig waarschuwen tegen het nationaal-socialisme. Dat het hier niet om antisemitisme als zodanig ging, wil ik wel geloven. Er wordt wel wat aangehaald wat niet heel positief was over de Joden, eind jaren dertig. Ik wil dat ook niet goedpraten, maar dat was wel het sentiment over het algemeen.

‘Er was weinig tot niets bekend over het lot van de Joden’ werd hier op het forum wel gezegd. Dat vind ik, ook als je niet de kennis van nu erbij haalt, toch wel wat mager. Ik heb al gewezen op dr. J. Koopmans, en ongeveer tegelijkertijd kun je wijzen op prof. Cleveringa.
Te verwijzen naar ‘een grote groep Nederlanders die weinig weerstand boden’, zoals door de vertegenwoordigers van SGP-jongeren gebeurt, vind ik erg zwak. Juist van ds. Kersten als opinieleider, en ook iemand met visie op de de ontwikkelingen, zou meer te verwachten zijn dan meehobbelen met een grote groep.

Het eerste artikel (van mr. Van Manen) uit In het Spoor laat niet één negatief geluid horen over ds. Kersten en gaat dus aan de feiten die er wel degelijk liggen, geheel voorbij. Het zal vast de bedoeling van de schrijver zijn om een negatief beeld bij te stellen, maar dit vind ik toch wel erg ver gaan.

Het tweede artikel is bijna van gelijke insteek. Het schooladvies over het opgeven van Joodse kinderen wordt heel erg betrokken op de kwestie rond ds. Kok. Dat vind ik echter van weinig belang. Het advies dat gegeven wordt, vind ik nog steeds schokkend en had niet zo moeten gebeuren. Hier wordt het echter gewoon verdedigd. Dat kan ik echt niet meemaken.
Idem als het gaat om het benoemingsbesluit. Ds. Kersten krijgt daar lof omdat hij het waagde te protesteren. Maar hij ging totaal voorbij aan de achterliggende gedachte hiervan, namelijk dat het natuurlijk moest betekenen dat er geen Joodse onderwijzers mochten worden benoemd.
Als er dan nog fijntjes wordt opgemerkt dat er vanuit de ‘Kokse school’ (waarom wordt die school toch steeds zo aangeduid?) geen protest is aangetekend, vind ik het platgezegd smerig worden. Wordt alles rond ds. Kok niet besmeurd door latere kennis, vraag ik me dan af.

Bij de zuivering zijn zeker wel vraagtekens te zetten. Dr. Fieret heeft het in zijn proefschrift ‘slordig maar niet onterecht’ genoemd. Opmerkelijk vind ik dat dr. Fieret een link legt naar de activiteiten van drukkerij De Banier, en dat daar in deze artikelen met geen woord over gerept wordt. S. Kersten schreef mede namens zijn vader een brief aan de later ter dood veroordeelde NSB-er Blokzijl om alle voorkomende orders te mogen drukken in drukkerij De Banier.

Kortom: ik voel met het beste thuis bij de insteek van dr. Janse en dr. Fieret. Eerlijk de feiten benoemen, en dan wel allemaal. En die zijn echt niet alleen maar ten voordele van ds. Kersten.

Allereerst: fijn dat je je erin verdiept hebt, eilander, en je mening deels hebt genuanceerd (of moet ik zeggen: laten nuanceren). Ik heb ongeveer dezelfde waardering voor de artikelen als jij. Ik voel me bij Janse goed thuis. De artikelen van "In het spoor" zijn inderdaad wel erg positief. Met inachtneming van het feit dat ze aan één kant van het bootje hangen waardeer ik het goede bronnenonderzoek waaruit duidelijk blijkt dat ds. Kersten geen antisemiet was, zelfs actief Joden heeft geholpen en ook wel degelijk het gevaar van het nationaal socialisme/nazisme zag. En bijv. ook luid en duidelijk de kristalnacht veroordeeld heeft (waaruit ik opmaak: als de feiten bekend zijn is de keus van ds. Kersten duidelijk pro-joods).

Daar zit ten slotte ook het enige punt in waarin ik met jou van mening verschil: de vraag of ds. Kersten aan het begin van de Tweede Wereldoorlog wel had moeten doorzien wat de Duitse handelswijze met de Joden was. Het is wel erg makkelijk om, achter de geschiedenis staand, daar een oordeel over te hebben. Misschien heb je gelijk, maar ik vind je argumenten niet overtuigend (je verwijst naar brochures, maar de vraag was hoe die personen en brochures toen gewaardeerd werden door het (bevindelijk) gereformeerde volksdeel) en zou hier ds. Kersten meer het voordeel van de twijfel willen geven. Dat maakt dat mijn beeld van de handelswijze van ds. G.H. Kersten in de Tweede Wereldoorlog een stuk positiever is dan bij jou. Want het laatste waar ik op wil wijzen is dat op hulp aan het (laten) onderduiken van Joden en andere personen, de doodstraf stond en dat slechts een heel klein percentage Nederlanders daadwerkelijk deze hulp geboden heeft. Dat ds. Kersten daar dan toch bij hoort, zegt mij heel veel.

Voor wat betreft de discussie over de pronkerige bijeenkomst die Ad bezocht heeft:
Het gaat in maatschappelijk opzicht goed in de gereformeerde gezindte, dus dan kun je dat ook verwachten van auto's en kleding. Het lukt dan waarschijnlijk niet iedereen om eenvoudig te blijven. We zijn definitief geen "kleine luyden" meer. Maar ook onder een deftig en voornaam uiterlijk kan een arm zondaarshart schuil gaan, dat zijn hulp en kracht alleen van de Heere Jezus verwacht. En omgekeerd ook: minder welgestelden en eenvoudig ingestelde personen kunnen op godsdienstig vlak als een rijke jongeling leven. Maar je hebt natuurlijk wel gelijk dat over het algemeen het uiterlijk iets weerspiegeld van het innerlijk.

[Piet Puk]

Mijn indruk is een beetje dat het de show van Bolier was om zijn boek te promoten, goed ingekleed door ds. J.A. Weststrate te laten openen(eigen predikant). Het doet me denken aan Pieter Heijkoop die veelal geflankeerd wordt door de eigen predikant ds. C. Van Krimpen. Iets waar ik me aan erger.

[Piet Puk]

Mijn indruk is een beetje dat het de show van Bolier was om zijn boek te promoten, goed ingekleed door ds. J.A. Weststrate te laten openen(eigen predikant). Het doet me denken aan Pieter Heijkoop die veelal geflankeerd wordt door de eigen predikant ds. C. Van Krimpen. Iets waar ik me aan erger.

[Herman]

Ik heb twee vragen aan Erasmiaan en Eilander?
- Waar kan er ik kennis van nemen dat ds. Kersten onderduikers actief heeft geholpen?
- En kennen jullie het proefschrift van Ewart Bosma? Die toont toch duidelijk aan dat de bevindelijk gereformeerden een dwarsdoorsnee waren van de gehele bevolking. Slechts onder de gereformeerden (K. Schilder) waren er vanaf het begin actief in het verzet en dat is later de norm geworden.

[Erasmiaan]

Ik heb twee vragen aan Erasmiaan en Eilander?
- Waar kan er ik kennis van nemen dat ds. Kersten onderduikers actief heeft geholpen?

Dat heb ik gelezen in de biografie van ds. Kersten. Ik meen dat het ook in de door mij gelinkte artikelen staat.

- En kennen jullie het proefschrift van Ewart Bosma? Die toont toch duidelijk aan dat de bevindelijk gereformeerden een dwarsdoorsnee waren van de gehele bevolking. Slechts onder de gereformeerden (K. Schilder) waren er vanaf het begin actief in het verzet en dat is later de norm geworden.

Wat bedoel je hiermee?

[Ad Anker]

Voor wat betreft de discussie over de pronkerige bijeenkomst die Ad bezocht heeft:
Het gaat in maatschappelijk opzicht goed in de gereformeerde gezindte, dus dan kun je dat ook verwachten van auto's en kleding. Het lukt dan waarschijnlijk niet iedereen om eenvoudig te blijven. We zijn definitief geen "kleine luyden" meer. Maar ook onder een deftig en voornaam uiterlijk kan een arm zondaarshart schuil gaan, dat zijn hulp en kracht alleen van de Heere Jezus verwacht. En omgekeerd ook: minder welgestelden en eenvoudig ingestelde personen kunnen op godsdienstig vlak als een rijke jongeling leven. Maar je hebt natuurlijk wel gelijk dat over het algemeen het uiterlijk iets weerspiegeld van het innerlijk.

Eens, mooi gesproken.

[-DIA-]

Ik heb twee vragen aan Erasmiaan en Eilander?
- Waar kan er ik kennis van nemen dat ds. Kersten onderduikers actief heeft geholpen?
- En kennen jullie het proefschrift van Ewart Bosma? Die toont toch duidelijk aan dat de bevindelijk gereformeerden een dwarsdoorsnee waren van de gehele bevolking. Slechts onder de gereformeerden (K. Schilder) waren er vanaf het begin actief in het verzet en dat is later de norm geworden.

Ik wist dat Ewart Bosma een proefschrift zou schrijven, maar verder niets meer gehoord. Ik heb het dus ook niet gelezen, hoewel ik niet helemaal ongeïnteresseerd ben...

[Herman]

Ik heb twee vragen aan Erasmiaan en Eilander?
- Waar kan er ik kennis van nemen dat ds. Kersten onderduikers actief heeft geholpen?

Dat heb ik gelezen in de biografie van ds. Kersten. Ik meen dat het ook in de door mij gelinkte artikelen staat.

- En kennen jullie het proefschrift van Ewart Bosma? Die toont toch duidelijk aan dat de bevindelijk gereformeerden een dwarsdoorsnee waren van de gehele bevolking. Slechts onder de gereformeerden (K. Schilder) waren er vanaf het begin actief in het verzet en dat is later de norm geworden.

Wat bedoel je hiermee?

Ad 1. Ik vind de verklaring aan de zuiveringscommissie in één van de genoemde links te summier om daar iets van te vinden. Mijn eerste indruk is dat het duidt op een heel andere categorie hulp aan onderduikers dan een Frits de Zwerver heeft verleend. Wordt dat in de biografie nader uitgewerkt met mondelinge bronnen?

Ad 2. Die opmerking is (meer) gericht contra eilander die dit opsomde: "Te verwijzen naar ‘een grote groep Nederlanders die weinig weerstand boden’, zoals door de vertegenwoordigers van SGP-jongeren gebeurt, vind ik erg zwak". De grote grijze massa was nergens mee begaan en eigenlijk alleen bezig te overleven (Zie ook de geruchtmakende publicatie Grijs Verleden van Chris van der Heijden uit 2001).
Bosma stelt dat sociologische gezien de bevindelijke gereformeerden procentueel niet afwijken van het Nederlands gemiddelde. En dat gemiddelde is buitengewoon slecht als je een internationale vergelijking maakt van het aantal weggevoerde joden op het totaal van de populatie.
Volgens mij hebben we ons nog steeds te schamen en wat minder te zwarte pieten naar opiniemakers uit het verleden.

[Herman]

Ik heb twee vragen aan Erasmiaan en Eilander?
- Waar kan er ik kennis van nemen dat ds. Kersten onderduikers actief heeft geholpen?
- En kennen jullie het proefschrift van Ewart Bosma? Die toont toch duidelijk aan dat de bevindelijk gereformeerden een dwarsdoorsnee waren van de gehele bevolking. Slechts onder de gereformeerden (K. Schilder) waren er vanaf het begin actief in het verzet en dat is later de norm geworden.

Ik wist dat Ewart Bosma een proefschrift zou schrijven, maar verder niets meer gehoord. Ik heb het dus ook niet gelezen, hoewel ik niet helemaal ongeïnteresseerd ben...

Uitgekomen in april 2015.

[-DIA-]

Ik heb twee vragen aan Erasmiaan en Eilander?
- Waar kan er ik kennis van nemen dat ds. Kersten onderduikers actief heeft geholpen?
- En kennen jullie het proefschrift van Ewart Bosma? Die toont toch duidelijk aan dat de bevindelijk gereformeerden een dwarsdoorsnee waren van de gehele bevolking. Slechts onder de gereformeerden (K. Schilder) waren er vanaf het begin actief in het verzet en dat is later de norm geworden.

Ik wist dat Ewart Bosma een proefschrift zou schrijven, maar verder niets meer gehoord. Ik heb het dus ook niet gelezen, hoewel ik niet helemaal ongeïnteresseerd ben...

Uitgekomen in april 2015.

Hmmm… er waren hier wel wat mensen van de oude garde die er niet bar veel vertrouwen in hadden. Ik bedoel er verder niets mee betreffende de schrijver, maar was wel benieuwd wat hij te zeggen had...

[eilander]

Ik heb twee vragen aan Erasmiaan en Eilander?
- Waar kan er ik kennis van nemen dat ds. Kersten onderduikers actief heeft geholpen?
- En kennen jullie het proefschrift van Ewart Bosma? Die toont toch duidelijk aan dat de bevindelijk gereformeerden een dwarsdoorsnee waren van de gehele bevolking. Slechts onder de gereformeerden (K. Schilder) waren er vanaf het begin actief in het verzet en dat is later de norm geworden.

Ik ben eigenlijk wel benieuwd naar de reactie van @Erasmiaan op wat ik schreef over de door hem aangereikte artikelen.
Het proefschrift van Bosma ken ik niet inhoudelijk.

[Erasmiaan]

Ik heb twee vragen aan Erasmiaan en Eilander?
- Waar kan er ik kennis van nemen dat ds. Kersten onderduikers actief heeft geholpen?
- En kennen jullie het proefschrift van Ewart Bosma? Die toont toch duidelijk aan dat de bevindelijk gereformeerden een dwarsdoorsnee waren van de gehele bevolking. Slechts onder de gereformeerden (K. Schilder) waren er vanaf het begin actief in het verzet en dat is later de norm geworden.

Ik ben eigenlijk wel benieuwd naar de reactie van @Erasmiaan op wat ik schreef over de door hem aangereikte artikelen.
Het proefschrift van Bosma ken ik niet inhoudelijk.

Vermoedelijk heb je die gemist: mijn reactie kun je hiervoor lezen. (van 9.35 uur) (maar ik schreef hem om 10.35 uur, hoewel de forumsoftware hem in mijn beeld weergeeft op 9.35 uur)

[Erasmiaan]

Ik heb twee vragen aan Erasmiaan en Eilander?
- Waar kan er ik kennis van nemen dat ds. Kersten onderduikers actief heeft geholpen?

Dat heb ik gelezen in de biografie van ds. Kersten. Ik meen dat het ook in de door mij gelinkte artikelen staat.

- En kennen jullie het proefschrift van Ewart Bosma? Die toont toch duidelijk aan dat de bevindelijk gereformeerden een dwarsdoorsnee waren van de gehele bevolking. Slechts onder de gereformeerden (K. Schilder) waren er vanaf het begin actief in het verzet en dat is later de norm geworden.

Wat bedoel je hiermee?

Ad 1. Ik vind de verklaring aan de zuiveringscommissie in één van de genoemde links te summier om daar iets van te vinden. Mijn eerste indruk is dat het duidt op een heel andere categorie hulp aan onderduikers dan een Frits de Zwerver heeft verleend. Wordt dat in de biografie nader uitgewerkt met mondelinge bronnen?

"Ds. G.H. Kersten, Facetten uit zijn leven en werk" - M. Golverdingen v.d.m., 4e druk pagina 212.

Daar vind je ook dat hij onderduikadressen verstrekte, elke week het verzet steunde met een gift van 50 gulden. En zich verzette tegen Winterhulp (in woord en geschrift). Ook tipt hij een man, wiens Joodse vrouw in gevaar verkeert, dat ze, als ze een verklaring heeft dat ze een relatie heeft met een lid van de kerk, niet gedeporteerd zal worden. Na de oorlog zegt deze man dat ds. Kersten "op deze wijze zeer vele Joden een buitengewoon groote dienst heeft bewezen".