Geloof en zekerheid

[Pim]

Boekbespreking in het RD door Ds. H. Polinder

Titel: ”Geloof en zekerheid”
Auteur: ds. C. Harinck
Uitgeverij: Den Hertog, Houten, 2004
ISBN 90 331 1838 6
Pagina’s: 276
Prijs: € 17,50.

In de serie ”De Heilsorde” is het tweede deel verschenen met de titel: ”Geloof en zekerheid”. In zijn ”Woord vooraf” geeft ds. C. Harinck aan dat hij vanuit de Schrift en de gereformeerde theologie leiding wil geven aan ons denken over geloof en zekerheid. Na het lezen van dit boek is het mijn overtuiging dat hij op een heldere en duidelijke wijze verwoordt wat de Schrift over geloof en zekerheid naar voren brengt.

Na een inleidend hoofdstuk, waarin vooral de verschillende meningen over geloofszekerheid wat in kaart worden gebracht, begint de auteur bij wat de Schrift over het geloof zegt. Hier komt de Schrift aan het woord. Het geloof in het Oude Testament is verbonden met de belovende God. Het is vertrouwen op de belofte van de komst van de Messias. In het Nieuwe Testament is het geloof een vast vertrouwen in het getuigenis dat God geeft van Zijn Zoon, Jezus Christus. Een goudmijn is ook het gedeelte waarin de synoniemen voor het geloof uiteen worden gezet.

Duidelijk komt verder naar voren dat het geloof het werk is van de Heilige Geest. Waar de Heilige Geest het geloof werkt in het hart van een zondaar, daar wordt ook de nood van de zonde en de verlorenheid door de zondaar gekend en gevoeld. Het geloof is immers een vluchten tot Christus.

Het derde hoofdstuk brengt in kaart hoe er in de periode voorafgaande aan de Reformatie over geloof en zekerheid wordt gesproken. Hier gaat de auteur met grote sprongen door de kerkgeschiedenis. Gezien de opzet van het boek is dat begrijpelijk, maar het zou misschien toch goed geweest zijn wanneer in ieder geval vermeld was dat ook bij de theologen van de Vroege Kerk misschien wel meer te vinden en te bestuderen is dan wij doorgaans denken en doen.

Vaste grond
Het zwaartepunt van deze studie ligt in het onderzoek naar wat de reformatoren, de tweede generatie hervormers en de nadere reformatoren over dit onderwerp hebben geschreven. Het puritanisme komt wat zijdelings ter sprake met William Perkins en de Westminster Confessie.

Het is erg verleidelijk om allerlei citaten, met name van Calvijn, hier te noemen. Ik doe dat niet, maar wil mij vooral richten op het slothoofdstuk, waar de auteur de gegevens samenvat. De heilszekerheid ligt niet in wat de gelovige in zichzelf bespeurt, maar in de belofte van God. Het Woord alleen biedt vaste grond voor de zekerheid.

Naar mijn gedachte geeft ds. Harinck daarnaast terecht aan dat de Schrift spreekt over het ware geloof. De kenmerken van het ware geloof worden ons in de Schrift ook getekend. Het ware geloof is te herkennen aan kennis van en berouw over de zonde. Het is geen voorwaarde om tot Christus te komen, want het recht om tot Christus te komen ontleent de zondaar niet aan zijn boetvaardigheid, maar aan de nodiging van het Evangelie. De nodiging van het Evangelie kan onder zware druk komen te staan wanneer de zondaar wordt teruggeworpen op zichzelf.

De kenmerken van het ware geloof bewijzen de echtheid van het geloof, maar zijn niet de grond voor ons geloof en voor de heilszekerheid. Niet de kenmerken van het geloof maken ons zalig, maar Christus, Die wij door het geloof aangrijpen!

Klare wijn
Ik kan eenieder van harte aanbevelen dit te lezen en te herlezen. Hier wordt klare wijn geschonken en geestelijke leiding gegeven in onze tijd. We hebben te maken met een oppervlakkig spreken en denken over het geloof. Hier wordt bijbels onderwijs gegeven over de aard van het geloof, het kennen van Christus en het kennen van mijn zonde.

Ik wil het boek bijzonder onder de aandacht brengen van hen die zoeken naar en worstelen om de zekerheid van het geloof. Wat kan het verhelderend werken als het onderwijs vanuit de Schrift ons zo wordt aangereikt. Geloof en zekerheid zijn inherent aan elkaar omdat het geloof betrokken is op de vaste belofte van God. De wegen tot de heilszekerheid worden aangewezen, maar zo dat de belofte van God en Christus als de inhoud van de belofte centraal staan.

Mooie en leerzame dingen zegt ds. Harinck over het komen tot zekerheid, de strijd en de beproeving die een gelovige niet vreemd zijn. Prachtig is wat hij schrijft over het getuigenis van de Heilige Geest tot lering en vertroosting. Treffend is wat hij in dit verband vermeldt over de aparte invulling die dit zowel in pinksterkringen als in sommige bevindelijk gereformeerde kringen heeft gekregen.

Voorzichtige correctie
Beide ’stromingen’ kennen een bijzondere pinksterervaring. In bevindelijke kring heeft die vooral te maken heeft de beleving van het Pinksterfeest in de ziel waarbij men de Heilige Geest als Persoon leert kennen, een beleving die slechts enkele bevoorrechte kinderen van God ten deel valt. Deze bijzondere ervaring is nodig om tot de volle zekerheid te komen, naast de bijzondere ervaring van de rechtvaardigmaking in de vierschaar der consciëntie. Deze ervaring wordt ingepast in de beleving van het heilsfeit van Pinksteren. Ds. Harinck geeft voorzichtig aan dat we op dit punt bereid moeten zijn ons te laten corrigeren door de Schrift en de gereformeerde theologie. Zo spreekt de Schrift en in navolging van de Schrift de gereformeerde theologie niet. We zijn ds. Harinck dankbaar voor zijn studie en we wensen zijn boek in vele handen.

Hebben jullie dit boek al (gelezen)? Het is m.i. een van de wezenlijkste discussie-onderwerpen van dit moment. Zie ook de laatste paar zinnen van deze bespreking.

Fijne positieve boekbespreking ook trouwens!

Snel het boek gaan kopen! Mooi dat ds C Harinck op zijn oude dag nog zulke 'klare wijn' mag schenken!

[Aangepast op 21/4/05 door Pim]

[ndonselaar]

Hoi Pim, ik ben al op de helft en het is een aanrader.

De zekerheid ligt niet in onze ervaring, niet in onze beleving, niet in enig kenmerk in ons, maar de zekerheid ligt in het volbrachte werk van Jezus Christus buiten ons.

[Miscanthus]

Oorspronkelijk gepost door ndonselaar
Hoi Pim, ik ben al op de helft en het is een aanrader.

De zekerheid ligt niet in onze ervaring, niet in onze beleving, niet in enig kenmerk in ons, maar de zekerheid ligt in het volbrachte werk van Jezus Christus buiten ons.

Maar je moet jezelf toch beproeven of je in het geloof bent?

[appie]

Oorspronkelijk gepost door Miscanthus

Oorspronkelijk gepost door ndonselaar
Hoi Pim, ik ben al op de helft en het is een aanrader.

De zekerheid ligt niet in onze ervaring, niet in onze beleving, niet in enig kenmerk in ons, maar de zekerheid ligt in het volbrachte werk van Jezus Christus buiten ons.

Maar je moet jezelf toch beproeven of je in het geloof bent?

Dat vind ik ook heel moeilijk. Aan de ene kant geen zekerheid in ons, aan de andere kant het beproeven of je in het geloof bent.
Volgens de DL zijn er mensen die zich beroemen in hetgeen ze niet hebben. Ook de Heere Jezus waarschuwt hier veel tegen.

De zekerheid van het geloof te missen en wel het geloof te hebben is altijd nog beter dan zich te beroemen in hetgeen je niet hebt. In het eerste geval zal er, ondanks de twijfel, een bepaalde mate van geloofszekerheid zijn.

[Matthijs]

Ik was vanmorgen bezig om een topic hierover te openen, maar ik zag zoieens dat ik nodig weg moest..

Ik heb al een redelijk gedeelte gelezen uit geloof en zekerheid. Het is een goed vervolg op "roeping en wedergeboorte" wat hieraan vooraf gaat (ook al gelezen?).

Ik hoop dat ook iemand een recensie gaat schrijven die het er nou NIET mee eens is, of in ieder geval kritiek levert. Dat maakt scherp.

Matthijs

[Aangepast op 21/4/05 door Matthijs]

[Miscanthus]

Oorspronkelijk gepost door appie

Oorspronkelijk gepost door Miscanthus

Oorspronkelijk gepost door ndonselaar
Hoi Pim, ik ben al op de helft en het is een aanrader.

De zekerheid ligt niet in onze ervaring, niet in onze beleving, niet in enig kenmerk in ons, maar de zekerheid ligt in het volbrachte werk van Jezus Christus buiten ons.

Maar je moet jezelf toch beproeven of je in het geloof bent?

Dat vind ik ook heel moeilijk. Aan de ene kant geen zekerheid in ons, aan de andere kant het beproeven of je in het geloof bent.
Volgens de DL zijn er mensen die zich beroemen in hetgeen ze niet hebben. Ook de Heere Jezus waarschuwt hier veel tegen.

De zekerheid van het geloof te missen en wel het geloof te hebben is altijd nog beter dan zich te beroemen in hetgeen je niet hebt. In het eerste geval zal er, ondanks de twijfel, een bepaalde mate van geloofszekerheid zijn.

Daarom kunnen we ons nooit beroemen in hetgeen wij hebben, want wij hebben namelijk niets. Ja, het geloof. En dat wil zeggen dat we niet op iets in onszelf vertrouwen maar vertrouwen op God en Zijn beloften. God schenkt ons Zijn Woord, ja, hij zond ten laatste ons Zijn Zoon. Daarvoor past ons alleen dank en ere aan God.
Zonder zekerheid is er ook geen dankbaarheid. ....Toch?

[timo]

Oorspronkelijk gepost door Miscanthus

Oorspronkelijk gepost door ndonselaar
Hoi Pim, ik ben al op de helft en het is een aanrader.

De zekerheid ligt niet in onze ervaring, niet in onze beleving, niet in enig kenmerk in ons, maar de zekerheid ligt in het volbrachte werk van Jezus Christus buiten ons.

Maar je moet jezelf toch beproeven of je in het geloof bent?

Maak daarom je roeping en verkiezing vast. paulus liep de loop als of hij de overwinning kon halen.

[zwartwit]

Oorspronkelijk gepost door Matthijs
Ik was vanmorgen bezig om een topic hierover te openen, maar ik zag zoieens dat ik nodig weg moest..

Ik heb al een redelijk gedeelte gelezen uit geloof en zekerheid. Het is een goed vervolg op "roeping en wedergeboorte" wat hieraan vooraf gaat (ook al gelezen?).

Ik hoop dat ook iemand een recensie gaat schrijven die het er nou NIET mee eens is, of in ieder geval kritiek levert. Dat maakt scherp.

Matthijs

[Aangepast op 21/4/05 door Matthijs]

In de waarheidsvriend nummer 7 stond een recensie van dit boek door Ds. H. Visser. Hij was er wel positief over... Ik heb het artikel helaas niet digitaal. Misschien kan iemand het scannen?

Adios,
ZW

[ndonselaar]

Oorspronkelijk gepost door Miscanthus

Oorspronkelijk gepost door ndonselaar
Hoi Pim, ik ben al op de helft en het is een aanrader.

De zekerheid ligt niet in onze ervaring, niet in onze beleving, niet in enig kenmerk in ons, maar de zekerheid ligt in het volbrachte werk van Jezus Christus buiten ons.

Maar je moet jezelf toch beproeven of je in het geloof bent?

Waar ligt jouw zekerheid?

[Gerrie]

Oorspronkelijk gepost door zwartwit
In de waarheidsvriend nummer 7 stond een recensie van dit boek door Ds. H. Visser. Hij was er wel positief over... Ik heb het artikel helaas niet digitaal. Misschien kan iemand het scannen?

Ik heb het stuk gevonden. Als ik tijd heb zal ik het scannen. (Even geduld hebben).

[Miscanthus]

Oorspronkelijk gepost door ndonselaar

Oorspronkelijk gepost door Miscanthus

Oorspronkelijk gepost door ndonselaar
Hoi Pim, ik ben al op de helft en het is een aanrader.

De zekerheid ligt niet in onze ervaring, niet in onze beleving, niet in enig kenmerk in ons, maar de zekerheid ligt in het volbrachte werk van Jezus Christus buiten ons.

Maar je moet jezelf toch beproeven of je in het geloof bent?

Waar ligt jouw zekerheid?

In Gods openbaring in Jezus Christus en Zijn Woord en beloften.

Ik stelde de vraag expres prikkelend. Er is volgens mij geen tegenstelling tussen jezelf beproeven en de zaligheid en zekerheid daarvan buiten jezelf zoeken. De ultieme beproeving geeft Jezus ons zelf: Simons, Jona's zoon,(vul je eigen naam in...) hebt gij Mij lief?
En dan hebben we Hem lief omdat hij ons eerst heeft liefgehad, niet uit en van onszelf.

[Aangepast op 21/4/05 door Miscanthus]

[Gerrie]

Waarheidsvriend, 17 februari 2005

Ds. C. Harinck
Geloof en zekerheid (serie de heilsorde).
Uitg. Den Hertog, Houten; 276 blz.;
17,50 euro.

Van de hand van ds. Harinck, emerituspredikant van de Gereformeerde Gemeenten, verscheen als tweede deel in de Serie De heilsorde een beschrijving van de verhouding tussen geloof en zekerheid. Gezien het belang ervan en de vragen die ermee verbonden zijn, is dit een aangelegen onderwerp. Collega Harinck heeft zich serieus van zijn taak gekweten. Het resultaat van zijn diepgravende, analytische studie op het punt van de geloofszekerheid is verrassend en boeit van het begin tot het einde.
De veelheid aan informatie geeft soms wel een vermoeiend gevoel, maar het af en toe nemen van een leespauze helpt om de draad vast te houden. In de eerste twee hoofdstukken laat ds. Harinck ons zien wat geloof en zekerheid in hun Schriftuurlijke samenhang betekenen. De 'Schrift toont aan dat de zekerheid tot het wezen van het geloof behoort (blz. 44). Door dit geloof leeft de rechtvaardige en wordt hij zalig (blz. 46). Al vergt zijn bewijsvoering wel enig geduld, ik ben blij met deze beide conclusies. Wel lijkt mij de vooronderstelling van Adams val in verband met Lukas 19 : 10 erg speculatief (blz. 27). Ik vind ook dat de 'gangbare' toepassing van Mattheüs 9 : 12 , gezien de context, niet juist is. Niet de zieke zoekt de dokter. Bedoelt Jezus' antwoord niet het omgekeerde? (blz..28 en passim). Hoofdstuk 3 is een heldere analyse van hoe men van de oud-christelijke kerk tot en met de Middeleeuwen over geloof en zekerheid in hun onderlinge' samenhang dacht. Blijkens de gegevens was in de bijbelse periode het geloof veel meer verbonden met de blijdschap dan met de vraag naar zekerheid. Harinck zegt: 'De christenen toen poneerden geen dogmatische stellingen, maar gebruikten gewoon de taal der Schrift om hun opvattingen te ondersteunen' (blz.54). Iets om vandaag temidden van veel geharrewar jaloers op te worden! In de latere periode krijgt het scholastieke denken hieromtrent de overhand. Dan wordt de blijdschap ingeruild voor de twijfel en gaat men er in navolging van het Concilie van Trente (1545-1548) van uit dat persoonlijke geloofszekerheid alleen in uitzonderlijke gevallen mogelijk is. 'Beter eerlijke twijfel dan ijdele zekerheid', zei men (blz. 63). Graag had ik gezien dat de auteur hier al gewezen had op de nawerking van dit roomse zuurdesem binnen de huidige kerkelijke context. Dwalingen leiden nu eenmaal een lang e taai leven.
Collega Harink schenkt in hoodstuk 4 ruim aandacht aan ‘Geloof en zekerheid bij de Reformatie’. Terecht, want het was de meest cruciale zaak waar het in de controverse tussen Rome en de Reformatie om draaide. Leerzaam, verrijkend, bemoedigend weet Harinck het geloofsstandpunt van Luther en Calvijn in dezen weer te geven. In het kort komt het hierop neer en komt het er op aan: Een waar geloof is een vast vertrouwen in het hart, waardoor Christus wordt aangegrepen (Luther). Ds. Harinck onderstreept dit met de opmerking: 'Luther noemt de zekerheid het geboorterecht van. iedere christen' (blz. 73). Collega Harinck zal het wel met mij eens zijn dat die boodschap van geloofszekerheid in de verkondiging moet doorklinken, zeker als hij met Luthers opvatting instemt, die stelt: 'Een gelovige kan ook in duisternis en aanvechtingen zeker zijn van Gods heil, omdat hij zeker is van Gods belofte' (blz. 77). Waarom heeft hij zijn schitterende uiteenzetting niet omgezet in pasmunt voor een heldere prediking, in het ontbreken waarvan wellicht een van de oorzaken van veel onzekerheid ligt? Het is nogal wat wanneer Luther de onzekerheid onder meer wijt aan satans influistering, wanner die zegt dat Christus alleen voor de uitverkorenen gekomen is (blz. 85).
Even zegenrijk is het nader kennis te maken met Calvijns theologische en pastorale verdediging van de zekerheid des geloofs. Samengevat komt het er op neer: Het geloof zegt 'amen' op het gehele woord van God, maar bijzonder op de belofte van het Evangelie. Of het geloof (eigenlijk, curs. H.V.) begint bij de belofte van Gods genade in Christus (blz. 99)? Calvijn leert ons: 'Het geloof heeft tot taak de waarheid Gods te onderschrijven zo dikwijls Hij spreekt, al wat Hij spreekt en op welke wijze Hij spreekt' (Inst.Ill-II- 7). En ook: 'Wij worden door het geloof in Gods Woord gewaar, dat God terzelfder tijd vertoornd op ons en onze zonden is en nochtans genadig.' (idem, Ill-II-I2).
Harinck laat gelukkig duidelijk zien dat voor Calvijn zekerheid tot het wezen van het geloof behoort, omdat het geloof zijn oorsprong vindt in het Woord van God, rust op het Woord van God en daarin zijn zekerheid en vastheid vindt (blz. 92). Wat een adembenemende eenvoud! Helaas is het daarbij niet gebleven.
De tweede generatie der Hervormers legde - de een meer, de ander minder - geloof en zekerheid uit elkaar. In hoofdstuk 5 wordt deze ontwikkeling getekend. De gedachte dat het geloof wel zeker is van Gods beloften, maar niet tegelijk zeker is van zijn zaligheid, won steeds meer veld. Ook vond men dat Calvijn naar de kant van de twijfelende gelovigen niet voldoende pastoraal bewogen was. Ik mis bij collega Harinck enigszins een duidelijk verweer tegen dit mijns inziens onterechte verwijt. Want wat is meer bijbels pastoraal dan de onzekere gelovige op te bouwen in het geloof en zo te funderen op de enige grond van zaligheid, Gods beloften die in Christus Jezus ja en amen zijn?
Gelukkig zegt Harinck ook wel: 'De objectieve zekerheid en de subjectieve zekerheid horen bij elkaar en bepalen samen het geloof. Zekerheid is bij de reformatoren in de eerste plaats niet de zekerheid van Gods genadewerk in ons, maar de zekerheid van
Gods belofte voor ons' (blz .127). Ik mag aannemen dat Harinck zelf er net zo over denkt. Het is me echter niet met één oogopslag duidelijk geworden.
Uit hoofdstuk 6, waar het gaat over geloof en zekerheid in de Nadere Reformatie, maak ik uit de genuanceerde uiteenzetting van Harinck op dat men op min of meer rationalistische benaderingswijze geloof en . zekerheid als twee aparte grootheden voorstelt. Wij raken op die manier wel een heel eind uit de buurt van het oer-reformatorische beginsel, wanneer - zonder direct namen te noemen, want er werden ook andere geluiden gehoord, o.a. van Th van der Groe - (zij het dan uit pastorale overwegingen) de 'hebbelijkheid' en de 'dadelijkheid (habitus en actus)' van het geloof zo onderscheiden worden dat men stelt: De kennis des geloofs is niet aanstonds het geloof dat Jezus mijn Zaligmaker is.
Het evangelie belooft wel zaligheid aan allen die geloven, maar dat zegt niet dat ik het ware geloof bezit en reeds persoonlijk deel heb aan de vergeving der zonden. Daarvoor moet je over kenmerken van het ware geloof beschikken. Een tweede grond van zekerheid dus naast het geloof dat rust in Gods beloften. Je moet weten of je geloof een waar geloof is en dat valt op te maken uit de kenmerken.
Geen wonder dat op die manier in toenemende mate de onzekerheid in de hand werd en nog steeds wordt gewerkt. Een erfenis waar velen mee zitten en onder zuch
ten of... (ik moet er niet aan denken) vanzelfsprekend vinden. Ik had hiertegen een krachtiger protest van de auteur verwacht. Een protest dat niet ten koste hoeft te gaan van de hoge waardering van het zegenrijke van de Nadere Reformatie, evenmin van het feit dat de rechtvaardige van de vruchten (iets anders dan merktekenen) van zijn geloof verzekerd mag zijn. Het laatste of zevende hoofdstuk, de Terugblik, ontkomt niet aan doublures, had mogelijk beknopter gekund.
Harinck laat op een sympathieke, bewogen manier eerlijk de gevaren zien die aan het wegdwalen van het reformatorisch beginsel in dezen kleven.
Tenslotte nog deze vraag: Geloven per conclusie is gevaarlijk. Helemaal akkoord. Maar is geloven mede op grond van een sluitrede geen conclusie? Met alle waardering, maar hierop krijg ik geen helder antwoord van mijn geachte collega. Ik kan deze studie niettemin als zeer leerzaam hartelijk aanbevelen. Ik teken erbij aan dat je wel een heel beetje in de tale Kanaäns thuis moet zijn om het een en ander goed te kunnen volgen. Hoe verwoorden we de bijbelse eenvoud van de geloofszekerheid naar onze tijd en naar onze jonge vrienden toe?

H. VISSER, BARNEVELD

[Pim]

Mooie kritische recensie.

Bedankt, Gerrie.

[Matthijs]

Oorspronkelijk gepost door Pim
Mooie kritische recensie.

Bedankt, Gerrie.

zeker mooi, maar wat bedoeld hij met "Hoe verwoorden we de bijbelse eenvoud van de geloofszekerheid naar onze tijd en naar onze jonge vrienden toe?"?. Is het dan nog niet eenvoudig genoeg uitgelegd door ds. Harinck? Of ben ik echt zo bevoorecht dat ik het gewoon begrijp wat er bedoeld wordt?

[Pim]

Oorspronkelijk gepost door Matthijs

Oorspronkelijk gepost door Pim
Mooie kritische recensie.

Bedankt, Gerrie.

zeker mooi, maar wat bedoeld hij met "Hoe verwoorden we de bijbelse eenvoud van de geloofszekerheid naar onze tijd en naar onze jonge vrienden toe?"?. Is het dan nog niet eenvoudig genoeg uitgelegd door ds. Harinck? Of ben ik echt zo bevoorecht dat ik het gewoon begrijp wat er bedoeld wordt?

Dat laatste zou ik zeker niet voor onmogelijk achten......