gaven van de Geest
Geplaatst: 03 dec 2005, 15:49
uit het ND:
'We zijn zo geremd in het getuigen van Christus'
19 november 2005
door onze redacteur Wim Houtman
Komende donderdag houdt CV/Koers samen met de Christelijke Hogeschool Ede een themadag over de gaven van de Geest. De hervormd-gereformeerde prof. dr. J. Hoek doet een opvallende oproep om deze 'blinde vlek' in de gereformeerde traditie te corrigeren. ,,Er is zoveel matheid en lauwheid.''
Jan Hoek is volgende week dagvoorzitter van een conferentie over de gaven van de Geest. Aan de vooravond schreef hij in CV/Koers een vurig pleidooi om ,,de vensters open te zetten'', zodat in de christelijke kerk vandaag ,,de wind van de Geest alle vertrekken kan doorwaaien''. Hij vergeleek die kerk met een ,,patiënt in ademnood'', die ,,wanhopig snakt naar adem''. ,,Waarom zouden we als kinderen van de Reformatie niet van harte openstaan voor genadegaven als tongentaal en profetie, genezing op gebed en bevrijding van demonische bindingen?''
Hoek (55) is voorganger met een lange staat van dienst in de Gereformeerde Bond. Hij was bijna twintig jaar gemeentepredikant en gaf leiding aan de jeugdbond HGJB. Hij is docent aan de Christelijke Hogeschool Ede en deeltijdhoogleraar in Leuven en Kampen (Oudestraat). U schrijft: ,,Christus heeft beloofd dat Hij zijn gemeente tot de jongste dag zal toerusten met bijzondere geestelijke gaven met het oog op haar opdracht in de wereld.'' Dat staat voor veel mensen in de gereformeerde traditie helemaal niet zo vast. Waar fundeert u dat op?
,,Dat is meer een vraag voor de mensen die de gaven willen beperken tot de tijd van de apostelen. Christus belooft die gaven als Hij de opdracht geeft om als zijn getuigen de wereld in te gaan. Dan zegt Hij: jullie staan daar niet alleen voor, je krijgt steun. De opdracht om te getuigen blijft tot de jongste dag en de toerusting dus ook. Ik lees er niets over dat die in tijdsduur beperkt zou zijn.''
Waar komt die tendens in de gereformeerde traditie dan toch vandaan?
,,Ik denk dat je moet zeggen dat de Reformatie voor dit aspect te weinig oog heeft gehad. Het front lag in de zestiende eeuw niet alleen tegenover Rome, maar ook tegenover de dopersen. Die kwamen met allerlei profetieën die niet meer genormeerd werden aan het Woord. Luther schrijft dan: ze roepen maar de Geest, de Geest, de Geest, maar het gaat om het Woord, het Woord, het Woord! In zo'n situatie kun je niet rustig en evenwichtig kijken wat de Bijbel over die gaven zegt. De kerkgeschiedenis is in dat licht ook selectief bekeken. Bijzondere gaven van de Geest zijn er toch echt in alle eeuwen wel geweest.''
Het lijkt wel of dat dilemma zich steeds herhaalt: de een wil openheid voor de gaven van de Geest, stelt dat misschien te veel voorop, de ander ziet meteen het gevaar van ontsporingen en wil er daarom niet van weten.
,,Ja, en dat vind ik dus een vruchteloze loopgravenoorlog. De theologische argumenten liggen klaar. Dogmatisch ben ik het helemaal eens met collega Maris, dat er allerlei ontsporingen zijn bij charismatischen, die vanuit een gereformeerde en voluit bijbelse benadering correctie behoeven. Maar dat is fase een. Ik zeg dan: laten we vervolgens elkaar wel ontmoeten en naar elkaar luisteren. De hoogte en diepte van het evangelie leer je kennen samen met alle heiligen.''
Hebt u zelf een ontwikkeling doorgemaakt op dit punt?
,,Ja, ik heb door contacten met andere gelovigen en door studie een bredere visie gekregen. Je moet ervoor openstaan dat jouw traditie blinde vlekken heeft, en je laten corrigeren door onbevangen de Bijbel te lezen. Graafland zei: het beginsel van de Reformatie is niet alleen sola Scriptura, alleen de Schrift, maar ook tota Scriptura, heel de Schrift.'' U schrijft dat er groot gebrek is aan openheid voor de doorwerking van de Heilige Geest in de kerk vandaag, dat heel wat trouwe kerkleden nauwelijks een persoonlijke relatie met God hebben. U generaliseert nogal.
,,Dat is waar. Ik ben ook dankbaar voor heel wat jonge mensen - ik ontmoet ze op school - die echt gedreven zijn om in Gods koninkrijk te dienen. Tegelijk lees ik in de brieven in het Nieuwe Testament, hoe het er doorheen stráált, dat de gelovigen de Geest hebben ontvangen, dat ze met Christus zijn begraven en opgestaan, in de hemel gezet zelfs, schrijft Paulus. Kijk je dan naar het beeld van ons kerkelijk leven vandaag, dan zitten we ver beneden dat niveau.
Tegenover de pinkstervisie zeggen we dan: nee, er zijn geen twee soorten christenen, de doop met de Heilige Geest is geen eenmalig extraatje; dat is het niveau van het normale christelijke leven. Maar vertonen we dat beeld dan ook? Aan de ene kant van de gereformeerde gezindte blijft men steken in een fixatie op de vragen rondom de toe-eigening van het heil. Maar dat blijft theorie. Er kan een geweldige hang zijn naar bevindelijke prediking, maar dat is dan een beschrijving van ervaringen waarin men zelf niet deelt. En het leven uit de Geest kan zich niet ontplooien. Aan de andere kant huppelt men over die vragen heen in een soort verbondsoptimisme en daar is de vraag: waar zie je dan de vrucht, de vrijmoedigheid om te getuigen, het besef dat we maar pelgrims zijn in deze wereld?''
U ziet die lauwheid over de hele breedte van het orthodoxe christendom in Nederland?
,,Ja, in verschillende vorm, maar de wortel is dezelfde. Ik denk dat het materialisme ons erg te pakken heeft en de drukte van onze levenspatronen. Daardoor raken de omgang met God en de overdenking van Gods Woord in de verdrukking. En daardoor wordt de Heilige Geest bedroefd.We zijn erg verlegen om een nieuwe doorwerking van de Heilige Geest. Die nood is heel urgent. Er is zoveel matheid en lauwheid. Waar zie je verootmoediging? Worden er bidstonden gehouden voor een nieuwe opwekking in reformatorisch Nederland?''
Wat zou je zien in het kerkelijk leven, als mensen zich wél openstellen voor die doorwerking van de Geest?
,,De kern blijft de ontdekking van de Reformatie: de rechtvaardiging van de goddeloze. Je mag je voluit kind van God weten, terwijl je nooit aan de maatstaven voldoet. Je bent vrij - vrij van schuld en tegelijk vrijgesteld tot dienst aan de Here. En dáárvoor gaat de Geest je toerusten. Hij gaat je vervullen, Hij neemt de leiding. Het gaat om die combinatie van diepgang en toewijding.''
En wat zie je dan in de kerk?
,,Vooral dat we vrijmoediger worden in het getuigen. Dat is de opdracht waarvoor de Geest ons wil toerusten. Getuigen in woord en wandel. In onze tijd zal dat vaak via ons leven als christenen gaan: dat we minder aan materiële dingen hangen, hoe we met collega's omgaan, onze houding in de werksfeer. En het begint in je eigen gezin en in de kerk: waarover praten we op visite? Vinden we het gek om aan het eind van een gesprek met elkaar te bidden, een kringgebed te doen of te zingen? We zijn zo geremd in die dingen.''
Zijn er tijden geweest dat de kerk wél dat beeld vertoonde? ,,Ik denk aan de Reformatie, de tijd van Calvijn en Bucer. Natuurlijk waren er toen ook klachten, je moet niet idealiseren. Maar als je leest over de mensen die goed en bloed overhadden voor het geloof, en hoe bewust en dankbaar het avondmaal werd gevierd, dan lag het niveau hoger dan nu.
Er kwam al snel verval, geestelijke teruggang in de tijd van de materiële welvaart van de Gouden Eeuw. De Nadere Reformatie, met haar oproep de waarheid in je binnenste te kennen, is veel mensen tot zegen geweest in de zeventiende en achttiende eeuw. Ook in de negentiende eeuw heeft de confrontatie met het modernisme heel wat mensen bij de kern gebracht van het leven uit genade. Sommigen bleven in de Hervormde Kerk, anderen bouwden daarbuiten een nieuw, gereformeerd kerkelijk leven op, maar het ging om de ontdekking in de confrontatie met hun tijd: wat raken we kwijt, we moeten terug naar de bron.''
Hebben christenen in de confrontatie met onze tijd meer de neiging op te geven? ,,De leer wordt nog wel vastgehouden en verdedigd. Maar als je kijkt naar de doorwerking daarvan in het leven, daar ligt een geweldige kloof.''
Bijzondere gaven
U bepleit ook openheid voor bijzondere uitingen van de Geest. ,,Ja, ik ben nogal onder de indruk geraakt, bijvoorbeeld, van verhalen die ik van studenten heb gehoord, over occulte belasting bij jongeren. Naarmate Nederland ontkerstent, zul je ook hier meer manifestaties van demonische belastheid gaan zien. En als dat gebeurt, mag je ook verwachten dat de Geest krachten van bevrijding geeft. Zelfs als je zegt: de Geest geeft zulke gaven alleen als 'startversterkers', in een zendingssituatie - Nederland is nu een zendingsland. We leven in een postchristelijke tijd.''
Wat mogen we van genezing op het gebed verwachten?
,,Er zijn altijd weer getuigenissen dat God op een onverklaarbare manier genezing geeft. Elke predikant met een ruime pastorale ervaring kan daarover vertellen, daar ben ik van overtuigd. Dat het niet vaker gebeurt, kan ermee samenhangen dat wij meteen naar de dokter gaan en medicijnen gebruiken, en te gering denken van de kracht van het gebed. De Geest deelt zijn gaven soeverein uit, maar de menselijke verantwoordelijkheid moeten we ook niet onderschatten. Wij kunnen de Geest aan banden leggen.''
Heeft genezing in uw visie een plek in de plaatselijke gemeente of is het een bediening van bepaalde personen?
,,Voor dat laatste ben ik huiverig. Het doet zich voor en dat kan best van de Geest zijn, dat wil ik openlaten. Maar het wordt gauw geïsoleerd. Je krijgt dan speciale bijeenkomsten, landelijk of nog wijder, waar mensen genezing komen 'halen'. Daarover lees ik niet in de Bijbel. In Jakobus 5 is genezing een gave die gewoon aan de gemeente is gegeven. Die verzen in Jakobus 5 - 'laat iemand die ziek is, de oudsten van de gemeente bij zich roepen (...) het gelovige gebed zal de zieke redden' - moet je ook weer niet overvragen. Het is maar een enkele schets, geen garantie dat God dan ook altijd geneest. Het is wel een richtlijn: als je ziek bent, denk dan vooral aan het gebed, aan voorbede.''
Profetie is misschien een gave die wel ruim aandacht heeft gehad in de gereformeerde traditie.
,,Ja, maar dan sterk gekoppeld aan het ambt, de prediking. Zo exclusief vind je dat niet in de Bijbel. De belofte van Joël 2, aangehaald in Handelingen 2, is voor de hele gemeente. Je moet denken aan mensen die licht laten schijnen op bijvoorbeeld ethische vragen, of die je kunnen adviseren over een weg die je moet gaan in je persoonlijk leven. Getuigenissen waarbij een vonk overspringt tussen het Woord en de werkelijkheid. De bevindelijke traditie heeft dat ook altijd wel gekend: mensen die een tekst kregen, gerijpte gelovigen, vaders en moeders en Israël, die diepgaande dingen konden zeggen, waarvan anderen ook het gevoel hadden: hier wordt mij een weg gewezen. Het moet wel altijd met het voorbehoud: 'ik heb het idee dat ik je dit moet zeggen... als ik me niet vergis...' Mensen kunnen vandaag niet spreken met apostolisch gezag van Paulus, wanneer hij zegt: 'dit zeg ik, niet de Here...' Profetie moet worden getoetst. Je kunt er ook nog eens andere mensen bij betrekken.''
Ligt het gevaar van misbruik en ontsporingen toch niet heel dichtbij? Profetie kan mensen intimideren en een machtsmiddel worden. Als mensen niet genezen, staan ze er niet voor open, hebben ze niet genoeg geloof. Mensen met psychische problemen kun je nog veel banger maken door de suggestie dat ze een demon hebben.
,,Dat is waar. Er is veel onkruid. En je kunt onkruid bestrijden door te asfalteren, zoals Willem Smouter eens zei. Toch kan het in principe niet fout gaan als je twee dingen centraal blijft stellen: het kruis en het Woord. Aan het kruis zien we Christus, die in zijn dienende liefde tot het uiterste gaat. Dan zet je niet jezelf en je gaven in het middelpunt, maar dan wil je dienen. En wee ons als we denken dat we, als we 'de vleugels van de Geest' krijgen, de 'krukken van het Woord' niet meer nodig hebben. Je kunt niet genoeg benadrukken dat profetie zich moet binden aan de Schrift. Het idee dat iemand rechtstreekse openbaringen krijgt, lijkt wel veel boeiender dan samen bij het licht van de Schrift je weg zoeken. 'Doof de Geest niet uit', schrijft Paulus in 1 Tessalonicenzen 5, 'en veracht de profetieën niet die hij u ingeeft.' Maar: 'Onderzoek alles, behoud het goede.'
Wat bevrijding van demonen betreft, die zou ik altijd willen verbinden met gevallen waarin mensen zich hebben opengesteld voor demonische invloeden. Als ze occulte spelletjes hebben gespeeld, occulte bijeenkomsten hebben bijgewoond. Sommige mensen sluiten een verbond met de duivel. Dat bestaat echt. Maar psychische ziekten zijn er ook en die moeten we niet verwarren met demonische invloeden. Waar precies de grens ligt, daar ben ik zelf niet uit.''
Hebt u persoonlijk ervaring met bijvoorbeeld spreken in klanktaal, en speelt dat mee in uw denken?
,,Nee, ik heb zelf geen ervaring met klanktaal en dergelijke. Voor mij is dit een zaak van horen zeggen. Ik vind trouwens de vervulling met de Geest, het je geheel laten leiden door de Geest, en van daaruit de vrucht van de Geest van veel groter betekenis dan tongentaal. Dus ik bid eigenlijk ook nooit om dat laatste.''
U noemt een aantal aspecten die je vindt in een gemeente die openstaat voor de Geest: gelovig gebed, ervaring van gemeenschap, lofprijzing, aanbidding, overdenking van de Schrift, vieren, profetisch getuigenis, betoon van naastenliefde. Maar wordt het wel zo fijn in de kerk als de Geest de ruimte krijgt? Volgens Handelingen kunnen er ook mensen dood neervallen.
,,De Geest is inderdaad ook de Geest van ontdekking en van overtuiging van zonde. Het moet een fantastische tijd zijn geweest, in die eerste gemeente. Maar als je zo onder de hoogspanning leeft van de Geest, ben je wel op heilige grond. En dan speel je met vuur als je niet oprecht bent.''
Leven uit de Geest kan ook heel pijnlijke keuzes vragen. ,,Ja, je gaat in je eigen leven ook meer foute dingen zien. Als je geloofsleven maar wat voortkabbelt, is het gauw goed, maar naarmate de Geest meer de leiding neemt, zie je dat je God toch steeds niet het volle pond geeft, dat je offers moet brengen. Nee, het werk van de Geest heeft niet alleen lieflijke kanten. Je hoort het al in woorden van Jezus: ruk je oog uit als het je tot zonde verleidt; wie vader of moeder liefheeft boven mij, is mij niet waard.
Christus volgen geeft niet alleen meer verbondenheid met anderen, het kan ook tegenstand en verwijdering oproepen en pijnlijke keuzes vragen. Maar altijd vanuit het grondbeginsel van de liefde. De Geest werkt in een stijl van liefde en zachtmoedigheid. Fanatisme is geen vrucht van de Geest.''
Er zijn her en der bewegingen die meer openheid vragen voor het werk van de Geest: de Nederlands Gereformeerde Kerk in Houten, New Wine, 'Gods Geest werkt' in de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt), de opwekking in Stolwijk. Hebt u het allemaal over hetzelfde? ,,Ik weet niet of het allemaal precies hetzelfde is. De vraagstelling dringt zich wel over een breed front op. Ik zie ook excessen. Verhalen over vallen en schreeuwen in de Geest bijvoorbeeld, de 'Toronto-zegen'. Die kant moeten we niet op.
Waar je ook erg voor moet oppassen, is dat zo'n beweging iets elitairs krijgt. Een kopgroep, die zich ergert dat de rest niet wil meekomen. De eerste vrucht van de Geest is liefde. Ook als jij het licht gezien meent te hebben, moet je toch in geduld met je broeders en zusters je weg gaan. Het lijkt me ook niet goed als een bepaalde gemeente een aanzuigende werking krijgt, omdat het daar gebeurt. Waar blijft dan de diepte van de band met je hele kerkgemeenschap? Je zult vaak de pas moeten inhouden, omzien naar elkaar, geen kopgroep worden.
Wat me in de predikantenenquête van CV/Koers wel opviel, was het hoge percentage predikanten uit mijn kring, de Gereformeerde Bond, dat open wil staan voor álle gaven van de Geest (92 procent, red.). Daar hoor je toch niet vaak over. Blijkbaar is er veel beduchtheid om daarover te spreken.''
©Nederlands Dagblad