Er staat veel in de bijbel geschreven over de wederkomst

Een van de bekendste christelijke filosofen uit de 20e eeuw.C.S. Lewis deed de volgende uitspraak :

​"De apocalyptische overtuigingen van de eerste christenen bleken foutief te zijn. Het is duidelijk uit het Nieuwe Testament dat ze allemaal de wederkomst verwachtten tijdens hun leven. En wat nog erger is, ze hadden daar een goede reden voor, een zeer pijnlijke reden zelfs: hun Meester had het hen verteld. Hij deelde, en veroorzaakte, hun waandenkbeeld. Hij zei met zoveel woorden, “dit geslacht zal niet voorbijgaan totdat al deze dingen zullen gebeuren.” En hij was verkeerd. Hij wist duidelijk niet meer over het einde van de wereld dan iemand anders. Dat is zeker het meest beschamende vers in de Bijbel."

bron C.S. Lewis, "The World's Last Night" (1960)

De vraag is of dat inderdaad zo was... Had Jezus Christus het mis? Geloofde Hij een leugen? Was Hij volkomen onwetend en spelde Hij de mensen maar wat op de mouw, waarbij Hij hen nodeloos bezorgd maakte en voorbereidde zonder reden? Of… is er iets wat wij niet goed begrepen hebben?

Ik heb wel eens begrepen dat 'dit geslacht' gewoon het volk Israël/het Joodse volk betekent. Er zal in de tijd van de wederkomst nog steeds een uitverkoren volk Israël zijn.

(Ook heb ik wel eens de uitleg gehoord dat het daar gaat over de verwoesting van Jeruzalem, en de tempel, 70 na Christus.)

Koninklijk schreef:Er staat veel in de bijbel geschreven over de wederkomst

Een van de bekendste christelijke filosofen uit de 20e eeuw.C.S. Lewis deed de volgende uitspraak :

​"De apocalyptische overtuigingen van de eerste christenen bleken foutief te zijn. Het is duidelijk uit het Nieuwe Testament dat ze allemaal de wederkomst verwachtten tijdens hun leven. En wat nog erger is, ze hadden daar een goede reden voor, een zeer pijnlijke reden zelfs: hun Meester had het hen verteld. Hij deelde, en veroorzaakte, hun waandenkbeeld. Hij zei met zoveel woorden, “dit geslacht zal niet voorbijgaan totdat al deze dingen zullen gebeuren.” En hij was verkeerd. Hij wist duidelijk niet meer over het einde van de wereld dan iemand anders. Dat is zeker het meest beschamende vers in de Bijbel."

bron C.S. Lewis, "The World's Last Night" (1960)

De vraag is of dat inderdaad zo was... Had Jezus Christus het mis? Geloofde Hij een leugen? Was Hij volkomen onwetend en spelde Hij de mensen maar wat op de mouw, waarbij Hij hen nodeloos bezorgd maakte en voorbereidde zonder reden? Of… is er iets wat wij niet goed begrepen hebben?

Nee, Jezus had het uiteraard niet mis. Jezus had het nooit mis. Jezus kon het niet mis hebben. Want ook tijdens Zijn wandel op de aarde, in Zijn menselijke natuur was Hij volkomen God. En God is volmaakt en waarachtig, maar alle mens is leugenachtig. En als Hij zegt: Doch van dien dag en die ure weet niemand, ook niet de engelen der hemelen, dan Mijn Vader alleen. Dan bedoelt Hij dat naar Zijn menselijke natuur. God de Vader, de Zoon en de Heilige Geest zijn Eenswezens. Deze 3 Personen in het Goddelijk Wezen hebben geen verborgenheden voor Elkaar.

Maar dat is geen antwoord op de vraag. De wederkomst kwam in ieder geval niet binnen één generatie, daarover kunnen we het eens zijn.

helma schreef:Ik heb wel eens begrepen dat 'dit geslacht' gewoon het volk Israël/het Joodse volk betekent. Er zal in de tijd van de wederkomst nog steeds een uitverkoren volk Israël zijn.

(Ook heb ik wel eens de uitleg gehoord dat het daar gaat over de verwoesting van Jeruzalem, en de tempel, 70 na Christus.)

Wauw Helma, hier ben ik zo blij mee, klopt helemaal, toen Jezus vlak voor zijn sterven uitlegde aan zijn discipelen, waarom Hij zo tekeer ging tegen de farizeeën, in einde van Mat 22 en 23 sprak Hij volgens mij over de periode vanaf dat moment (40 jaar, toen een generatie) dus 70 jaar na Chr, over het oordeel wat Hij zou brengen bij zijn komst, over de oude wereld, de verbond met Mozes, over Jeruzalem en iedereen die vasthield aan dit verbond, vreselijk zijn ooggetuigen verklaringen voor degene die niet hadden geluisterd naar de woorden van Jezus Als de schrik van de verwoesting de stad zou omsingelen, en je niet naar de bergen was gevlucht,

tekst :‘Pas op dat niemand JULLIE misleidt.’ (Mattheus 24:4)

‘JULLIE zullen berichten horen over oorlogen en oorlogsdreiging. Laat dat je dan niet verontrusten…’ (vers 6)

‘Dan zullen zij JULLIE overleveren aan verdrukking en JULLIE doden, en JULLIE zullen door alle volken gehaat worden omwille van Mijn Naam.’ (vers 9)

‘…dan moet iedereen IN JUDEA de bergen in vluchten;’ (vers 16)

‘Bid dat JULLIE niet in de winter zullen moeten vluchten’ (vers 20)

‘Zo moeten JULLIE ook weten, wanneer je dat alles ziet, dat het einde nabij is.’ (vers 33)

‘Daarom moeten ook JULLIE klaarstaan, want de Mensenzoon komt op een tijdstip waarop je het niet verwacht.’ (vers 44)

Hij sprak over "" dit geslacht'' of over jullie en jullie kinderen, of over deze generatie, en JULLIE zijn dus niet wij in 2017 ( en we wonen trouwens ook niet in JUDEA) over de het platte dak maar niet te praten waar we op zouden moeten zitten.

De meeste teksten gaan over de komst en het oordeel in 70 na Chr

DDD schreef:Maar dat is geen antwoord op de vraag. De wederkomst kwam in ieder geval niet binnen één generatie, daarover kunnen we het eens zijn.

Daarom betrekken uitleggers de in het citaat genoemde profetische woorden op de verwoesting van de stad Jeruzalem in het jaar 70 door generaal Titus.

DDD schreef:Maar dat is geen antwoord op de vraag. De wederkomst kwam in ieder geval niet binnen één generatie, daarover kunnen we het eens zijn.

Wat zou er gebeuren tijdens de wederkomst?

wat zou er allemaal gebeuren tijdens zijn wederkomst ? en wat zei Jezus zelf over zijn wederkomst ?

‘Want de Zoon des mensen zal komen in de heerlijkheid van Zijn Vader, met Zijn engelen, en dan zal Hij ieder vergelden naar zijn daden.’
(Mattheus 16:27)​

Jezus zei dat Hij zou komen om ieder te vergelden naar zijn daden. Dat betekent dat Hij zou komen om te oordelen. Dit is dus wat er zou gebeuren tijdens de wederkomst: VERGELDING. Ook de apostel Paulus zei dat de wederkomst van Jezus betekende dat Hij zou STRAFFEN:

'…wanneer Jezus, de Heer, vanuit de hemel verschijnt. Dan komt hij in een vlammend vuur en omringd door engelen, door wie hij zijn macht manifesteert; dan straft hij hen die God niet erkennen en het evangelie van onze Heer Jezus niet gehoorzamen.’
(2 Tessalonicenzen 1:6-8)​

De apostel die de brief aan de Hebreeen schreef, zei hetzelfde:

'Mij komt de wraak toe, Ik zal het vergelden! En wederom: De Heer zal zijn volk oordelen. Vreselijk is het, te vallen in de handen van de levende God! (…) Want nog een korte, korte tijd, en Hij die komt zal er zijn en niet op Zich laten wachten.’
(Hebr. 10:30-31, 36)​

Ook hier wordt gezegd dat 'Hij die komt' zou komen om wraak te nemen, te vergelden en te oordelen. Jezus Christus en Zijn apostelen zeiden dus unaniem dat de wederkomst een tijd zou zijn waarop Jezus zou komen met Zijn legers engelen, met een hevig vuur, om Gods volk te oordelen. Het zou vreselijk zijn te vallen in Zijn handen, Hij zou komen om te straffen.

Wraak, vergelding, vuur, oordeel, straf, vreselijk... De wederkomst zou dus iets verschrikkelijks zijn!

Jezus zou komen om te oordelen.
maar wie zou dat zijn

'Ik verzeker u, broeders en zusters: het evangelie dat ik verkondigd heb, is geen zaak van mensen. Ik heb het ook niet van een mens ontvangen of geleerd, nee, het is me geopenbaard door Jezus Christus.' (Galaten 1:12)
Het woord apostel betekent 'gezonden met gezag om degene te vertegenwoordigen die je gezonden heeft'. Paulus was dus een directe vertegenwoordiger van Jezus Christus. Hij werd ook geweldig vervolgd, net zoals Jezus vervolgd werd. Daarom heeft Paulus autoriteit.

Wat zei Paulus over de wederkomst? Wie zou volgens hem deze toorn ondergaan? Het antwoord vinden we in zijn brieven aan de Tessalonicenzen. Paulus schreef uitvoerig aan de Tessalonicenzen over de wederkomst en de toorn van God, en hij duidde heel specifiek aan wie Gods toorn zou ondergaan:

‘…de Joden, die zelfs de Here Jezus en de profeten gedood en ons tot het uiterste vervolgd hebben, die God niet behagen en tegen alle mensen ingaan, daar zij ons verhinderen tot de heidenen te spreken tot hun behoud, waardoor zij te allen tijde de maat van hun zonden vol maken. De toorn is over hen gekomen tot het einde.’
(1 Tessalonicenzen. 2:14-16)

De toorn zou over de Joden komen, omdat zij altijd Gods profeten gedood hadden en uiteindelijk zelfs Jezus vermoordden.
Zij waren in die tijd degenen die 'God niet erkennen en het evangelie niet gehoorzamen', de apostelen 'tot het uiterste vervolgden' en de verkondiging van het evangelie verhinderden. Ze hadden de maat van hun zonde volgemaakt, en de toorn zou nu over hen komen.

Dat klopt met wat God al lang op voorhand had aangekondigd doorheen de profeten van het Oude Testament. Steeds opnieuw stuurde de Heer zijn profeten om Israel tot inkeer te brengen, maar allemaal werden ze vermoord. Daarom voorspelde de Heer doorheen Zijn profeten dat er een dag zou aanbreken waarop Hij zou komen, om Zijn toorn te openbaren over Jeruzalem. Zo voorspelde de profeet Jesaja:

‘Sion... Jeruzalem... zie, de Heer zal komen met vuur en zijn wagens zullen zijn als een storm, om Zijn toorn te openbaren in gloed en zijn dreiging in vuurvlammen.’ (Jesaja 66:15)
Dat is precies hetzelfde wat Paulus schreef: de Heer zou komen met een geweldig vuur, om Zijn toorn te openbaren over Sion en Jeruzalem. Ook de profeet Micha sprak tot de Joodse leiders en zei dat Gods oordeel betekende dat heel Jeruzalem verwoest zou worden:

'...leiders van het huis van Israël, die een afschuw hebben van recht en al wat recht is, verdraaien, die Sion bouwen met bloed en Jeruzalem met onrecht. ... Daarom zal om uwentwil Sion als een akker worden omgeploegd, en Jeruzalem zal worden tot steenhopen, ja de tempelberg tot woudhoogten.’ (Micha 3:9, 10, 12)​

Dat is precies wat Jezus Christus zelf ook zei. In Mattheus 23 lezen we hoe Jezus sprak tot de leiders van Israel en hen confronteerde met hun slechtheid. Hij noemde hen 'huichelaars', 'slangen' en 'adders' en zei dat zij het oordeel zouden ondergaan:

'Wee u, schriftgeleerden en Farizeeën, huichelaars,... Slangen! Adders!

Hoe zou u kunnen ontkomen aan de veroordeling tot de hel?

Uiteindelijk zal op uw hoofd neerkomen al het onschuldige bloed dat op aarde vergoten is, van het bloed van de rechtvaardige Abel tot het bloed van Zacharias, de zoon van Berekja, die u vermoord hebt tussen de tempel en het altaar.

Ja, ik verzeker u, dat alles zal neerkomen op deze generatie.

Jeruzalem, Jeruzalem!

U doodt de profeten en stenigt hen die God u gestuurd heeft.

Ja, uw huis zal als een woestenij achterblijven.’

(Mattheus 23:27, 33-38)

Net als Paulus en de profeten, zei Jezus dat het de Joden waren die het oordeel van God zouden ondergaan. Heel Jeruzalem zou een woestenij worden. Maar dat niet alleen, de heilige tempel - het belangrijkste element van Israel - zou tot de laatste steen afgebroken worden:

‘Zijn leerlingen kwamen naar hem toe en wezen hem op de gebouwen van de tempel. ‘Ja,’ zei Jezus hun, ‘zien jullie dat alles? Ik verzeker jullie: er zal geen steen op de andere blijven staan; alles wordt met de grond gelijkgemaakt.'
(Mattheus 24:1-2)
jezus tempel verwoesting
Sommigen denken dat Gods oordeel los staat van de wederkomst, maar dat druist volkomen in tegen alles wat zowel de profeten, de apostelen als Jezus zelf zeiden over de komst van de Heer. Telkens ze spraken over Zijn komst, zeiden ze dat Hij zou komen om te oordelen. Dat blijkt eens te meer uit de vraag die de leerlingen aan Jezus stelden. Toen Hij het oordeel over Israel aankondigde, vroegen ze Hem in een adem wanneer deze dingen zouden gebeuren en wat het teken zou zijn van Zijn komst:

‘Zeg ons, wanneer zullen deze dingen gebeuren? En wat is het teken van uw komst en van de voleinding van dit tijdperk?’ (Mattheus 24:3)​
Jezus voorspelde het einde van Israel

Jezus Christus, de profeten en de apostelen zeiden dus unaniem dat de komst van de Heer betekende dat Gods toorn zou worden uitgestort over Israel, omdat ze altijd Gods profeten vervolgd hadden. Jezus zou komen op de wolken om te vergelden, om wraak te nemen, om Zijn volk te oordelen, de maat van hun zonde was volgemaakt, de toorn was over hen gekomen tot het einde, ze zouden het oordeel niet kunnen ontlopen, Hij zou komen met vuur om te vernietigen, Jeruzalem en de tempel zouden volkomen verwoest worden.

De totale vernietiging van Jeruzalem en de tempel zou het einde betekenen van Israel zelf. Want heel Israel was gecentraliseerd rond Jeruzalem en de tempel. Deze twee elementen waren de identiteit van Israel: de heilige stad en de heilige tempel. Jezus' aankondiging dat ze allebei zouden verwoest worden, betekende niets minder dan het einde van het toenmalige Israel.

Daarom spraken Jezus en de apostelen altijd over het einde en de voltooing van het tijdperk. Zijn komst zou het einde betekenen van het oude Israel.
Sommige vertalingen hebben zijn woorden foutief vertaald alsof het einde van de 'wereld' zou komen. Maar dat is absoluut niet wat Jezus zei.
Telkens Jezus sprak over het einde of de voltooiing, gebruikte Hij het Griekse woord 'AION' wat niet wereld betekent, maar 'TIJDPERK'. De leerlingen vroegen Hem niet wanneer het einde van de 'wereld' zou komen, zoals verkeerde bijbelvertalingen ons wilen duidelijk maken, ze vroegen Jezus wanneer het einde zou komen van hun tijdperk. Jezus kondigde immers niet de verwoesting aan van alle steden ter wereld, Hij voorspelde de verwoesting van slechts deze ene stad: Jeruzalem!

oeps

Wat zeg je nu allemaal? Dat Jezus in het jaar 70 op de wolken is gekomen om Jeruzalem te verwoesten?!

@Koninklijk : Je plaatst flink wat lappen tekst op dit forum. Ik zie dat je al deze verhalen al op allerlei andere fora heb neergezet (Refoweb, ontdekgod, credible, geloofsgesprek etc. etc.). Nu worden die ook op dit forum geplaatst. Recyclen mag natuurlijk best (je hebt de stukken immers zelf geschreven) en je bent zeker welkom op dit forum, maar ik vind het wel een beetje vreemd... Wat is het doel hiervan?

Moderamen schreef:@Koninklijk : Je plaatst flink wat lappen tekst op dit forum. Ik zie dat je al deze verhalen al op allerlei andere fora heb neergezet (Refoweb, ontdekgod, credible, geloofsgesprek etc. etc.). Nu worden die ook op dit forum geplaatst. Recyclen mag natuurlijk best (je hebt de stukken immers zelf geschreven) en je bent zeker welkom op dit forum, maar ik vind het wel een beetje vreemd... Wat is het doel hiervan?

Je hebt gelijk bij deze reactie had ik wel wat overgenomen, ik zal dit er de volgende keer bij vermelden mijn excuses

Ik doel eigenlijk gewoon op al jouw wat langere reacties. Deze heb je al op allerlei fora geplaatst. Wat is het doel hiervan?

eilander schreef:Wat zeg je nu allemaal? Dat Jezus in het jaar 70 op de wolken is gekomen om Jeruzalem te verwoesten?!

Naar aanleiding van jou vraag en die van @DDD het volgende over wolken in de bijbel :

“En dan zal het teken van de Zoon des mensen verschijnen in de hemel en dan zullen alle stammen der aarde zich op de borst slaan en zij zullen de Zoon des mensen zien komen op de wolken des hemels, met grote macht en heerlijkheid.” (Mattheüs 24:30)

Jezus zei tegen Kajafas, “Jij zult de Zoon des mensen zien zitten aan de rechterhand der macht.” Hij zei tot zijn discipelen, “Zij zullen het teken zien van de Zoon des mensen in de hemel.” zei tegen Kajafas, “jij zult de Zoon des mensen zien komende op de wolken des hemels”. Hij vertelde zijn discipelen, “zij zullen de Zoon des mensen zien komende op de wolken , met grote macht en heerlijkheid.” Het is overduidelijk dat beide tekstgedeelten spreken over dezelfde gebeurtenissen. Let op hoe hij reageerde (kajafas)

“Toen scheurde de hogepriester zijn klederen en zeide: Hij heeft God gelasterd! Waartoe hebben we nog getuigen nodig? zie, nu hebt gij de Godlastering gehoord.” (Mattheüs 26:65)

Wat was het wat hem zo kwaad maakte, Kajafas begreep dat Jezus aanspraak maakte de Messias te zijn. Om te beter te begrijpen is het goed om het woord, of de omschrijving “komende op de wolken”. Gods “komen op de wolken” beter te begrijpen volgens mij een symbolische manier om Zijn aanwezigheid in oordeel en redding aan te geven. in heel veel teksten in het oude testament kwam God “op de wolken” om zijn volk te redden en zijn vijanden te oordelen. Komende op de wolken geeft zijn aanwezigheid weer:

“Terwijl nu Aaron sprak tot de gehele vergadering der Israëlieten, richten zij hun blik naar de woestijn; en zie, de heerlijkheid des Heren verscheen in een wolk.” (Exodus 16:10)

“Daarna zeide de Here tot Mozes: zie, Ik kom tot u in een donkere wolk, opdat het volk nu kan horen, wanneer ik met u spreek, en zij ook voor altoos in u geloven. En Mozes deelde de woorden van het volk aan de Here mede.” (Exodus 19:9)

“En de Here daalde neder in een wolk, stelde zich daar bij hem en riep de naam des Heren uit.” (Exodus 34:5)

“De Here zeide nu tot Mozes: spreek tot uw broeder Aaron, dat hij niet te allen tijde kome in het heiligdom binnen het voorhangsel voor het verzoendeksel dat op het ark ligt, opdat hij niet sterve; want in een wolk verschijn Ik boven het verzoendeksel.” (Leviticus 16:2)

“Toen daalde de Here in een wolk neder en sprak tot hem, en Hij nam een deel van de Geest die op hem was en legde dat op de zeventig mannen, op de oudsten; toen de Geest op hun rustte, profeteerden zij, doch daarna niet meer.” (Nummeri 11:25)

Redding: in psalm 18 spreekt David van zijn bevrijding van Saul, ook daar apocalyptisch taalgebruik.
“Hij neigde de Hemel en daalde neder, donkerheid was onder zijn voeten, Hij reed op een cherub en vloog en zweefde op de vleugels van de wind. Hij stelde het duister tot zijn omhulsel, tot zijn beschutting rondom Zich: duistere wateren, wolkengevaarten. Van de glans voor Hem verdwenen zijn wolken, hagel en vurige kolen. (Psalm 18:10-14)

Oordeel: Gods komen op de wolken wordt ook geassocieerd met Zijn oordeel over zijn vijanden.
“De Godspraak over Egypte. Zie, de Here rijdt op een snelle wolk en komt naar Egypte; dan beven de afgoden van Egypte voor Zijn aangezicht en het hart van de Egypte versmelt in zijn binnenste.” (Jesaja 19:1)

We weten van Hoofdstuk 20 dat God de Assyriërs als instrument gebruikt voor Zijn wraak over Egypte, en Hij zegt dan, “De Here rijdt op een snelle wolk….., Egypte voor Zijn aangezicht.” God kwam tot Egypte in oordeel. Zijn aanwezigheid werd bekend gemaakt in oordeel. Maar het waren de Assyriërs die letterlijk aanwezig waren. Dezelfde taal wordt gebruikt bij de val van Nineve:

“De Here is lankmoedig, doch groot van kracht, en de Here laat geenszins ongestraft. In een wervelwind en storm is zijn weg, wolken zijn het stof zijner voeten.” (Nahum 1:3)

“De bergen beven voor Hem en de heuvelen versmelten; de aarde rijst voor Hem op, ja, de wereld en al haar bewoners. Wie kan standhouden voor zijn gramschap? Wie staande blijven bij zijn brandende toorn? Zijn grimmigheid stort zich uit als vuur en rotsen springen voor Hem aan stukken.” (Nahum 1:5,6)

We weten dat Nineve verwoest werd, niet door de letterlijke komst van God uit de hemel op de wolken, maar door de binnenvallende legers van de Chaldeeën en de Meden in het jaar 612 voor Christus.

Wanneer Jezus zegt dat Hij zou komen op de wolken, gebruikte Hij de apocalyptische taal van de profeten om zichzelf bekend te maken als de Messias, de Rechter. Kajafas reageerde op deze manier, omdat hij wist dat alleen God op de wolken kon komen, Jezus maakte aanspraak op Zijn Godheid. Kijk wat Jezus zegt tegen Kajafas in Marcus 14:

“En Jezus zeide: Ik ben het, en gij zult de Zoon des mensen zien, gezeten aan de rechterhand der macht en komende met de wolken des hemels.” (Marcus 14:62)

Hier wordt gezegd dat zij Hem zullen zien “komende met de wolken des hemels terwijl Hij zit aan de rechterhand der Macht.” Als dit letterlijk en lichamelijk is, hoe kan Hij dat op hetzelfde moment doen? Dit is duidelijk apocalyptische taal. Zijn komst met de wolken, is een bewijs van Zijn zitten aan de rechterhand der Macht.

“Zie, Hij komt met de wolken en elk oog zal Hem zien, ook zij, die Hem hebben doorstoken; en alle stammen over de aarde zullen over Hem weeklagen. Ja, Amen.” (Openbaring 1:7)

(Het woord “stammen” heeft trouwens betrekking op Israël. Heidenen worden in de Bijbel niet genoemd als “Stammen”. In die tijd waren er stammen in Israël, maar sinds de verwoesting in het jaar 70 na Christus zijn er geen stammen in meer Israël.)

Johannes zei dat Jezus “spoedig” en “weldra” zou komen en dat de “Joden”, die Hem hebben doorstoken, zullen weeklagen bij Zijn komst.

ik hoop dat het woord wolken in de bijbel, soms iets anders voorsteld dan wij in gedachten zouden kunnen hebben, en dit kan helpen om sommige dingen beter te begrijpen

Kortom, de wederkomst op de wolken is al gebeurd. Ja ja...

Koninklijk schreef:

Moderamen schreef:@Koninklijk : Je plaatst flink wat lappen tekst op dit forum. Ik zie dat je al deze verhalen al op allerlei andere fora heb neergezet (Refoweb, ontdekgod, credible, geloofsgesprek etc. etc.). Nu worden die ook op dit forum geplaatst. Recyclen mag natuurlijk best (je hebt de stukken immers zelf geschreven) en je bent zeker welkom op dit forum, maar ik vind het wel een beetje vreemd... Wat is het doel hiervan?

Je hebt gelijk bij deze reactie had ik wel wat overgenomen, ik zal dit er de volgende keer bij vermelden mijn excuses

Waarom beantwoord je deze vraag niet?(is al meerderen keren gesteld)