Wanneer kan ik weten of de Heere spreekt?
2 dingen die hiermee zeker samenhangen:

- hoe was het ervoor, tijdens en erna? Maw: Hij spreekt gepast..

- als de Heere spreekt, spreekt Hij altijd met kracht en liefde

Dat ben ik niet helemaal met je eens. Denk aan de geschiedenis van Samuel. En zo is het vaker met Gods kinderen. De Heere spreekt wel, maar ze bemerken het niet door hun ongeloof.

Ook spreekt de Heere tot de onbekeerden.

2 Kronieken, 33:10 - De HEERE sprak wel tot Manasse en tot zijn volk; maar zij merkten daar niet op.

1 Spreuken. Dewijl Ik geroepen heb, en gijlieden geweigerd hebt; Mijn hand uitgestrekt heb, en er niemand was, die opmerkte;

25 En gij al Mijn raad verworpen, en Mijn bestraffing niet gewild hebt;

26 Zo zal Ik ook in ulieder verderf lachen; Ik zal spotten, wanneer uw vreze komt.


Daarom: sla toch acht op dat Woord van God! Je kan het met Jezus wagen, want Hij gaat eerlijk met zielen om.

Jesaja 55:1 O alle gij dorstigen! komt tot de wateren, en gij, die geen geld hebt, komt, koopt en eet, ja komt, koopt zonder geld, en zonder prijs, wijn en melk!


Verstuurd vanaf mijn Moto G (5) Plus met Tapatalk

Roeline schreef:Wanneer is iets het spreken van de Heere? En wanneer is het mijn eigen ondoorgrondelijke psyche? Door vallen en opstaan heb ik geleerd dat de psyche een wonderlijk ding is: overal blijken ongedachte dubbele bodems en onvermoede laadjes en deurtjes te zitten en er gebeurt in je onderbewuste zo ongelofelijk veel.

Ja, wanneer spreekt God tot de mens? Die vraag worstel ik ook mee en ik weet ook niet goed hoe ik hiermee moet omgaan. Soms hoor je mensen spreken dat God tot hun heeft gesproken, dat ze een openbaring hebben gekregen, of dat er een tekst met kracht in hun hart is gekomen. Zulke bijzondere ervaringen ken ik zelf niet. Ik weet ook niet hoe ik het moet verklaren. Soms denk ik dat we doorgeslagen zijn in ons gevoel. Is het mogelijk om te vertrouwen op Gods kale Woord zonder bijzondere ervaringen?

Roeline schreef: Om als voorbeeld mijn kapstok aan te halen: wanneer is het aannemen van een beroep het spreken van de Heere, en wanneer wordt een "gevoel" van een kandidaat te goeder trouw als geloof ervaren nadat hij eens ruim gestaan heeft in een bepaalde gemeente bijvoorbeeld en er daarna een passende tekst over leest die hem meer dan gewoon raakt omdat hij wat emotioneel is op dat moment waardoor zaken nadrukkelijker binnenkomen?

Ja, dit is inderdaad een goed voorbeeld. Hierbij denk ik ook: door de emotionele staat van een persoon kan hij zich teksten toe-eigenen omdat ze nadrukkelijker binnenkomen. Maar dat 'nadrukkelijker binnenkomen' kan toch nooit een grond zijn om bepaalde teksten toe te eigenen? Teksten kunnen alleen toegeëigend worden als ze de inhoud daadwerkelijk van toepassing is, met of zonder gevoel.

Roeline schreef: Zijn er meer die hiermee worstelen en hoe gaan jullie daarmee om?

Ja, zie bovenstaande reactie. Ik heb zomaar wat gedachten van mij opgeschreven.

Benedictus schreef:

Roeline schreef:Wanneer is iets het spreken van de Heere? En wanneer is het mijn eigen ondoorgrondelijke psyche? Door vallen en opstaan heb ik geleerd dat de psyche een wonderlijk ding is: overal blijken ongedachte dubbele bodems en onvermoede laadjes en deurtjes te zitten en er gebeurt in je onderbewuste zo ongelofelijk veel.

Ja, wanneer spreekt God tot de mens? Die vraag worstel ik ook mee en ik weet ook niet goed hoe ik hiermee moet omgaan. Soms hoor je mensen spreken dat God tot hun heeft gesproken, dat ze een openbaring hebben gekregen, of dat er een tekst met kracht in hun hart is gekomen. Zulke bijzondere ervaringen ken ik zelf niet. Ik weet ook niet hoe ik het moet verklaren. Soms denk ik dat we doorgeslagen zijn in ons gevoel. Is het mogelijk om te vertrouwen op Gods kale Woord zonder bijzondere ervaringen?

Roeline schreef: Om als voorbeeld mijn kapstok aan te halen: wanneer is het aannemen van een beroep het spreken van de Heere, en wanneer wordt een "gevoel" van een kandidaat te goeder trouw als geloof ervaren nadat hij eens ruim gestaan heeft in een bepaalde gemeente bijvoorbeeld en er daarna een passende tekst over leest die hem meer dan gewoon raakt omdat hij wat emotioneel is op dat moment waardoor zaken nadrukkelijker binnenkomen?

Ja, dit is inderdaad een goed voorbeeld. Hierbij denk ik ook: door de emotionele staat van een persoon kan hij zich teksten toe-eigenen omdat ze nadrukkelijker binnenkomen. Maar dat 'nadrukkelijker binnenkomen' kan toch nooit een grond zijn om bepaalde teksten toe te eigenen? Teksten kunnen alleen toegeëigend worden als ze de inhoud daadwerkelijk van toepassing is, met of zonder gevoel.

Roeline schreef: Zijn er meer die hiermee worstelen en hoe gaan jullie daarmee om?

Ja, zie bovenstaande reactie. Ik heb zomaar wat gedachten van mij opgeschreven.

Dat zijn moeilijke dingen, de Heere spreekt door Zijn Woord, maar je kunt teksten naar je toe halen, met mensen die te pas en te onpas een tekst krijgen en daar meet de boer opgaan heb ik grote moeite.

Even heel persoonlijk, ik heb een een miskraam gehad, toen ik drie maanden zwanger was, tijdens alle misere dacht ik steeds aan vers 2 van psalm 46 God is ons een Toevlucht en Sterkte; Hij is krachtelijk bevonden een Hulp in benauwdheden.
Dit paste bij mijn verdriet en nood om de ziel van mijn kindje, het was 10 september gebeurd en in een van de preken die volgde werd er nadrukkelijk voor ongeboren kinderen gebeden, een dominee zei dat de Heere Jezus niet als volwassene op de wereld kwam maar helemaal bij nul begonnen was en dat daardoor ook ongeboren kinderen zalig konden worden en daarna had ik nog een gesprek met de vrouw van de dominee die er ook weer iets over vertelde.
Hieruit mocht ik geloven dat de Heere mijn kindje tot zich genomen had.

De dingen die mij verteld waren, waren uit de Bijbel te halen en niet in het luchtledige.

Ik verwacht dat God spreekt tot alle kinderen van zijn verbond. Maar dat God tot ons spreekt, brengt niet automatisch mee dat wij ons bekeren en geloven. Dat God zich met ons bemoeit is een groot voorrecht, maar het komt aan op bekering en geloof.

Benedictus schreef:

Roeline schreef:Wanneer is iets het spreken van de Heere? En wanneer is het mijn eigen ondoorgrondelijke psyche? Door vallen en opstaan heb ik geleerd dat de psyche een wonderlijk ding is: overal blijken ongedachte dubbele bodems en onvermoede laadjes en deurtjes te zitten en er gebeurt in je onderbewuste zo ongelofelijk veel.

Ja, wanneer spreekt God tot de mens? Die vraag worstel ik ook mee en ik weet ook niet goed hoe ik hiermee moet omgaan. Soms hoor je mensen spreken dat God tot hun heeft gesproken, dat ze een openbaring hebben gekregen, of dat er een tekst met kracht in hun hart is gekomen. Zulke bijzondere ervaringen ken ik zelf niet. Ik weet ook niet hoe ik het moet verklaren. Soms denk ik dat we doorgeslagen zijn in ons gevoel. Is het mogelijk om te vertrouwen op Gods kale Woord zonder bijzondere ervaringen?

Goede vraag! Ik wil er wel een paar dingen over opmerken:
1. Ten eerste moeten we goed vasthouden dat de Heere tot ieder mens spreekt door Zijn Woord. Dus tijdens de prediking bijvoorbeeld. We hoeven dan niet te wachten 'wanneer spreekt Hij tot mij', nee, want God spreekt dan. Elke keer, bedoel ik dus!
2. Dat wij het vervolgens zo makkelijk naast ons neerleggen, en door onze vijandig dode natuur niet eens kunnen opmerken, is een gevolg van onze zonde.
3. Als je met 'bijzondere openbaringen' bedoelt een droom, een gezicht, een hoorbare stem of wat dan ook: zo werkt de Heere doorgaans niet meer, zeker niet in een omgeving waarin Zijn Woord gepreekt wordt. Dan geldt: 'Indien zij Mozes en de profeten niet horen, zo zullen zij ook, al waren het, dat er iemand uit de doden opstond, zich niet laten gezeggen.'
4. En toch is het nodig dat we niet alleen maar verstandelijk de Bijbel lezen, maar dat Gods Woord ook iets in ons hart doet. Daarom wil de Heilige Geest door dat Woord werken. En dan zal het toch zo zijn dat een Bijbelgedeelte dat we al vaker gelezen hebben, blijft haken of plotseling een licht op doet gaan, of hoe je dat wilt noemen. De Heere maakt werkzaam met zijn beloften, het is iets dat ons niet koud laat.
De Heere Jezus wordt gezien door de tralies van Zijn Woord, en niet door allerlei andere 'ervaringen'.
5. De Heere bevestigt Zijn werk ook door ook daarna opnieuw te spreken en ook precies gepast op onze situatie. In die zin hoeven we ons niet af te vragen: geldt dit ook voor mij? Als we alleen wonderschone beloften ons toe-eigenen maar zijn verbondsbedreigingen laten liggen, moeten we ook oppassen.
6. Hoewel ons hart arglistig is, ben ik er vast van overtuigd dat de Heere geen spelletje met ons speelt. Wie door het spreken van Zijn Woord een bedelaar wordt aan de troon van Zijn genade, zal opnieuw Zijn stem horen - en dat is de beste verzekering zeiden ze vroeger. En wie in zo'n weg zegt: 'spreek Heere, want Uw knecht hoort' - die hoort daarna niet een of andere bedriegelijke stem van de duivel of zijn eigen hart, maar dan zal God Zelf vroeg of laat spreken.

DDD schreef:Ik verwacht dat God spreekt tot alle kinderen van zijn verbond. Maar dat God tot ons spreekt, brengt niet automatisch mee dat wij ons bekeren en geloven. Dat God zich met ons bemoeit is een groot voorrecht, maar het komt aan op bekering en geloof.

Zeker dat klopt helemaal, en de Heere spreekt door Zijn Woord en Hij is betrouwbaar.

eilander schreef:

Benedictus schreef:

Roeline schreef:Wanneer is iets het spreken van de Heere? En wanneer is het mijn eigen ondoorgrondelijke psyche? Door vallen en opstaan heb ik geleerd dat de psyche een wonderlijk ding is: overal blijken ongedachte dubbele bodems en onvermoede laadjes en deurtjes te zitten en er gebeurt in je onderbewuste zo ongelofelijk veel.

Ja, wanneer spreekt God tot de mens? Die vraag worstel ik ook mee en ik weet ook niet goed hoe ik hiermee moet omgaan. Soms hoor je mensen spreken dat God tot hun heeft gesproken, dat ze een openbaring hebben gekregen, of dat er een tekst met kracht in hun hart is gekomen. Zulke bijzondere ervaringen ken ik zelf niet. Ik weet ook niet hoe ik het moet verklaren. Soms denk ik dat we doorgeslagen zijn in ons gevoel. Is het mogelijk om te vertrouwen op Gods kale Woord zonder bijzondere ervaringen?

Goede vraag! Ik wil er wel een paar dingen over opmerken:
1. Ten eerste moeten we goed vasthouden dat de Heere tot ieder mens spreekt door Zijn Woord. Dus tijdens de prediking bijvoorbeeld. We hoeven dan niet te wachten 'wanneer spreekt Hij tot mij', nee, want God spreekt dan. Elke keer, bedoel ik dus!
2. Dat wij het vervolgens zo makkelijk naast ons neerleggen, en door onze vijandig dode natuur niet eens kunnen opmerken, is een gevolg van onze zonde.
3. Als je met 'bijzondere openbaringen' bedoelt een droom, een gezicht, een hoorbare stem of wat dan ook: zo werkt de Heere doorgaans niet meer, zeker niet in een omgeving waarin Zijn Woord gepreekt wordt. Dan geldt: 'Indien zij Mozes en de profeten niet horen, zo zullen zij ook, al waren het, dat er iemand uit de doden opstond, zich niet laten gezeggen.'
4. En toch is het nodig dat we niet alleen maar verstandelijk de Bijbel lezen, maar dat Gods Woord ook iets in ons hart doet. Daarom wil de Heilige Geest door dat Woord werken. En dan zal het toch zo zijn dat een Bijbelgedeelte dat we al vaker gelezen hebben, blijft haken of plotseling een licht op doet gaan, of hoe je dat wilt noemen. De Heere maakt werkzaam met zijn beloften, het is iets dat ons niet koud laat.
De Heere Jezus wordt gezien door de tralies van Zijn Woord, en niet door allerlei andere 'ervaringen'.
5. De Heere bevestigt Zijn werk ook door ook daarna opnieuw te spreken en ook precies gepast op onze situatie. In die zin hoeven we ons niet af te vragen: geldt dit ook voor mij? Als we alleen wonderschone beloften ons toe-eigenen maar zijn verbondsbedreigingen laten liggen, moeten we ook oppassen.
6. Hoewel ons hart arglistig is, ben ik er vast van overtuigd dat de Heere geen spelletje met ons speelt. Wie door het spreken van Zijn Woord een bedelaar wordt aan de troon van Zijn genade, zal opnieuw Zijn stem horen - en dat is de beste verzekering zeiden ze vroeger. En wie in zo'n weg zegt: 'spreek Heere, want Uw knecht hoort' - die hoort daarna niet een of andere bedriegelijke stem van de duivel of zijn eigen hart, maar dan zal God Zelf vroeg of laat spreken.

Prachtige post Eilander, ik kan niet anders dan hier helemaal mee eens zijn. Voor de rest vind ik het een mooie topic die mijn inziens veel herkenbare verlegenheid neerzet.

samanthi schreef:Dat zijn moeilijke dingen, de Heere spreekt door Zijn Woord, maar je kunt teksten naar je toe halen, met mensen die te pas en te onpas een tekst krijgen en daar meet de boer opgaan heb ik grote moeite.

Even heel persoonlijk, ik heb een een miskraam gehad, toen ik drie maanden zwanger was, tijdens alle misere dacht ik steeds aan vers 2 van psalm 46 God is ons een Toevlucht en Sterkte; Hij is krachtelijk bevonden een Hulp in benauwdheden.
Dit paste bij mijn verdriet en nood om de ziel van mijn kindje, het was 10 september gebeurd en in een van de preken die volgde werd er nadrukkelijk voor ongeboren kinderen gebeden, een dominee zei dat de Heere Jezus niet als volwassene op de wereld kwam maar helemaal bij nul begonnen was en dat daardoor ook ongeboren kinderen zalig konden worden en daarna had ik nog een gesprek met de vrouw van de dominee die er ook weer iets over vertelde.
Hieruit mocht ik geloven dat de Heere mijn kindje tot zich genomen had.

De dingen die mij verteld waren, waren uit de Bijbel te halen en niet in het luchtledige.

Dan is je wel veel leed overkomen wat ik waarschijnlijk niet tot op het diepst kan begrijpen. Ik heb namelijk zoiets nog nooit meegemaakt. Maar mooi dat je de inhoud van dat psalmvers mocht ervaren. Dan is het werkelijk dat de Heere spreekt omdat het inhoudelijk op je situatie van toepassing was. En inderdaad, het was zeker niet uit het luchtledige.

Eilander schreef:Goede vraag! Ik wil er wel een paar dingen over opmerken:
1. Ten eerste moeten we goed vasthouden dat de Heere tot ieder mens spreekt door Zijn Woord. Dus tijdens de prediking bijvoorbeeld. We hoeven dan niet te wachten 'wanneer spreekt Hij tot mij', nee, want God spreekt dan. Elke keer, bedoel ik dus!
2. Dat wij het vervolgens zo makkelijk naast ons neerleggen, en door onze vijandig dode natuur niet eens kunnen opmerken, is een gevolg van onze zonde.
3. Als je met 'bijzondere openbaringen' bedoelt een droom, een gezicht, een hoorbare stem of wat dan ook: zo werkt de Heere doorgaans niet meer, zeker niet in een omgeving waarin Zijn Woord gepreekt wordt. Dan geldt: 'Indien zij Mozes en de profeten niet horen, zo zullen zij ook, al waren het, dat er iemand uit de doden opstond, zich niet laten gezeggen.'
4. En toch is het nodig dat we niet alleen maar verstandelijk de Bijbel lezen, maar dat Gods Woord ook iets in ons hart doet. Daarom wil de Heilige Geest door dat Woord werken. En dan zal het toch zo zijn dat een Bijbelgedeelte dat we al vaker gelezen hebben, blijft haken of plotseling een licht op doet gaan, of hoe je dat wilt noemen. De Heere maakt werkzaam met zijn beloften, het is iets dat ons niet koud laat.
De Heere Jezus wordt gezien door de tralies van Zijn Woord, en niet door allerlei andere 'ervaringen'.
5. De Heere bevestigt Zijn werk ook door ook daarna opnieuw te spreken en ook precies gepast op onze situatie. In die zin hoeven we ons niet af te vragen: geldt dit ook voor mij? Als we alleen wonderschone beloften ons toe-eigenen maar zijn verbondsbedreigingen laten liggen, moeten we ook oppassen.
6. Hoewel ons hart arglistig is, ben ik er vast van overtuigd dat de Heere geen spelletje met ons speelt. Wie door het spreken van Zijn Woord een bedelaar wordt aan de troon van Zijn genade, zal opnieuw Zijn stem horen - en dat is de beste verzekering zeiden ze vroeger. En wie in zo'n weg zegt: 'spreek Heere, want Uw knecht hoort' - die hoort daarna niet een of andere bedriegelijke stem van de duivel of zijn eigen hart, maar dan zal God Zelf vroeg of laat spreken.

Bedankt voor je opmerkingen. Het Woord moet ons hart inderdaad veranderen. Ik kan me wel erg in jouw post vinden.

Een predikant zei bij ons ook: de Heere spreekt vaak 'stereo'. Eenmaal sprak Hij tot mij een woord, tot twee maal toe heb ik het gehoord. Vaak bevestigt God Zijn eigen Woord nog eens.

Bedankt voor alle mooie input tot nu toe. Er is wel een lijn in de reacties te ontdekken: Gods Woord moet en mag onze absolute richtlijn zijn. Dat vraagt van ons om in diepe afhankelijkheid een "aangebonden leven" te hebben zoals idd Samuel. Dat veronderstelt ook een gebedsleven waarin er ook ruimte is voor Gods antwoord. Iets wat ik nogal eens vergeet: wel bidden maar geen antwoord verwachten. Dat is dan ook bidden tussen aanhalingstekens.

Overigens denk ik wel: wat onmogelijk bijna voor ambtsdragers om geestelijk leiding te geven. Wat weet je nu helemaal van de persoonlijkheid van elk gemeentelid? Voor een curatorium geldt hetzelfde. Ook daarin is een geestelijk oor nodig in combinatie met mensenkennis. Ingewikkeld hoor.

Ook de opmerking dat we af zouden moeten van afgaan op gevoelens zet me wel aan het denken. Idd: Christus is de Enige grond en bij uitstek hét vaste Fundament. Maar bij allerlei tijdelijke vraagstukken waar gevoelens onlosmakelijk mee vervlochten zijn ligt dat toch wel minder duidelijk. Neem het beroepingswerk.

-

samanthi schreef:

Benedictus schreef:

Roeline schreef:Wanneer is iets het spreken van de Heere? En wanneer is het mijn eigen ondoorgrondelijke psyche? Door vallen en opstaan heb ik geleerd dat de psyche een wonderlijk ding is: overal blijken ongedachte dubbele bodems en onvermoede laadjes en deurtjes te zitten en er gebeurt in je onderbewuste zo ongelofelijk veel.

Ja, wanneer spreekt God tot de mens? Die vraag worstel ik ook mee en ik weet ook niet goed hoe ik hiermee moet omgaan. Soms hoor je mensen spreken dat God tot hun heeft gesproken, dat ze een openbaring hebben gekregen, of dat er een tekst met kracht in hun hart is gekomen. Zulke bijzondere ervaringen ken ik zelf niet. Ik weet ook niet hoe ik het moet verklaren. Soms denk ik dat we doorgeslagen zijn in ons gevoel. Is het mogelijk om te vertrouwen op Gods kale Woord zonder bijzondere ervaringen?

Roeline schreef: Om als voorbeeld mijn kapstok aan te halen: wanneer is het aannemen van een beroep het spreken van de Heere, en wanneer wordt een "gevoel" van een kandidaat te goeder trouw als geloof ervaren nadat hij eens ruim gestaan heeft in een bepaalde gemeente bijvoorbeeld en er daarna een passende tekst over leest die hem meer dan gewoon raakt omdat hij wat emotioneel is op dat moment waardoor zaken nadrukkelijker binnenkomen?

Ja, dit is inderdaad een goed voorbeeld. Hierbij denk ik ook: door de emotionele staat van een persoon kan hij zich teksten toe-eigenen omdat ze nadrukkelijker binnenkomen. Maar dat 'nadrukkelijker binnenkomen' kan toch nooit een grond zijn om bepaalde teksten toe te eigenen? Teksten kunnen alleen toegeëigend worden als ze de inhoud daadwerkelijk van toepassing is, met of zonder gevoel.

Roeline schreef: Zijn er meer die hiermee worstelen en hoe gaan jullie daarmee om?

Ja, zie bovenstaande reactie. Ik heb zomaar wat gedachten van mij opgeschreven.

Dat zijn moeilijke dingen, de Heere spreekt door Zijn Woord, maar je kunt teksten naar je toe halen, met mensen die te pas en te onpas een tekst krijgen en daar meet de boer opgaan heb ik grote moeite.

Even heel persoonlijk, ik heb een een miskraam gehad, toen ik drie maanden zwanger was, tijdens alle misere dacht ik steeds aan vers 2 van psalm 46 God is ons een Toevlucht en Sterkte; Hij is krachtelijk bevonden een Hulp in benauwdheden.
Dit paste bij mijn verdriet en nood om de ziel van mijn kindje, het was 10 september gebeurd en in een van de preken die volgde werd er nadrukkelijk voor ongeboren kinderen gebeden, een dominee zei dat de Heere Jezus niet als volwassene op de wereld kwam maar helemaal bij nul begonnen was en dat daardoor ook ongeboren kinderen zalig konden worden en daarna had ik nog een gesprek met de vrouw van de dominee die er ook weer iets over vertelde.
Hieruit mocht ik geloven dat de Heere mijn kindje tot zich genomen had.

De dingen die mij verteld waren, waren uit de Bijbel te halen en niet in het luchtledige.

Bedankt voor deze gevoelige ontboezeming Samanthi.

Roeline schreef:Bedankt voor alle mooie input tot nu toe. Er is wel een lijn in de reacties te ontdekken: Gods Woord moet en mag onze absolute richtlijn zijn. Dat vraagt van ons om in diepe afhankelijkheid een "aangebonden leven" te hebben zoals idd Samuel. Dat veronderstelt ook een gebedsleven waarin er ook ruimte is voor Gods antwoord. Iets wat ik nogal eens vergeet: wel bidden maar geen antwoord verwachten. Dat is dan ook bidden tussen aanhalingstekens.

Overigens denk ik wel: wat onmogelijk bijna voor ambtsdragers om geestelijk leiding te geven. Wat weet je nu helemaal van de persoonlijkheid van elk gemeentelid? Voor een curatorium geldt hetzelfde. Ook daarin is een geestelijk oor nodig in combinatie met mensenkennis. Ingewikkeld hoor.

Ook de opmerking dat we af zouden moeten van afgaan op gevoelens zet me wel aan het denken. Idd: Christus is de Enige grond en bij uitstek hét vaste Fundament. Maar bij allerlei tijdelijke vraagstukken waar gevoelens onlosmakelijk mee vervlochten zijn ligt dat toch wel minder duidelijk. Neem het beroepingswerk.

Ja, helemaal mee eens. Gods Woord als absolute richtlijn moet zeker vast worden gehouden. Anders begeven we ons op een zandgrond. En dat beroepingswerk ligt misschien per persoon wel heel verschillend. Uiteindelijk kan de Heere ook bepaalde gevoelens gebruiken om zijn knechten uit te drijven naar andere plaatsen.