Interessant artikel vandaag in Trouw:
http://www.trouw.nl/tr/nl/5091/Religie/ ... alen.dhtml
-----
'Beatrix verstaat de kunst om burgerlijkheid uit te stralen'
In de biblebelt is koningin Beatrix, die vandaag 74 wordt, populair. De orthodox-protestantse bevolking voelt een 'eeuwenoude' band met de vorstin. Hoe kan het dat het nationalisme van bijna twee eeuwen oud bij met name orthodox-protestantse Nederlanders nog springlevend is?
Het antwoord is simpel. De meest behoudende protestanten staan wat oranjeliefde betreft nog in de negentiende eeuw, zegt Fred van Lieburg, die religiehistoricus is aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.
"Door de ontzuiling is de gedachte dat kerk, staat en vorstenhuis een geheel vormen bij andere protestanten grotendeels verloren gegaan."
Een krant als het Reformatorisch Dagblad en orthodox-protestantse uitgeverijen komen regelmatig met publicaties waarin gewezen wordt op de onverbrekelijk geachte band tussen kerk, koningin en natie. Het laatste boekje verscheen een paar weken geleden, 'Onze Vorstin' heet de bundel uit het fonds van De Banier, een kleine reformatorische uitgeverij uit Apeldoorn. De veelzeggende ondertitel luidt: 'Protestanten over Beatrix'.
Een keur aan behoudende protestanten, vrijwel uitsluitend mannen, bezingt de lof op de majesteit. Een dominee uit de gereformeerde gemeenten: 'Je voelt bij haar de religieuze band met vroeger eeuwen.'
Protestantse gevoeligheden
Beatrix is zich goed bewust van haar populariteit bij behoudende protestanten, weet Van Lieburg. "Ze kent de protestantse gevoeligheden goed. Het was een meesterzet van haar om bij haar inhuldiging als koningin in 1980 het Wilhelmus te citeren. ''Mijn schild ende betrouwen zijt Gij, o God mijn Heer', zei ze. Nou, veel behoudende protestanten kregen een brok in de keel."
Er is volgens Van Lieburg nog een reden waarom Beatrix veel sympathie heeft bij deze groep. Die is aardser. "Beatrix verstaat de kunst om burgerlijkheid uit te stralen. Dat zie je onder meer in kapsel en kleding."
Levensstijl Oranjes bevalt niet
Maar de populariteit van de Oranjes, ziet Van Lieburg, is tanende in plaatsen als Uddel, Staphorst, Barneveld en Rijssen. De levensstijl van de Oranjes komt steeds minder overeen met hun eigen christelijke overtuigingen op de biblebelt.
Dat komt onder meer doordat de prinsen zich in de internationale jetset ophouden, prinses Máxima rooms-katholiek is gebleven en de zondag niet als rustdag wordt gezien. Zo had het Reformatorisch Dagblad, een zéér oranjegezinde krant, er onlangs meer moeite mee dat de vorstin bij haar staatsbezoek aan Oman de zondag ''ontheiligde'' dan dat ze een hoofddoek droeg in een moskee.
Van Lieburg: "Bij Beatrix strijken dit soort protestanten nog wel over hun hart. Maar Willem Alexander heeft minder krediet. Hij zou eigenlijk een gebaar moeten maken naar het protestantse volksdeel, net als Beatrix bij haar inhuldiging."
'Oranjeliefde is gebaseerd op mythe'
De liefde van protestanten voor het Nederlandse Oranjehuis is helemaal niet eeuwenoud. Bovendien is het gebaseerd op een nationalistische mythe. "De leus 'God, Nederland en Oranje' is typisch een product van de negentiende eeuw", zegt Joris van Eijnatten, hoogleraar cultuurgeschiedenis aan de Universiteit Utrecht.
Na 1800 gebeurt er iets nieuws in de geschiedenis. Dan komt, onder invloed van de Verlichting het nationale denken op, met de natie als morele gemeenschap van burgers. "Het was dus belangrijk dat inwoners van een staat zich onderling verbonden gingen voelen. De vraag was alleen hoe."
In Nederland bedacht een protestantse elite in de eerste helft van die eeuw dat de hervormde kerk, staat en vorstenhuis altijd al onlosmakelijk met elkaar verbonden waren. "Het is achteraf gezien natuurlijk een constructie, maar in die tijd geloofden ze echt dat het historisch voorbestemd was dat Nederland protestants zou zijn."
Dat de leus bij protestanten zo populair werd, komt onder meer doordat ze het monopolie op de openbare godsdienst verloren. Eeuwenlang hadden protestanten religieuze privileges gehad in Nederland. Dat was in de negentiende eeuw voorbij. Zo ontstond er de scheiding tussen kerk en staat en mochten rooms-katholieken weer bisschoppen benoemen.
Identiteit protestanten
"Protestanten zagen dat als een bedreiging, als verlies van identiteit. De leus 'God, Nederland en Oranje' was dan bedoeld om aan rooms-katholieken en liberalen te laten zien dat er een onverbrekelijk band bestond tussen Nederland en het protestantisme."
De Oranjes kwam de steun van protestantse zijde goed uit, aangezien hun politieke rol in democratisch wordende tijden steeds zwakker werd. Ze werkten er zelf flink aan mee om, in ieder geval voor het oog van de buitenwereld, als vrome protestanten over te komen.
Zo benoemde Koning Willem III een meteen hofpredikant in 1853, het jaar dat Rome weer bisschoppen benoemde in Nederland. Dat was een slimme zet. Want daarmee haalden ze de banden met het protestants volksdeel aan.