Ben je blij met de herziene Statenvertaling?

[Jongere]

Overigens ben ik nu met bijbelstudie het boek Maleachi aan het behandelen. Het is spijtig dat de "Herziene Statenvertalers" dat nog niet af hebben, maar ook begrijpelijk: het is een ongelofelijk ingewikkeld boek wat vertalen betreft. Hoe meer ik me er in verdiep, hoe meer ik erachter kom dat er heel veel verschillende mogelijkheden zijn die je je niet zo realiseert als je slechts één vertaling hanteert.

[Zonderling]

Overigens ben ik nu met bijbelstudie het boek Maleachi aan het behandelen. Het is spijtig dat de "Herziene Statenvertalers" dat nog niet af hebben, maar ook begrijpelijk: het is een ongelofelijk ingewikkeld boek wat vertalen betreft. Hoe meer ik me er in verdiep, hoe meer ik erachter kom dat er heel veel verschillende mogelijkheden zijn die je je niet zo realiseert als je slechts één vertaling hanteert.

Dat klopt, en ik ben er ook voorstander van om bij Bijbelstudie ook andere vertalingen te gebruiken. Trouwens, ook de kanttekeningen in de Statenvertaling geven heel dikwijls meerdere vertaalmogelijkheden.

Echter, júist bij Bijbelstudie is er altijd de behoefte om te weten wat er nu éigenlijk staat. Aan hedendaagse vertalingen heb je dan meestal niet veel, omdat alles zo ontzettend vrij wordt weergegeven. Dan val je toch weer terug op vertalingen als Statenvertaling, King James, sommige Joodse vertalingen en recente pogingen om de Bijbel heel letterlijk te vertalen zoals de Naardense Bijbel en de vertaling van Albert Koster (de laatste bezit ik echter helaas nog maar gedeeltelijk).

[Zonderling]

Hertaling 2 Korinthe 5:11

Het eerste gedeelte van dit vers luidt als volgt:

Wij dan, wetende den schrik des Heeren

Dit is hertaald naar:

Omdat wij dus weten hoezeer de Heere te vrezen is

Het gaat hier om de vertaling van het Griekse woord fobos. Het Nederlandse woord fobie (een fobie hebben voor…) is hiervan afgeleid. Het Griekse woord betekent angst, vrees, schrik.
Een speciale betekenis krijgt het woord echter wanneer het gaat om de kinderlijke vrees, eerbied en ontzag, bijvoorbeeld in de uitdrukking ‘de vreze Gods’.
De gewone betekenis vinden we bijvoorbeeld in Mattheüs 28:4: “En uit vrees van hem [de engel] zijn de wachters zeer verschrikt geworden en werden als doden.”

In deze tekst 2 Kor. 5:11 kiest de SV heel bewust voor de gewone betekenis van het woord, namelijk angst, vrees, schrik. Gekozen is voor het woord ‘schrik’ om verwarring met de speciale betekenis van het woord in de betekenis van kinderlijke vreze, ontzag of eerbied te vermijden.
De keuze van de SV houdt verband met hun uitlegging van deze tekst in relatie tot het voorgaande vers. In vers 10 staat namelijk: “Want wij moeten allen geopenbaard worden voor den rechterstoel van Christus, opdat een iegelijk wegdrage hetgeen door het lichaam geschiedt, naardat hij gedaan heeft, hetzij goed, hetzij kwaad.” Daarop volgt dan vers 11: “Wij dan, wetende den schrik des Heeren”, enzovoort. De “schrik des Heeren” verklaart de kanttekening in verband met vers 10 als het “schrikkelijke en vreselijke oordeel des Heeren”. Dit oordeel, deze rechterstoel, doet de mens verschrikt staan en jaagt hem angst aan. De woorden “wij dan wetende” wijzen hier ook op. Met deze woorden wordt immers een relatie gelegd met vers 10.

Ook de woordenboeken erkennen dat in deze tekst sprake kan zijn van de gewone betekenis ‘vrees, angst, schrik’ en níet de speciale betekenis ‘kinderlijke vreze, eerbied, ontzag’. Bijvoorbeeld het Grieks-Nederlands woordenboek van dr. Harting, terwijl ook het gezaghebbende woordenboek van Walter Bauer (vijfde druk, 1971) vermeldt dat het woord fobos hier ‘actief’ opgevat kan worden in de betekenis van ‘vrees aanjagen’ (namelijk door het dreigende gericht). Weliswaar wordt ook de andere betekenis als mogelijkheid genoemd, feit blijft dat de interpretatie van de SV hier legitiem is en dit ook door de woordenboeken erkend wordt.

Verbazingwekkend is het dan ook dat de HSV kiest voor de vertaling “hoezeer de Heere te vrezen is”. Waarom moest de SV hier aangepast worden? Is dit een bewuste of onbewuste afzwakking van de uitdrukking “schrik des Heeren”. Ik twijfel er niet aan of dit is een zeer bewuste aanpassing. Daarin werd ik nog eens gesterkt door de volgende passage in het ND waarin prof. dr. G. van den Brink, die nauw samenwerkt met het HSV hertaalteam, zijn mening geeft over deze wijziging:

Hij [prof. dr. G. van den Brink] verwijst naar 2 Korintiërs 5, waar volgens de Herziene Statenvertaling staat: 'Omdat wij weten hoezeer de Heere te vrezen is, bewegen wij mensen tot het geloof.' Deze vertaling staat volgens hem dichter bij de grondtekst dan de oorspronkelijke Statenvertaling, waar gesproken wordt van 'den schrik des Heeren'. ,,'Vreze des Heren' of 'ontzag voor God': daar hoor ik óók in dat het goed is God te kennen. Al is Paulus natuurlijk doordrongen van de ernst van de dingen, hij spreekt hier toch positiever dan over 'schrik of angst voor Gods oordeel', alsof je slechts mensen voor de poorten van de hel moet wegslepen.

Wanneer we dit lezen, zien we dat met een onterecht (!) beroep op de grondtekst (hetgeen hierboven duidelijk genoeg is aangewezen, de SV vertaalt immers conform de normale betekenis van het Griekse woord) beweerd wordt dat Paulus hier positiever spreekt. Kortom ‘schrik des Heeren’ is volgens prof. Van den Brink te negatief geformuleerd!! Is het niet zonneklaar dat de SV hier kennelijk aangepast moet worden op grond van theologische vooronderstellingen? Te vrezen valt dat het HSV-team en prof. Van den Brink het hier geheel met elkaar eens zijn en dat inderdaad theologische veronderstellingen de werkelijke achtergrond vormen van deze aanpassing!!

Voor alle duidelijkheid wijs ik er nog op dat het verwante woord ‘fobètron’ in Lukas 21:11 vertaald is met ‘schrikkelijke dingen’ in de SV en ‘verschrikkelijke dingen’ in de HSV. Idem het verwante bijvoeglijk naamwoord ‘foberos’ in Hebreeën 10:27 met '(ver)schrikkelijk': ‘een schrikkelijke verwachting des oordeels’ (idem in deze betekenis in Hebr. 10:31 en Hebr. 12:21). De vertaling van het zelfstandig naamwoord ‘fobos’ met ‘schrik’ of ‘verschrikking’ is dus zeer zeker legitiem en correspondeert geheel met de gewone betekenis van dit woord.

Ik sluit af met enkele andere vertalingen van 2 Korinthe 5:11a waar dezelfde vertaalkeuze gemaakt is als in de Statenvertaling.

Scientes igitur terrorem illum Domini

Knowing therefore the terror of the Lord

Knowing, therefore, the terror of the Lord

Knowing therefore the terror of the Lord

Knowing therefore the terror of the Lord

Die weil wir dann wissen den Schraecken des Herren

Da wir nun den Schrecken des Herrn kennen

Daar we nu de schrik des Heren kennen

Al deze vertalingen – waarvan er diverse bekend staan om hun hoge mate van betrouwbaarheid - maken dezelfde keuze als de SV.

Het is dan toch ongelooflijk dat de HSV in deze herziening een andere keus meent te moeten maken. (Hoezo geen nieuwe vertaling??)

Zonderling

[parsifal]

Toch is denk ik "de schrik des Heeren" in de huidige tijd ook een foute vertaling. Ik denk dat als er zou staan "De schrik des konings" dat de meeste mensen het zonder nadenken zouden interpreteren als "het schrikken van de koning" inplaats van "het schrikbarende van de koning" Of het engelse terror. Ik zou niet blij zijn met "het verschrikkelijke van de Heere", hoewel de betekenis mij duidelijk is.

[Zonderling]

"schrik" betekent hier "verschrikking" en dat lijkt mij in deze tekst duidelijk genoeg. Vergelijk Psalm 91:4: "de schrik des nachts" (= de verschrikking van de nacht).

In het OT wordt meermalen gesproken van "een schrikkelijk God" (ook dàt is in de HSV anders vertaald trouwens). En in het NT staat dat God een verterend vuur is.

We moeten natuurlijk wel erg oppassen om onze eigen opvattingen te laten heersen over de Schrift. En wie kan voor God bestaan en voor Zijn rechterstoel verschijnen (buiten Christus)? Moet dan niet blijven staan: Wij dan wetende de (ver)schrik(king) des Heeren?

Wie om theologische redenen hier de SV wil aanpassen (zoals kennelijk prof. G. van den Brink en vermoedelijk ook de Stichting HSV) is wel heel erg gevaarlijk bezig.

[Bert Mulder]

He, broeder Zonderling, hoe vertalen ze 1 Tim. 2:4?

Lijkt me alsof ze bezig zijn te vertalen met een uitkomst zoals zij die willen.

[Zonderling]

He, broeder Zonderling, hoe vertalen ze 1 Tim. 2:4?

Niet echt anders dan de SV. Op de site herzienestatenvertaling.nl kun je alle teksten vinden.

Lijkt me alsof ze bezig zijn te vertalen met een uitkomst zoals zij die willen.

Dat gaat mij als conclusie veel te ver en heb ik nooit beweerd.
Ook zou ik de HSV niet graag als onbetrouwbaar willen kwalificeren.

Ik protesteer alleen tegen alle onnodige, ongegronde en ondoordachte wijzigingen van de SV.

[JolandaOudshoorn]

He, broeder Zonderling, hoe vertalen ze 1 Tim. 2:4?

Niet echt anders dan de SV. Op de site herzienestatenvertaling.nl kun je alle teksten vinden.

Lijkt me alsof ze bezig zijn te vertalen met een uitkomst zoals zij die willen.

Dat gaat mij als conclusie veel te ver en heb ik nooit beweerd.
Ook zou ik de HSV niet graag als onbetrouwbaar willen kwalificeren.

Ik protesteer alleen tegen alle onnodige, ongegronde en ondoordachte wijzigingen van de SV.

OK Zonderling, ik snap jouw positie en ben het daarin ook wel een klein beetje mee eens! De HSV vind ik tot dusver een heldere vertaling, ik lees het liever als Het Boek ofzo, maar is denk ik toch een andere vertaling als de SV

[Toeschouwer]

He, broeder Zonderling, hoe vertalen ze 1 Tim. 2:4?

Lijkt me alsof ze bezig zijn te vertalen met een uitkomst zoals zij die willen.

De Naardense Bijbel vertaald: "Die wil dat alle mensen worden gered en tot waarachtige kennis komen.".

[refo]

Ondanks die hele lange verhalen zou het best eens kunnen zijn dat Paulus bedoelde: de vreze des Heeren.

Theo van Gogh vroeg dat ook eens aan een christen: de Heere vrezen, dat is toch vreselijk. Een God waar je altijd bang voor bent. Hem was overigens wel uit te leggen wat bedoeld werd, zo was hij ook wel weer. Ik bedoel maar, het woord phobos komt bij buitenstaanders ernstig negatief over, terwijl het bij ons iets anders betekent. Dan moet je dat consekwent zo hanteren.

En niet opeens een nieuw begrip 'schrik des Heeren' introduceren.

[Zonderling]

Lijkt me alsof ze bezig zijn te vertalen met een uitkomst zoals zij die willen.

Dat gaat mij als conclusie veel te ver en heb ik nooit beweerd.
Ook zou ik de HSV niet graag als onbetrouwbaar willen kwalificeren.

Ik protesteer alleen tegen alle onnodige, ongegronde en ondoordachte wijzigingen van de SV.

OK Zonderling, ik snap jouw positie en ben het daarin ook wel een klein beetje mee eens! De HSV vind ik tot dusver een heldere vertaling, ik lees het liever als Het Boek ofzo, maar is denk ik toch een andere vertaling als de SV

Fijn, Jolanda, dat je wat begrip voor mij hebt.
Inderdaad, de HSV is beslist geen verkeerde vertaling, maar het is wel een ándere vertaling dan de SV. We zijn het eens.

[Zonderling]

Ondanks die hele lange verhalen zou het best eens kunnen zijn dat Paulus bedoelde: de vreze des Heeren.

Dit is een zeer waardige en en goed beargumenteerde bijdrage in deze discussie.

En al zou je gelijk hebben dat dit EVENTUEEL ook de bedoeling zou kunnen zijn (ondanks dat de context met vers 10 en ook de formulering van vers 11 zelf daar niet op wijst), wat dan nog? De SV biedt een goede vertaling, zelfs volgens het meest vooraanstaande woordenboek van dit moment. Dan moet de HSV dat niet willen wijzigen.

Ik bedoel maar, het woord phobos komt bij buitenstaanders ernstig negatief over, terwijl het bij ons iets anders betekent. Dan moet je dat consekwent zo hanteren.

Het is niet waar dat het (altijd) iets anders betekent.
Fobos betekent in de gewone betekenis wel degelijk vrees in de betekenis van angst en zo wordt het in de Bijbel ook heel dikwijls gebruikt. (Ik las ergens dat het in de Evangeliën zelfs áltijd in de betekenis van angst gebruikt wordt, maar ik heb dat zelf niet nagetrokken.)

Zonderling

[Hendrikus]

uit het RD:

Al eeuwen een Herziene Statenvertaling

De generale synode van de Gereformeerde Gemeenten komt morgen en donderdag bijeen. Een van de agendapunten is de Herziene Statenvertaling. Volgens dr. R. Seldenrijk en drs. A. A. van der Schans is de Statenvertaling in de afgelopen eeuwen voortdurend herzien. Ze pleiten voor een open gesprek over de mate waarin aanpassingen worden doorgevoerd.

Hebben we een herziene Statenbijbel nodig? Het antwoord is erg eenvoudig. Niemand komt in de kerk met een Bijbel uit 1637. We hebben al een herziene Statenbijbel. Het is belangrijk dat we blijven nadenken over de mate van herziening. Die moet zijn in het verlengde van de bedoelingen van de Statenvertalers.

De Statenvertalers gebruikten de taal van de eigen tijd en vermeden verouderde woorden die immers voor de lezers minder verstaanbaar waren. De overheid keurde op 29 juli 1637 de nieuwe vertaling goed. Bovendien hebben de Staten de kosten betaald. De eenheid van de kerk en de twee-eenheid van kerk en staat zijn van grote betekenis geweest voor de totstandkoming van een nieuwe vertaling.

Sindsdien is er in protestantse kring nooit meer een vertaling of herziening van de Bijbel in opdracht van de kerk gemaakt. Ook het gewaardeerde werk van de Gereformeerde Bijbelstichting (GBS) is in formele zin een particuliere aangelegenheid, waarvan verschillende kerken terecht gebruik maken.

In 1637 hielden aanvankelijk veel mensen liever vast aan de oude vertrouwde Bijbel: de Deuxaes-Bijbel uit 1562. Juist deze vertaling hadden de Hervormden in tijden van vervolging lief gekregen. Die konden ze moeilijk loslaten.

Corrigeer-Bijbel
Sindsdien lezen we al generaties lang de Herziene Statenvertaling. Om preciezer te zijn: sinds 1657. Toen verscheen bij de Weduwe van Paulus Aertsz. Van Ravesteijn de eerste gedrukte Bijbel met alle tot dan toe bekende verbeteringen. Dat geldt vooral de kanttekeningen.

In het vervolg van de geschiedenis heeft deze uitgave als corrigeer-Bijbel gediend bij andere Bijbeluitgaven. Dat begon al in de zeventiende eeuw, maar bleef ook later het geval. Deze Bijbel lag ten grondslag aan een uitgave die Abraham Kuyper verzorgde en die vrij ingrijpend was. Deze Bijbel is gebruikt bij de bekende driedelige Statenbijbel van uitgeverij Den Hertog. En ook de Bijbel met kanttekeningen van de GBS grijpt op deze Bijbel terug. Kortom, onze huidige Statenbijbels zien er heel anders uit dan de oorspronkelijke uitgave van 1637.

Zo is de Statenvertaling sinds 1637 in latere drukken ’bijgeschaafd’ en aangepast aan het op dat moment gangbare Nederlands. Verouderde woorden of woorden die van betekenis veranderden, zijn vervangen. Zo hebben wij een door de eeuwen heen een Herziene Statenvertaling. En dat herzien gebeurt tot in onze eeuw toe. Nog in 1997 verscheen bij Den Hertog een gecorrigeerde uitgave van de driedelige Statenvertaling met kanttekeningen. Steeds is erop gelet dat de (Nederlandse) taal begrijpelijk moet zijn voor de Bijbellezer van déze tijd. De vertaling zelf moet beantwoorden aan de bedoeling van de Statenvertalers, namelijk dat de vertaling voor de lezer verstaanbaar is.

Dat heeft ook de GBS begrepen. Het taalgebruik in de achttiende en negentiende eeuw kent namelijk woorden die wij niet meer gebruiken en niet meer kennen. Zo is ”ijverig” niet een vorm van hard leren of werken, maar afgunst en jaloezie. ”Ter lope” is niet terloops, maar haastig. ”Gemeen” heeft niets van doen met valsheid, doch betekent ”gewoon”. Een ”beroerte” is geen cva of hersenbloeding, maar een verwarring. ”Wit” is geen kleur, maar een doel. ”Gram” is geen gewichtsmaat, maar toorn.

”Bescheidenheid” heeft niet met terughoudendheid te maken, maar betekent vriendelijkheid. Geen normaal mens weet nog dat ”balg” buik is en dat ”gereedschap maken” betekent: voorbereidingen treffen. Het is nu niet bepaald hoogstaand als wij onze vrouw en dames in het algemeen aanspreken als ”wijf”. En inmiddels is ”aan de wand pissen” voor ons onbetwist gênant.

Logische stap
Dit zijn zomaar een paar voorbeelden. De GBS heeft voor de door haar gekozen Herziene Statenvertaling een oplossing gevonden. Ze heeft aan die Bijbel een verklaring van bijzondere woorden toegevoegd. Daarmee kunnen vooral jongeren onbegrepen teksten ’vertalen’ en begrijpelijk maken. Een volgende logische en zinvolle stap is het in de tekst invoegen van deze verklarende en hertaalde woorden. Daarmee wordt de tekst ook bij de eerste kennismaking begrijpelijker. Dat is de bedoeling van de Statenvertalers.

Maar in 1637 is de Bijbel toch ook voorzien van verklarende kanttekeningen? Jawel, maar niet omdat er bewust gehanteerde verouderde of zelfs achterhaalde woorden werden gebruikt. Integendeel, want in de vertaling hanteerde men een actueel en herkenbaar woordgebruik. Naast veel informatie en aansluiting bij de gereformeerdegeloofsleer, geven de kanttekeningen mogelijke andere vertalingen vanuit de grondtekst. En dat onderzoek vanuit de grondtekst is blijvend van betekenis voor een actuele gereformeerde preek en voor Bijbelvertalingen, bijvoorbeeld op zendingsvelden.

Kortom: de corrigeer-Bijbel is van blijvende betekenis. En een Herziene Statenvertaling beantwoordt al generaties lang aan de bedoeling van de Statenvertalers. Er mag sprake zijn van een open gesprek bij het herzien van de Statenvertaling. Het is nodig dat niemand zich afsluit voor overleg over de mate van bearbeiding van een vertaling naar de beginselen van de gereformeerde belijdenis.

Als de Heilige Geest wordt uitgestort, lezen we „Ende als dese stemme geschiet was / quam de menichte te samen / ende wierdt beroert : want een yeghelick hoorde haer in sijn eygen tale spreken” (Hand. 2:6).

De auteurs zijn respectievelijk ethicus en historicus en zijn beiden ambtsdrager in de Gereformeerde Gemeenten.

[jvdg]

uit het RD:

Al eeuwen een Herziene Statenvertaling

De generale synode van de Gereformeerde Gemeenten komt morgen en donderdag bijeen. Een van de agendapunten is de Herziene Statenvertaling. Volgens dr. R. Seldenrijk en drs. A. A. van der Schans is de Statenvertaling in de afgelopen eeuwen voortdurend herzien. Ze pleiten voor een open gesprek over de mate waarin aanpassingen worden doorgevoerd.

Die open gesprekken lijken me van groot belang, opdat de HSV geen splijtzwam zal gaan worden in en tussen de kerken.

[Wilhelm]

Op zich een aardig artikel, ik hoop ook van harte op een open en eerlijk gesprek op basis van argumenten en niet alleen op gevoel.
Toch bekruipt me het volgende onbestendigde gevoel , is dit, hoe begrijpelijk misschien ook, de manier om zo de synode net voordat zij bijeen komt te beinvloeden ?

Ik heb er nog geen antwoord op.