Hertrouwen na echtscheiding?

[Terri]

Beste @Lilian, ik schrijf deze (enigszins scherpe) reactie niet zomaar, maar uit bewogenheid; dat allereerst.

Jouw laatste post is een dooddoener. Want er is ook niet direct een tekst die het afkeurt dat je na scheiding ten gevolge van overspel niet mag trouwen. Dus jou argument dat @Valcke met een tekst moet komen, is onzin, want zelf heb je ook geen tekst die het tegendeel bewijst.

Ik moet eerlijk zeggen dat je absoluut @Valcke niet serieus neemt en zodanig vasthoudt in je eigen standpunt en mening dat het vechten is tegen de bierkaai. Ik geef @Valcke weinig hoop dat hij jouw kan overtuigen van zijn mening die ik ook toegedaan ben. Maar ik hoop dat het hem wel lukt. Want je dwaalt vreselijk, ook al wil je dat zelf niet bekennen. Je kraakt alles en iedereen af, als het om het standpunt van @Valcke gaat, zelfs de gehele gezindte waar je zelf vandaan komt en in opgegroeid ben (naar ik aanneem). Dan wordt het wel heel erg moeilijk om nog een zinnig gesprek en een zinnige discussie te voeren.

Met alle respect: maar probeer wat meer open te staan voor een ander zijn mening.

En nu graag inhoudelijke argumenten...

Ik was eerst.
Eerst ontvang ik namelijk graag een antwoord op schuingedrukte.

@refo (en @Terri),
Je kunt vanalles roeptoeteren, maar kom a.u.b. dan wel met Bijbelteksten waar dit dan zou mogen staan. Anders neem ik je niet serieus.

Tja als je een andere mening roeptoeteren noemt, dan neem ik jou ook niet serieus, want zo ga je niet met elkaar om....

[Jantje]

Prima hoor. Dat bevestigt en versterkt alleen maar mijn mening en argumenten. Als mensen het niet meer weten, komen ze hiermee.

[ejvl]

Prima hoor. Dat bevestigt en versterkt alleen maar mijn mening en argumenten. Als mensen het niet meer weten, komen ze hiermee.

Vind je wel dat wel mogen hertrouwen, een exegese is?
Evenals niet mogen hertrouwen?
Geen van beiden staat namelijk letterlijk in de Bijbel.

[gallio]

Beste @Lilian, ik schrijf deze (enigszins scherpe) reactie niet zomaar, maar uit bewogenheid; dat allereerst.

Jouw laatste post is een dooddoener. Want er is ook niet direct een tekst die het afkeurt dat je na scheiding ten gevolge van overspel niet mag trouwen. Dus jou argument dat @Valcke met een tekst moet komen, is onzin, want zelf heb je ook geen tekst die het tegendeel bewijst.

Ik moet eerlijk zeggen dat je absoluut @Valcke niet serieus neemt en zodanig vasthoudt in je eigen standpunt en mening dat het vechten is tegen de bierkaai. Ik geef @Valcke weinig hoop dat hij jouw kan overtuigen van zijn mening die ik ook toegedaan ben. Maar ik hoop dat het hem wel lukt. Want je dwaalt vreselijk, ook al wil je dat zelf niet bekennen. Je kraakt alles en iedereen af, als het om het standpunt van @Valcke gaat, zelfs de gehele gezindte waar je zelf vandaan komt en in opgegroeid ben (naar ik aanneem). Dan wordt het wel heel erg moeilijk om nog een zinnig gesprek en een zinnige discussie te voeren.

Met alle respect: maar probeer wat meer open te staan voor een ander zijn mening.

En nu graag inhoudelijke argumenten...

Ik was eerst.
Eerst ontvang ik namelijk graag een antwoord op schuingedrukte.

@refo (en @Terri),
Je kunt vanalles roeptoeteren, maar kom a.u.b. dan wel met Bijbelteksten waar dit dan zou mogen staan. Anders neem ik je niet serieus.

Als door geheel de Bijbel benadrukt wordt dat het huwelijk een instelling van God is, en een verbond tussen man en vrouw totdat de dood scheiding maakt, dan hoef je m.i. niet te gaan zoeken naar een specifieke tekst die jouw standpunt weerlegt. Het geheel van de Bijbel is toch wel overduidelijk.

Wat dus niet hoeft te betekenen dat Lilian daarom gelijk heeft en Valke ongelijk. Het hangt uiteindelijk af van de juiste uitleg van de teksten in Mattheus.

[Lilian1975]

Eerder had ik het in deze discussie er al over dat in de vroege kerk hertrouwen na echtscheiding ook of nog niet algemeen aanvaard was. Dat dat pas rond of na de middeleeuwen is gekomen. (de vraag is dan, hoe komt dat?)
Hierbij wat citaten die ik op internet tegenkwam, die lijken te bevestigen dat Mattheus wel degelijk anders werd gelezen in de vroege kerk.. Hertrouwen na een overspel situatie van de onschuldige werd als overspel gezien.
Uiteraard is dit geen uiteindelijk bewijs of onderbouwing of de exegese juist is.. Maar wel is het heel interessant om te lezen,

Hermas (90nCHR)
“Ik draag u op” zei hij, “om uw kuisheid te bewaken en laat geen enkele gedachte aan de vrouw van een andere man in uw hart binnenkomen, of van ontucht, of van soortgelijke ongerechtigheden; door dit wel te doen begaat u een grote zonde. Wanneer u echter constant aan uw eigen vrouw denkt, dan zult u niet zondigen. Wanneer namelijk een andere gedachte in uw hart komt, dan zondigt u; en wanneer u op dezelfde wijze andere slechte gedachten hebt, dan doet u zonde. (...”)
Ik sprak tot hem en zei, “Sta mij toe dat ik u een paar vragen stel.” “Spreek” zei hij.
En ik zei tegen hem, “Wanneer iemand een vrouw heeft die op de Heere vertrouwd en wanneer hij merkt dat zij overspel pleegt, is de man zondig wanneer hij met haar samen blijft?” Hij zei tegen hem, “Zo lang hij onwetend is van haar zonde, begaat de man geen overtreding wanneer hij bij haar blijft. Maar wanneer de echtgenoot kennis heeft dat zijn vrouw afgedwaald is en de vrouw geen berouw heeft, maar door gaat in haar ontucht en de man met haar samen blijft, dan is hij ook schuldig aan het kwaad en deelgenoot aan het overspel.” En ik sprak tot hem, “Wat moet de echtgenoot dan doen mijnheer, wanneer de vrouw doorgaat met haar wrede praktijken?” En hij zei, “de echtgenoot moet haar verstoten en alleen blijven. Maar wanneer hij zijn vrouw verstoten heeft en een andere vrouw trouwt dan pleegt hij ook overspel.” En ik vroeg hem hierop, “Wat, wanneer de weggezonden vrouw berouw heeft en wenst terug te keren bij haar echtgenoot, mag zij dan niet door haar echtgenoot teruggenomen worden”? Hij zei tegen mij, “Zeker wel. Wanneer de echtgenoot haar niet terugneemt, dan zondigt hij en brengt een grote zonde over zichzelf; want hij moet de zondaar die zich bekeerd heeft terugnemen… De man en de vrouw moeten in een dergelijk geval gelijk behandeld worden.” (The Sheperd of Hermas 4:1-10)

Justinus de Martelaar (151nCHR)
“Met betrekking tot kuisheid heeft Hij [Jezus] het volgende te zeggen: ‘Wanneer iemand met een verlangen naar een vrouw kijkt heeft hij in zijn hart, tegenover God, al overspel gepleegd.’ En ‘eenieder die trouwt met een vrouw die gescheiden is van een andere echtgenoot, pleegt overspel.’ Zoals onze Leraar zegt, net als zij die zondaren zijn wanneer zij een tweede huwelijkscontract aangaan, zelfs wanneer dit in overeenstemming is met de menselijke wetgeving, dan zijn ook zij zondaren die een verlangende lust hebben naar een vrouw. Hij verwerpt niet alleen diegene die werkelijk overspel pleegt, maar zelfs iemand die verlangt om dat te doen; niet alleen onze daden zijn bekend bij God, maar ook onze gedachten.”

Clemens van Alexandrië (208nCHR)
“De Schrift adviseert het huwelijk en staat, zoals uitdrukkelijk vermeld in de wet, een opheffing van de band nooit toe: U zult niet van een vrouw scheiden, met uitzondering van immoraliteit. Het ziet het huwelijk van een echtgenote als overspel wanneer de echtgenoot van wie gescheiden is nog in leven is. Eenieder die een gescheiden vrouw tot vrouw neemt pleegt overspel. Er wordt gezegd; wanneer iemand van zijn vrouw scheidt, dan is hij de aanleiding; dat houdt in, dan is hij veroorzaker van haar overspel. En niet alleen hij die van haar scheidt is hiervan de aanleiding, maar ook hij die haar tot vrouw neemt en haar de gelegenheid geeft om te zondigen; had hij haar niet tot vrouw genomen, dan kon zij teruggaan naar haar echtgenoot.”

Origenes (248nCHR)
“Net zoals de vrouw die getrouwd schijnt te zijn met een man terwijl haar vorige echtgenoot nog leeft een overspeelster is, zo is ook de man waarvan het lijkt dat hij met haar, die gescheiden is, getrouwd is, is hij niet met haar getrouwd maar, volgens de verklaring van onze Redder, pleegt hij overspel met haar.”

Basilius de Grote (375nCHR)
De man die zijn vrouw heeft verlaten en naar de andere gaat is zelf een overspeler omdat hij met haar overspel begaat; en de vrouw die met hem leeft is een overspelige vrouw, omdat zij de man van een andere vrouw bij zich heeft doen komen... De vrouw die met een overspeler leeft is de hele tijd een overspeelster. De vrouw die door haar echtgenoot verlaten is moet, naar mijn oordeel, blijven zoals zij is. De Heere zei, “Ik zeg u dat wie zijn vrouw verstoot om een andere reden dan hoererij, maakt dat zij overspel pleegt”; dus door haar een overspeelster te noemen na een nieuwe relatie, sluit Hij voor haar gemeenschap met een andere man uit. Want hoe kan een mens die schuldig is als veroorzaker van overspel en de vrouw, vrijuit gaan wanneer ze door de Heere als overspelige vrouw wordt aangemerkt voor het feit dat zij geslachtsgemeenschap met een andere man heeft? Een man die met de vrouw van een andere man, van wie zij is afgenomen trouwt, wordt schuldig bevonden aan overspel...

Ambrosius van Milaan (387nCHR)
“Het is niemand toegestaan om een andere vrouw te bekennen dan zijn eigen echtgenote. Het huwelijksrecht is voor die reden gegeven opdat niemand in de valstrik van zonde van een vreemde vrouw valt. “Wanneer u aan een vrouw gebonden bent, zoek dan geen scheiding, want het is u niet geoorloofd om, wanneer uw vrouw nog leeft, een andere te huwen. Daarom, wanneer u uw echtgenote wegzendt, als zijnde uw recht zonder hiervoor veroordeeld te worden dat u iets verkeerds zou doen en wanneer het gepast is om zo te doen omdat geen menselijke wet dit verbiedt, dan verbiedt de goddelijke wet dit. Eenieder die een mens gehoorzaamd moet
verantwoording afleggen aan God. Hoor het Woord van de Heere, dat zelfs door hen die onze wetten samenstellen moet worden gehoorzaamd: “Wat God samengevoegd heeft, laat de mens dat niet scheiden.” (Commentaar op Lukas Hfd. 8:5).

Hiëronymus (39nCHR)
“Vertel mij niets over het geweld van de verkrachter, over de overredingskracht van een moeder, over het gezag van een vader, over de invloed van relaties, over de intriges en de brutaliteit van bedienden, of over huishoudelijk (financiële) verliezen. Zo lang een echtgenoot leeft, of hij nu een overspeler is, een sodomiet of verslaafd aan van alles, of wanneer zij hem verlaat op basis van zijn criminele gedrag, dan blijft het haar echtgenoot en mag zij geen ander nemen. Daar waar sprake is van hoererij en verdenking van hoererij, dan is de vrouw van haar verplichting ontslagen. Omdat het altijd mogelijk is dat iemand de onschuldige lastert en vanwege een tweede huwelijksband in overtreding handelt met de eerste, is het geboden dat wanneer de eerste vrouw is heengezonden, geen tweede genomen mag worden zolang de eerste in leven is.”

Johannes Chrysostomus (347-407nCHR)
“Let op hoe Hij overal Zijn boodschap verkondigd aan de mensen. “Dus, hij die zijn vrouw wegzendt,” zegt Hij, “maakt dat zij overspel pleegt en hij die de vrouw trouwt die weggezonden is, pleegt overspel.” Dat is de vorige, hoewel hij geen andere vrouw neemt, hij door die daad alleen al zich heeft schuldig gemaakt, ervoor gezorgd hebbende dat de eerste tot overspeelster gemaakt is; de laatstgenoemde is een overspeler geworden door haar te nemen die aan een ander toebehoort. Zeg dus niet tegen mij: “de ander heeft haar weggestuurd;” nee, want al is zij weggezonden, dan blijft zij de vrouw van hem die haar weggezonden heeft ... En niet alleen dit, maar ook op een andere manier heeft Hij licht geworpen op de verordening: in zoverre als zelfs voor hem Hij een uitzondering van toepassing laat zijn wanneer Hij zegt: “anders dan om hoererij”; omdat anders de hele aangelegenheid zich herhaald. Want wanneer hij opdracht gegeven zou hebben om haar in huis te laten zijn, terwijl zij zichzelf met velen verontreinigd, dan zou Hij de zaak weer afgedaan hebben met overspel. Maar let op hoe krachtig Hij spreekt; niet uit het oogpunt van de schepping, maar ook vanuit Zijn gebod. Want Hij zei niet dat Hij alleen één man en één vrouw gemaakt heeft, maar Hij gaf ook het gebod dat één man met één vrouw samengevoegd zal zijn. Wanneer het Zijn wil geweest zou zijn om de ene weg te zenden en een ander te nemen, dan zou Hij, toen Hij één man geschapen heeft, meerdere vrouwen geschapen hebben. Echter in beide gevallen, door de schepping en de wetgeving heeft Hij laten zien dat één man altijd met één vrouw samen moet zijn en zich nooit van haar mag losmaken.

[refo]

Moet ik echt gaan aanwijzen waar staat dat alleen de dood scheiding maakt? De vraag is nu een andere: mag je hertrouwen? Neen, want dat staat nergens. Wel dat de verlatene vrij is, maar slaat dat op hertrouwen? Gezien de teksten uit de oudheid blijkbaar niet.
Vrij zal bedoeld zijn in de zin van: niet strafbaar voor de wet.

[Valcke]

Lilian, wat betreft het citaat uit de Herder van Hermas lijk je inderdaad een punt te hebben (overigens een nogal omstreden geschrift). Misschien ook bij enkele andere passages, die echter onduidelijker zijn. Met een aantal passages kan ik echter van harte instemmen (bv Ambrosius. Origenes).

[Lilian1975]

Lilian, wat betreft het citaat uit de Herder van Hermas lijk je inderdaad een punt te hebben. Misschien ook bij enkele andere passages, die echter onduidelijker zijn. Met een aantal passages kan ik echter van harte instemmen (bv Ambrosius. Origenes).

Er is een ander uitvoerig werk. Van een zeker
Leslie McFall die met heel veel argumenten betoogt dat El een toevoeging van Erasmus zou zijn, met consequenties. En dat men de clausule anders zou moet lezen. En er helemaal geen uitzonderingsgrond zou zijn voor echtscheiding. En hij betoogt ook dat vanuit het Grieks mattheus 5 vers 32 ook niet als uizonderingsclausele zou opgevat moeten worden. Hij geeft daar veel argumenten voor met bewijstukken van kopieën van griekse documenten of manuscripten. Nogal omvangrijk en ingewikkeld om alles goed op zijn waarde te oordelen. Ik heb het pas gisteravond onder ogen gekregen.
Bovendien moet je nogal eens door zijn verstrekkende stellingen en conclusies heen lezen. Ik kan de link ernaartoe plaatsen straks .Het is een e-book. De conclusies zijn dan dat er een absoluut echtscheidings en hertrouwverbod zou zijn. Maar voor nadare bepaling en aangdscherpte lezing van de teksten uit Mattheüs heb ik meer tijd nodig.. Ik weet niet of jij dit werk kent. En hoe te beoordelen.

The Biblical teaching on divorce and remarriage
Leslie McFall

https://lmf12.files.wordpress.com/2014/ ... g_2014.pdf

[Valcke]

Nee, dat werk ken ik niet en ik heb er ook weinig belangstelling voor. Je moet wel heel vreemd redeneren om in Matth. 5:32 'behalve (of: uitgenomen) om oorzaak (of: reden) van hoererij' anders te willen lezen dan er staat. Idem in Matth. 19:9 of we nu 'ei mè' lezen (indien niet, tenzij, anders dan, behalve) of eenvoudig mè ('niet'), het maakt in essentie geen verschil. Verder valt mij op dat jij het meermalen hebt over het woordje 'el', terwijl het gaat om 'ei (mè)'. Met alle respect: als je het Grieks niet kunt lezen, hoe kun je dan hierover oordelen?

[Lilian1975]

Nee, dat werk ken ik niet en ik heb er ook weinig belangstelling voor. Je moet wel heel vreemd redeneren om in Matth. 5:32 'behalve (of: uitgenomen) om oorzaak (of: reden) van hoererij' anders te willen lezen dan er staat. Idem in Matth. 19:9 of we nu 'ei mè' lezen (indien niet, tenzij, anders dan, behalve) of eenvoudig mè ('niet'), het maakt in essentie geen verschil. Verder valt mij op dat jij het meermalen hebt over het woordje 'el', terwijl het gaat om 'ei (mè)'. Met alle respect: als je het Grieks niet kunt lezen, hoe kun je dan hierover oordelen?

Lijkt me verstandig...
Deze meneer kent in ieder geval wel het Grieks. En motiveert het zeer uitvoerig waarom hij bepaalde opvattingen afwijst. Of waarom hij tot bepaalde conclusies komt. Ik weet ook niet hoe alles in te schatten. Maar het is wel het onderzoeken waardig. Het zou kunnen verklaren waarom er een verandering is gekomen in de visie op hertrouwen na de middeleeuwen.

[Valcke]

Nee, dat werk ken ik niet en ik heb er ook weinig belangstelling voor. Je moet wel heel vreemd redeneren om in Matth. 5:32 'behalve (of: uitgenomen) om oorzaak (of: reden) van hoererij' anders te willen lezen dan er staat. Idem in Matth. 19:9 of we nu 'ei mè' lezen (indien niet, tenzij, anders dan, behalve) of eenvoudig mè ('niet'), het maakt in essentie geen verschil. Verder valt mij op dat jij het meermalen hebt over het woordje 'el', terwijl het gaat om 'ei (mè)'. Met alle respect: als je het Grieks niet kunt lezen, hoe kun je dan hierover oordelen?

Lijkt me verstandig...
Deze meneer kent in ieder geval wel het Grieks. En motiveert het zeer uitvoerig waarom hij bepaalde opvattingen afwijst. Of waarom hij tot bepaalde conclusies komt. Ik weet ook niet hoe alles in te schatten. Maar het is wel het onderzoeken waardig. Het zou kunnen verklaren waarom er een verandering is gekomen in de visie op hertrouwen na de middeleeuwen.

wanneer Erasmus inderdaad het woordje 'ei' heeft toegevoegd, en misschien is dat zo, dan verandert dit feitelijk niets asn de betekenis.
Ga maar het aan het onderzoeken in een onderwerp waarin je volstrekt niet thuis bent...

[Lilian1975]

Nee, dat werk ken ik niet en ik heb er ook weinig belangstelling voor. Je moet wel heel vreemd redeneren om in Matth. 5:32 'behalve (of: uitgenomen) om oorzaak (of: reden) van hoererij' anders te willen lezen dan er staat. Idem in Matth. 19:9 of we nu 'ei mè' lezen (indien niet, tenzij, anders dan, behalve) of eenvoudig mè ('niet'), het maakt in essentie geen verschil. Verder valt mij op dat jij het meermalen hebt over het woordje 'el', terwijl het gaat om 'ei (mè)'. Met alle respect: als je het Grieks niet kunt lezen, hoe kun je dan hierover oordelen?

Lijkt me verstandig...
Deze meneer kent in ieder geval wel het Grieks. En motiveert het zeer uitvoerig waarom hij bepaalde opvattingen afwijst. Of waarom hij tot bepaalde conclusies komt. Ik weet ook niet hoe alles in te schatten. Maar het is wel het onderzoeken waardig. Het zou kunnen verklaren waarom er een verandering is gekomen in de visie op hertrouwen na de middeleeuwen.

wanneer Erasmus inderdaad het woordje 'ei' heeft toegevoegd, en misschien is dat zo, dan verandert dit feitelijk niets asn de betekenis.
Ga maar het aan het onderzoeken in een onderwerp waarin je volstrekt niet thuis bent...

. En waarom zou er dan niets veranderen? Zou je dat willen uitleggen?

[Valcke]

Waarom er in essentie geen verschil in betekenis is had ik vanmiddag nog toegelicht:

Nee, dat werk ken ik niet en ik heb er ook weinig belangstelling voor. Je moet wel heel vreemd redeneren om in Matth. 5:32 'behalve (of: uitgenomen) om oorzaak (of: reden) van hoererij' anders te willen lezen dan er staat. Idem in Matth. 19:9 of we nu 'ei mè' lezen (indien niet, tenzij, anders dan, behalve) of eenvoudig mè ('niet'),

.

De regel 'en een andere trouwt, doet overspel' wordt hier gegeven bij verlating om allerlei oorzaak, 'niet om hoererij'.
En in het tweede deel van het vers gaat het ook om de verlatene om allerlei oorzaak, niet om hoererij (want beide delen van vers gaan over dezelfde vorm van verlating).

'Niet' of 'Anders dan' betekent in essentie hetzelfde. Bovendien hebben we ook nog Matth. 5:32, en die tekst is door Erasmus zeker niet gewijzigd.

[Valcke]

De passage in Mattheüs 19, in het bijzonder vers 9

Nu wil ik een begin maken met mijn reactie op je uitgebreide posting van dinsdagavond laat (4/5 september). Ik splits mijn antwoord op in twee delen:
- De passage in Mattheüs 19, in het bijzonder vers 9
- De overige zaken

Ik ga nu alleen in op wat de passage in Mattheüs 19 direct raakt. (Daarbij ga ik niet meer in op de wijziging van Erasmus; dat is in andere postings (gisteren) genoeg gedaan. Ik erken de vermoedelijk oorspronkelijke lezing en pas die ook toe in deze bijdrage.)

In zijn algemeenheid viel het mij overigens op dat ik mijn bijdrage had opgeknipt in gedeelten, waarbij ik nadrukkelijk onderscheid heb gemaakt in wat de Bijbel zegt over ‘verlating om allerlei oorzaak’ en ‘verlating om hoererij/overspel’. In je antwoord zag ik weer terug wat ik ook als bezwaar bij het artikel van ds. Engelsma had aangegeven, namelijk dat beide in één adem behandeld wordt. Dat maakt het niet overzichtelijk. In de behandeling van Mattheüs 19:9 ga ik echter dit onderscheid wel weer opnieuw aanbrengen.

De passage in Mattheüs 19 vóór vers 9
Hierover schreef ik:

De verlating om allerlei oorzaak wordt op diverse plaatsen in de Heilige Schrift genoemd. In het Nieuwe Testament wordt hiervan gesproken in Mattheüs 5:31-32, Mattheüs 19:3-9, Markus 10:2-12, Lukas 16:18 en 1 Kor. 7:10-11.

De term ‘allerlei oorzaak’ ontleen ik aan de vraag van de farizeeën in Mattheüs 19:3: Is het een mens geoorloofd zijn vrouw te verlaten om allerlei oorzaak? De Heere Jezus leert in zijn antwoord dat het antwoord beslist ontkennend is. De inzetting van het huwelijk laat dit niet toe.

Jij beschrijft de aanleiding als volgt:

Ik lees Mattheus 19 en de parallel teksten anders. De Heere Jezus reageert daarin op een gestelde strikvraag. Jezus had immers eerder net gezegd dat Hij niet gekomen was om de wetten van Mozes te ontbinden. En Hij zet vervolgens uiteen wat Gods wil is. Hij poneert eerst dat wat God samenvoegt scheidde de mens niet. In de grondtaal wordt ook een ander woord voor het scheiden en uiteengaan gebruikt. Vervolgens corrigeert Hij de verkeerde meer liberale opvatting van de Farizeeën. Zij gingen ervan uit dat je na het verstrekken van de scheidbrief mocht hertrouwen. Overigens was dat ook de meer strenge opvatting van de school van Shammai. Er waren dus hoorders die vertrouwd waren met beide opvattingen. In Mattheüs 19 vers 9 gebruikt de Heere Jezus dus de gezuiverde opvatting over verlaten. En om bij Zijn hoorders geen misverstand te laten bestaan/oproepen, vermeldt Hij overspel als enige uitzondering op de geformuleerde hoofdregel dat scheiding niet geoorloofd is.

Prima, tot hiertoe verschillen we m.i. niet. Ik kende deze aanleiding ook wel, maar omdat de Heere Jezus in Zijn antwoord de verschillende opvattingen feitelijk negeert en rechtstreeks teruggrijpt op de scheppingsinstelling in vers 4-8, zag ik de noodzaak niet om in te gaan op verschillende scholen onder de Joden. En in vers 9 moeten we ook goed lezen wat de Heere Jezus Zelf zegt; hoewel we natuurlijk de context van de vraag: ‘Is het geoorloofd te verlaten om allerlei oorzaak?’ hierin volledig mee moeten nemen. Bovendien reageerde ik op het artikel van ds. Engelsma over Mattheüs 19:9 (wiens uitleg jij zo duidelijk vond), en die gaat ook niet verder in op de kwesties onder de farizeeën.

In de grondtaal wordt ook een ander woord voor het scheiden en uiteengaan gebruikt.

In vers 6 staat inderdaad het woord ‘scheiden’ en in vers 3 en 9 staat het woord ‘verlaten’ of ‘van zich losmaken’. Eigenlijk is ‘van zich losmaken’ een betere vertaling. Bij ‘verlaten’ denken we aan ‘weggaan’, terwijl evengoed sprake kan zijn van ‘wegzenden’. Omdat we gewend zijn aan het woord ‘verlaten’, blijf ik dat hierna regelmatig gebruiken. ‘scheiden’ heeft een bredere betekenis dan ‘verlaten’ en omvat alle vormen waarin man en vrouw niet samengevoegd blijven volgens Gods inzetting. Het ‘verlaten / van zich losmaken’ is één van die vormen.

Mattheüs 19:9 over de verlating om allerlei oorzaak
Hierover schreef ik:

De term ‘allerlei oorzaak’ ontleen ik aan de vraag van de farizeeën in Mattheüs 19:3: Is het een mens geoorloofd zijn vrouw te verlaten om allerlei oorzaak? De Heere Jezus leert in zijn antwoord dat het antwoord beslist ontkennend is. De inzetting van het huwelijk laat dit niet toe. Ook leert de Heere Jezus dat de situatie voor hoererij of overspel anders is. Dat is een andere vorm van verlating of echtscheiding. De regels die de Heere Jezus vervolgens in deze passage geeft, gelden dan ook niet voor hoererij of overspel, maar wel voor het verlaten om ‘allerlei oorzaak’.

De Heere Jezus leert dus in de genoemde passages in Mattheüs en Markus dat deze vorm van scheiding of verlating niet alleen ongeoorloofd is, maar ook niet mag eindigen in een ontbinding van het huwelijk. Zowel de schuldige als de onschuldige partij mogen niet hertrouwen. Verzoening is de enige weg tot herstel. De Heere Jezus zegt dit in deze woorden:

Mattheüs 19:9: ‘Maar Ik zeg u, dat zo wie zijn vrouw verlaat, anders dan om hoererij, en een andere trouwt, die doet overspel; en die de verlatene trouwt, doet ook overspel.’
Mattheüs 5:32: ‘Maar Ik zeg u, dat zo wie zijn vrouw verlaten zal, anders dan uit oorzaak van hoererij, die maakt dat zij overspel doet; en zo wie de verlatene zal trouwen, die doet overspel.’
Markus 10:11, 12: ‘En Hij zeide tot hen: Zo wie zijn vrouw verlaat en een andere trouwt, die doet overspel tegen haar. En indien een vrouw haar man zal verlaten en met een ander trouwen, die doet overspel.’
Lukas 16:18: ‘Een iegelijk die zijn vrouw verlaat en een andere trouwt, die doet overspel; en een iegelijk die de verlatene van den man trouwt, die doet ook overspel.’

Hoewel in de genoemde teksten in Markus en Lukas de woorden ‘anders dan om hoererij’ ontbreken, zijn deze woorden wel van toepassing. Hier geldt het beginsel dat Schrift met Schrift vergeleken moet worden. De passage in Mattheüs is hier vollediger, en de woorden die we in Mattheüs vinden, zijn dan ook van toepassing in de parallelle plaatsen van Markus en Lukas.

Jij schreef het volgende over vers 9:

In Mattheüs 19 vers 9 gebruikt de Heere Jezus dus de gezuiverde opvatting over verlaten. En om bij Zijn hoorders geen misverstand te laten bestaan/oproepen, vermeldt Hij overspel als enige uitzondering op de geformuleerde hoofdregel dat scheiding niet geoorloofd is.

Mee eens, al is de uitzondering in de vorm van een ontkenning: 'niet om hoererij'. En deze ontkenning werkt door op het hele vers.

N.a.v. Mattheus nog het volgende:
als de Heere Jezus in vers 6 algemene regel formuleert dan gebruikt Hij voor scheiding het algemene woord chorizo, en dat je niet mag scheiden. Als Hij dan de vraag van de farizeeërs specifiek beantwoordt in vers 9, gebruikt Hij een ander Grieks woord (apolyo) wat sv vertaalde met verlaten. Dan beantwoorde Hij dus alleen die vraag (waarom Mozes die scheidbrief) specifieke voor de farizeeërs. Kennelijk heeft Hij in Zijn antwoord alleen die vraag willen beantwoorden. En dus niet de vraag wat te doen na overspel. Daarbij heeft het antwoord dan geen betrekking op hertrouwen na overspel.

Ik ben het helemaal met je eens dat de Heere Jezus in zijn antwoord teruggrijpt op de vraag van de farizeeërs over het ‘verlaten om allerlei oorzaak’. Daar richt hij zijn antwoord in vers 9 primair op. Toch maakt de Heere Jezus ook duidelijk dat de leerregel die hij in vers 9 geeft, NIET GELDT voor verlating om hoererij/overspel. Hieronder ga ik uitgebreid erop in hoe we vers 9 letterlijk moeten lezen en daar komt dit punt terug.

Overigens neem je hier een ander standpunt in dan in een ander deel van je reactie, waarin je feitelijk stelt dat uit vers 9 volgt dat OOK IN GEVAL VAN (VOORAFGAAND) HOERERIJ/OVERSPEL het hertrouwen overspel genoemd wordt in dit vers. Het kan natuurlijk niet dat je aan één kant zegt dat in dit vers de Heere Jezus niets zegt over overspel, terwijl je anderzijds hetgeen de Heere Jezus hier leert ook van toepassing verklaart op overspel.

Als je dus echt consequent bent, zou je moeten zeggen: De Heere Jezus zegt in vers 9 niets over de situatie van overspel/hoererij, en dus ook niet in de parallelle plaatsen van Markus en Lukas. DUS: we kunnen ook niet zeggen op grond van DEZE BIJBELTEKSTEN dat de Heere Jezus hertrouwen na overspel/hoererij opnieuw overspel noemt. Maar deze consequentie neem je helaas niet.

Het gedeelte na verlaten, heeft betrekking op het voorafgaande werkwoord verlaten , en geen betrekking op het daarop volgende gedeelte. Het gezuiverde begrip verlaten behelst namelijk niet het recht op hertrouwen. En dat kun je teruglezen in het tweede deel van Zijn antwoord.
Je kun dus niet vervolgens zeggen dat de uitzondering, het mogen scheiden, de weg opent tot hertrouwen. Volgens mij zijn hier geen grammaticale bezwaren tegenin te brengen in het Grieks. Mocht het anders zijn, hoor ik het graag.

De tussenzin ‘niet om hoererij’ of ‘anders dan om hoererij’ hoort inderdaad bij het voorafgaande werkwoord verlaten. Dat is evident en het is ook helemaal de kwestie niet of dit anders zou zijn. De Heere Jezus spreekt in het eerste deel van het antwoord over ‘verlaten niet om hoererij’. Het gaat echter helemaal fout wanneer je hieruit concludeert dat dit ‘verlaten niet om hoererij’ in de tekst niet verbonden is aan het hertrouwen. Ik licht dat in het volgende gedeelte toe.

Hoe moeten we Mattheüs 19:9 in letterlijke zin lezen?
De Heere Jezus noemt in vers 9a twee veronderstellingen of premissen en trekt dan een conclusie:

Vers 9a:
Premisse 1: Al wie zijn vrouw verlaat [om allerlei oorzaak], niet om hoererij
Premisse 2: En (diezelfde persoon!) een andere trouwt
Conclusie 1: Die (nog steeds diezelfde persoon) doet overspel

Vers 9b:
Premisse 3: En die de verlatene trouwt [die dus verlaten is om allerlei oorzaak, niet om hoererij, zie deel a van het vers]
Conclusie 2: Doet ook overspel

Dit is echt de enige manier waarop we de verschillende delen van het vers taalkundig en letterlijk met elkaar kunnen verbinden. Het is ook evident dat het in vers 9b om dezelfde vorm van verlating gaat als in vers 9a: dus niet om hoererij.

Een andere manier van lezen gaat in tegen de wetten van de taallogica. De Heere Jezus gebruikt in vers 9a TWEE PREMISSEN die BEIDE waar moeten zijn, wil de CONCLUSIE waar zijn. En in vers 9b gebruikt hij EEN PREMISSE die waar moet zijn, wil de conclusie waar zijn. En dat de verlater in vers 9a en de verlatene in vers 9b nauw met elkaar samenhangen, zodat er gesproken wordt van dezelfde soort van verlating, namelijk om ‘allerlei oorzaak’ en ‘niet om hoererij’ zoals de tekst uitdrukkelijk zegt, is zo evident, dat het voor mij onbegrijpelijk is dat iemand dit niet kan erkennen.

De manier hoe jij de tekst leest, is kennelijk zo (als het anders is, hoor ik het graag):
Premisse 1: Al wie zijn vrouw verlaat [om allerlei oorzaak], niet om hoererij
Premisse 2: En een ander trouwt [in alle gevallen, ook bij hoererij]
Conclusie 1: Die doet overspel

Maar zo kun je de tekst niet lezen, want de twee premissen zijn met het woordje ‘EN’ verbonden. Beide moeten dus waar zijn. Dat kan echter niet wanneer je in de tweede premisse leest: Ook bij hoererij. Want dit was in de eerste premisse reeds uitgesloten.

Wat zegt Mattheüs 19:9 over de situatie van hoererij/overspel?
De Heere Jezus zegt ‘niet om hoererij/overspel’. Zoals eerder gezegd is ‘hoererij’ een breder begrip dat ook het overspel omvat.
Omdat er staat ‘niet om hoererij’ zou je kunnen zeggen dat de tekst helemaal niets zegt over de situatie dat er wél hoererij is. Maar dat is veel te kort door de bocht. De Heere Jezus geeft namelijk een LEERREGEL, en Hij zegt dat deze LEERREGEL NIET VAN TOEPASSING IS IN GEVAL VAN HOERERIJ/OVERSPEL.

Je kunt tegenwerpen: Dat klopt, want in geval van hoererij/overspel moest iemand gestenigd worden. Het is echter zeer onaannemelijk dat de Heere Jezus daarom dit geval als uitzondering benoemt. Zelf geef je ook aan dat de steniging niet (of meestal niet) meer werd toegepast. Dat wist de Heere Jezus ook. Bovendien weten we uit Johannes 8 én Johannes 4 dat de Heere Jezus niet bedoelde dat de steniging na hoererij of overspel gehandhaafd moest worden. Dit kan dus de reden niet zijn.

De enige reden die overblijft, is dat de Heere Jezus in het benoemen hertrouwen overspel is, echt een uitzondering maakt in geval van (voorafgaand) hoererij/overspel.

Ook taalkundig is daar alles voor te zeggen. Daar waar er een expliciete ontkenning in een premisse is, is ook de conclusie niet geldig voor de situatie van de ontkenning. In dit geval is dus de conclusie niet geldig dat bij hertrouwen om reden van hoererij / overspel een nieuwe situatie van overspel oplevert. Volgens de wetten van de logica zegt dat niet per se dat de tegenovergestelde conclusie wél geldig is, maar in heel veel gevallen is dat wel zo:

Bijvoorbeeld, zie deze stelling: 'Alle vrouwen die geen hoofdbedekking hebben, mogen het kerkgebouw tijdens de dienst niet binnengaan.'
De premisse bevat een ontkenning (‘geen hoofdbedekking’). In zo’n situatie is het bijna evident dat vrouwen die wel een hoofdbedekking dragen, wél het kerkgebouw mogen binnengaan. En dit is gewoonlijk het geval bij een ontkenning in een premisse. We moeten ook uitgaan van de normale betekenis van de ontkenning; de Heere Jezus gaf geen duister onderwijs!

Bovendien: Als we in het geval van Mattheüs 19:9 niet tot de tegenovergestelde conclusie willen komen voor de situatie van hoererij / overspel, dan hebben de woorden ‘niet om hoererij’ geen enkele functie meer. Het gekke is dat jij en ds. Engelsma in feite de tekst ook zo uitleggen. Wat jullie zeggen komt er immers op neer dat jullie zeggen dat de regel dat hertrouwen overspel is OOK geldt bij hoererij/overspel. Nogmaals: dan had de Heere Jezus de woorden ‘niet om hoererij’ kunnen weglaten. In jouw opvatting en de opvatting van ds. Engelsma zijn deze woorden ‘niet om hoererij’ namelijk van geen enkele betekenis voor de conclusie.

Jouw exegese (en ook de exegese van ds. Engelsma) van Mattheüs 19:9 strijdt dus met het letterlijk lezen van dit vers, waarbij we in het oog houden dat de Heere Jezus in het hele vers spreekt over verlating om allerlei oorzaak, dus niet om hoererij. En dat hij in de eerste premisse één situatie in dit vers uitzondert, namelijk hoererij/overspel, zodat de conclusie dat hertrouwen gelijkstaat met overspel voor deze situatie niet, althans niet per definitie, geldt. We kunnen daarom alleen maar concluderen dat de Heere Jezus door de ontkenning ‘niet om hoererij’ wel degelijk een uitzonderingsgrond maakt voor het hertrouwen (waardoor hertrouwen na hoererij / overspel niet gelijk staat met overspel).

De schuldige partij

Uit het gevolg van de andere opvatting over Mattheus 19 blijkt in de praktijk dat de schuldige en onschuldige in welke situatie dan ook mogen hertrouwen. Zodra je aanneemt dat door echtscheiding of door overspel het huwelijk eindigt. Dan mag als er geen verzoening mogelijk is hertrouwt worden maar dan mag ook de schuldige hertrouwen. Want er is geen huwelijk meer.

Dit volgt helemaal niet uit de exegese die ik gegeven heb over Mattheüs 19. De rollen van de partij die schuldig of onschuldig is, moeten we wel goed uit elkaar houden. We kunnen de tekst ook niet letterlijk 'spiegelen'. De Heere Jezus staat alleen de verlating en het opnieuw trouwen toe om reden van hoererij / overspel door de ANDERE PARTIJ. Vervolgens is het natuurlijk wel de vraag hoe om te gaan met de schuldige partij. Allereerst: De overheid zou de schuldige partij wel degelijk moeten straffen. Weliswaar niet de doodstraf (Johannes 8), maar wel op andere wijze. Ook kan een schuldige partij sowieso nimmer toegestaan worden te hertrouwen wanneer er niet sprake is van berouw en openbare schuldbelijdenis. Hoe verder om te gaan met de schuldige partij, valt buiten het kader van ons verschil, en ik ga er dus ook niet dieper op in. Maar het is wel goed om vast te stellen dat deze exegese van Mattheüs 19 HELEMAAL NIET ZEGT dat de schuldige partij mag hertrouwen. Dat volgt namelijk beslist niet uit de woorden van de Heere Jezus.

De reactie van de discipelen

De reactie van de discipelen daaropvolgend kan niet alleen betrekking hebben op dat de verlatene niet mag hertrouwen. Want die opvatting werd door meer mensen aangehangen. En was dus niet nieuw voor hen.Maar ziet op de correctie van de Heere Jezus dat zelfs overspel geen recht op hertrouwen geeft. Wat God samenvoegt, scheidde de mens niet.

De reactie van de discipelen laat zich heel goed verklaren door het feit dat de Heere Jezus terugging naar de scheppingsordening. Inderdaad: Wat God samengevoegd heeft, scheide (maar dan met één d) de mens niet. En alles wat er verder staat in het antwoord van de Heere Jezus in de verzen 4 tot en met 8. Er is geen enkele reden om de reactie van de discipelen te beperken tot vers 9, al zal ook vers 9 een rol hebben gespeeld. De discipelen wisten immers ook dat onder de Joden de echtscheidingspraktijk aanzienlijk ruimer was dan de Heere Jezus nu in zijn antwoord voorstelde. Verder moet je ook letten op wat de Heere Jezus tot de discipelen vervolgens zegt in reactie op de discipelen. Daar gaat hij helemaal niet verder in op vers 9, maar hij gaat opnieuw in op de heiligheid en onschendbaarheid van het huwelijk in het algemeen.

[helma]

Leerzame discussie. Respect voor de tijd die jullie er in steken!