memento schreef:Gravo,
Tegen deze post wil ik zeer fel ageren. We zijn een reformatorisch forum, waar we absoluut geen enkele ruimte willen laten voor de Schrift-kritiek zoals je die uit.
Het kan niet zo zijn, dat wat wij mensen hier als waarheid hebben ontdekt, in de ogen van God niet waar zou zijn.
Natuurlijk kan dat wel. Wij mensen zijn alleen in staat om modellen te maken, die voor een aantal (voor ons toetsbare) situaties opgaan. Ons begrip van de waarheid is beperkt tot wat we zien. En dat is nu juist wat geloof doet, het leert ons een waarheid die wij niet verklaren kunnen. Je hebt aan de ene kant het vertrouwen op wat we zien, en wat we onderzocht hebben; dat noemen we wetenschap. Aan de andere kant hebben we vertrouwen op wat we niet zien, maar wat God zegt (o.a. in de Schrift); dat noemen we geloof. Leert het geloof ons iets anders dan de wetenschap, dan dienen we te stellen dat het wetenschappelijke model voor die situatie blijkbaar niet klopt.
Nu naar het moeilijke punt van de wonderen. Ik denk, dat iedereen weet, dat die wonderen niet waar kunnen zijn, wanneer we afgaan op onze eigen bevindingen en ervaringen. Iedereen weet, dat een oude vrouw niet meer zwanger kan worden en dat er niemand uit de dood terugkeert. Dat is niet alleen iets dat wij onszelf wijsmaken, nee, dat is talloos veel malen in het menselijk geslacht bewezen. Iedereen, die de pijn en desillusie van zulke dingen aan den lijve heeft ervaren, weet, dat ziekte, ouderdom en dood een hele bittere waarheid zijn, een werkelijkheid, die niet zomaar kan worden genegeerd. En die ook niet zo maar door een wonder tenietgedaan worden.
Dit slaat alles. De hele Schrift bevat Gods waarheid. Ook al staan daar dingen in die wij niet snappen, niet kunnen verklaren, en die voor ons onmogelijk lijken. Maar God kan alles, en doet dat ook als Hij dat nodig vindt. Gravo, je ontkent hier een essentieel element uit de leer der reformatoren!
Daarbij, als je de wonderen niet ziet als historische feiten, door de inspiratie van de Heilige Geest waarheidsgetrouw en objectief neergeschreven, waarom zou je dan wel geloven in Gen. 1 tm 3, die ook veel weg hebben van een symbolisch verhaal, dan daadwerkelijke historie? Waarom zou je dan geloven dat God Zijn Zoon naar de aarde laat gaan, om hier voor mensen die Hem beledigd hebben te laten mishandelen en sterven? En als we even iets verder gaan, waarom zouden we dan geloven in God zoals de bijbel ons die schilderd, ipv te stellen dat wat de bijbel ons leert slechts een beschrijving is van de religieuze gevoelens/bevindingen van mensen.
Een voorspelbare reactie, maar toch wat onterecht. Inderdaad realiseer ik mij, dat ik het grote, complexe vraagstuk van geloof en verstand niet langs de bekende christelijke aanvliegroute benader.
Ik ga er van uit, dat de spanning tussen geloof en verstand niet eenvoudig is op te lossen door enerzijds elk geloof weg te wuiven vanuit de gedachte: we hebben nu toch immers de wetenschap, die alles verklaart...wat zeuren jullie nog met je geloof. Anderszins wil ik ook niet dezelfde makkelijke manier hanteren, die christenen zich (in het defensief) toch wat eigen hebben gemaakt door te zeggen: het verstand is niet toereikend, geloof het nu maar.
Nee, het gaat mij om de worsteling, die velen toch zullen herkennen, denk ik. Namelijk, dat we op bijna alle terreinen volledig vertrouwen op onze wetenschappelijke kennis (ons verstand, zeg maar). of het nu gaat om onze auto, onze snelle internetverbinding, onze medische mogelijkheden, iedereen (ook in reformatorische kring) zal erkennen, dat het de voortgang van de wetenschap is, die deze zaken heeft voortgebracht.
Het is nog maar zo'n 100 á 200 jaar geleden voordat bijvoorbeeld ontdekt is, dat een mens uit een eicel van de moeder en uit een zaadcel van de vader ontstaat. Alle culturen (inclusief die uit de tijd van de Bijbel) hadden altijd gedacht, dat het leven alleen via de vader werd overgebracht. En dat de vrouw alleen ontvangster was van dit leven, maar er zelf niets aan toevoegde. En ik vind dat persoonlijk een vrij pijnlijke waarheid. Had ik me nooit gerealiseerd. Er is door dit soort ontdekkingen toch een heel ander mensbeeld aan het ontstaan. Er blijken aantoonbare factoren te zijn, die mij kunnen verwijderen van de leefwereldvan de Bijbel. Ik heb geen zin en ik vind het ook niet eerlijk om dit pijnlijke besef nu uit alle macht te gaan ontkennen.
Het is maar een voorbeeld, maar het toont aan hoe vanzelfsprekend wij onze eigen leef- en denkwereld vinden, terwijl die in feite totaal door de wetenschappelijke ontdekkingen is gevormd. Heel onze samenleving, democratie, welvaart, suprematie, heel onze kennis-maatschappij is een resultaat van dit menselijk verstand. En...wij wijzen het niet af. We werken er veelmeer hard aan mee, studeren ook hard om goede wetenschappers te worden en volop mee te doen aan de ontwikkeling van nieuwe technische sprongen voorwaarts. We worden ingenieur, fabrikant, onderzoeker, econoom.
Nu lijkt dat allemaal niet zo'n bedreiging voor het geloof. Maar vergis je niet: de wetenschap houdt zich niet alleen bezig met techniek. De wetenschap doet ook ontdekkingen in de menswetenschappen. Op het terrein van psychologie is bijvoorbeeld heel veel bekend omtrent de aanleidingen van mensen om gelovig te worden. Die processen zijn gedeeltelijk psychologisch verklaarbaar. Religieuze ervaringen zijn goed onderzocht (getuige bijvoorbeeld het psychologische onderzoek van N. Hijweege over de bekering in de Gereformeerde Gemeenten). En er zijn veel meer terreinen in o.a. de reformatoriche wereld waarin ontdekkingen uit de menswetenschappen doorsijpelen.
Waar de wetenschap zich ook bijzonder nadrukkelijk mee bezig houdt is de Bijbel en haar achtergronden. Inderdaad: men hanteert allerlei historisch-kritische methoden (die overigens in de laatste ontwikkelingen zelf ook weer kritisch benaderd worden.) En ook die kennis begint langzamerhand in confessionele kring door te dringen. Nu al bij enkele bonders, maar uiteindelijk toch ook in de wat bredere gereformeerde gezindte, schat ik.
Heel lang heeft men dit kunnen negeren door er geen kennis van te nemen of door er niet over te spreken of door het als levensgevaarlijk te betitelen. Maar de geschiedenis leert, dat wat de erk eerst als bedreigend ervoer later altijd toch wordt geintegreerd.
Mijn punt is, dat de relatie geloof en verstand vooral in onze tijd een bijzonder moeilijk spanningsveld creëert. Iedereen ziet de waarde van het verstand en beaamt de legtimiteit van dat wat de wetenschap ontdekt. Maar daarmee komen ook onvermijdelijk de wetenschappelijke benaderingen van geloof, religie en de Bijbel op ons af. Sluit je ogen daar niet voor, want dan kun je op een gegeven moment geen weerwerk meer leveren.
Om dat bewustzijn op te roepen heb ik de discussie geloof / verstand nu eens vanuit het gezichtspunt "verstand" benaderd. En dan leven er zulke grote vragen over bijvoorbeeld wonderen, dat je ook niet meer tevreden gehouden kan worden met antwoorden als: EN TOCH IS HET ZO.
Even ter geruststelling: ik heb mijn geloof behouden, maar ben nederiger geworden als het gaat om de mogelijkheid dit geloof even klip en klaar uit te leggen. Mij is de belijdenis van de kerk vooral dierbaar op die momenten, dat ze het zelf ook niet meer weet en in haar beschrijving van het mysterie van het geloof slechts stamelend kan spreken. Geloofstaal moet vooral niet lijken op wetenschappelijke taal, vind ik. Want dan prik ik er veel te makkelijk doorheen. Het moet van een heel andere orde zijn, dan wat wij kunnen of willen bedenken. Dát is haar aantrekkingskracht. Maar geloofstaal moet zich niet op het terrein van het verstand uitspreken.
Want dan wint het verstand altijd. (in de kerk wordt dan gezegd: het leven wint het van de leer, maar het is precies hetzelfde). Bij ons allen wint het verstand het van het geloof. Omdat het verstand mij zegt, dat ik niet op het water kan lopen. En omdat elke verstandige moeder dat ook tegen haar kinderen zal zeggen. Dit is de waarheid van het verstand: wie zijn kind op het water zet, zal het zien verdrinken. We moeten Jezus' wonder niet zien als iets, dat op onze sloot heeft plaatsgevonden of dar zou moeten plaatsvinden. Het is in het Evangelieboek gebeurd en nergens anders. Al die opgewonden en reikhalzende wonder-gelovers (je vind ze nog met meest in evangelische kring) zitten op het verkeerde spoor, wanneer ze denken, dat het geloof er is om ons verstand te passeren. Al die genezingspraktijken zijn eerder magie, dan dat ze begrip opbrenegn voor het geheim van het geloof. De werkelijkheid is toch immers vaak dit: ik word oud en ziek, maar ik geloof in God. Hij is mijn troost, Hij is mijn Hulp. En toch sterf ik. Was dat dan geen geloof? Kom nou! De waarheid van het verstand kreeg inderdaad bitter gelijk: ik wist het al: alle mensen moeten sterven. Maar het geloof is daar niet minder om.
Mijn oplossing, nogmaals, is om de kloof tussen geloof en verstand niet oneindig groot te laten worden. En dus zeg ik: ook in ons verstand, in de uitkomsten van onze wetenschap (die wij allen dankbaar aanvaarden) moet een verbinding liggen met de waarheid van God. Voor God en mens is dit de waarheid: elk mens zal sterven. Hier blijkt goed, wat ik bedoel. Er zijn onontkoombare dingen, die wij zelf kunnen vaststellen en die God niet zal tegenspreken. De waarheid is hard, maar de waarheid kan nooit buiten God om bestaan. Dus als wij met ons verstand iets als waarheid hebben ontdekt, kunnen we er van uitgaan, dat het door God niet als onwaarheid wordt aangemerkt. God heeft ons niet dom of gek geschapen, maar naar Zijn beeld. In ons is het streven naar waarheid nog over gebleven. En we doen dat via ons verstand.
Als het anders ligt, moeten we dat dan ook maar duidelijk zeggen. Maar dat betekent wel, dat we alle uitkomsten van ons eigen verstand, alle kennis die via onderzoek en bewijsvorming verkregen is, moeten afdoen als tegen-God-gericht. Dan moeten we tegen elke vooruitgang zijn, tegen elke moderne ontwikkeling, tegen scholing, tegen universiteiten, tegen zelfstandigheid in denken en moeten we het wetenschappelijk denkwerk zowiezo wantrouwen en als onwaar aanmerken.
Ik weet wel, dat deze gedachten er ook in onze traditie zijn geweest. Nu komt een dergelijke visie echter nog maar sporadisch voor. Ook de bevindelijken, die jet altijd over het hart en nooit over het verstand hadden, zijn gaan studeren. En dat is dan ook de reden, dat ik op deze manier mijn posting doe. Veel christenen beamen juist de mogelijkheden van het verstand en hebben niet door, dat deze wending uiteindelijk consequenties gaat hebben voor het geloof.
En daarmee lijkt mij bij al die christenen de spanning tussen geloof en verstand in potentie ook aanwezig te zijn.
Het lijkt er namelijk op, dat we alle wetenschap (alle menselijk denkwerk) overnemen en toestaan, behalve het wetenschappelijke werk op het gebied van geloof, religie en Bijbel. Dat is niet vol te houden. Eens komen ook bijbelgetrouwe christenen in aanraking met deze wetenschap (nu is er inderdaad nog weinig kennis van, omdat predikanten er niet over durven spreken). En dat is bijzonder pijnlijk. Voor ons allen. Maar wie heeft gezegd, dat de waarheid altijd pijnloos is voor ons mensen?
[ Tot slot. Sorry voor deze posting. Ik realiseer me dat ik bodemloze vragen oprakel. Het zal velen veel te ver gaan. Ook als je het er niet mee eens bent, laat dan in ieder geval tot je doordringen, dat het dit soort vragen zijn, die de kerken in het Westen op dit moment zo'n grote crisis bezorgen. Als je alleen dit er van oppikt, zou ik al heel tevereden zijn. Verder mag je het er vierkant mee oneens zijn. Bedenk wel, dat ik hier geen ANTWOORD beschrijf, geen vaste mening, geen kant-en-klare belijdenis, maar eerder een grote VRAAG stel van levensbelang. Het zou jammer zijn als ook mij hiervoor "absoluut geen ruimte" zou worden overgelaten. Het zijn worstelingen, die een ieder in deze tijd aangaan. ]
(Mijn volgende posting wordt vast veel beter verteerbaar)
gravo