Dat is heel grappig, Anemoon. Er staat hierover op het forum van gkv.nl een korte discussie. Het ging over het feit dat GG-dominees uit hun hoofd preken en GKV-dominees van papier. Gods Woord was te belangrijk om aan het toeval over te laten, stelde men.
Ik bracht toen idd de leiding van de Geest in (DIe overigens ook al in de voorbereiding van de preek kan leiden). Antwoord: hi hi, het lijkt wel pinkstergemeente.
Tja.
Beamer in de kerk
-
@ndré
Ff offtopic: Ik vind het trouwens knap hoe hij in dat boekje het boek Ezechiël behandeld.Oorspronkelijk gepost door UnionistNee, was in de Koningskerk in Zwolle-Zuid.Oorspronkelijk gepost door marsm104
Trouwens, Unionist, was dat van Verbree niet toevallig in het Greydanus College???
Aparte man, trouwens, die Verbree. Hij schrijft hele humoristische columns in het ND, maar als dominee is hij heel anders. Ik heb voor mijn verjaardag zijn boekje over Ezechiël gekregen.
Want zeg nou zelf tis geen eenvoudige materie.
Verbree heeft trouwens meer boeken geschreven die boeien.
-
@ndré
Een gemeente lid van ons was op bezoek bij zijn 92 jarige vader in Kansas en daar gebruikten ze Power Point in de dienst . En wat dacht je dat die vader daar over zei??
Het is zo prachtig, ik kan alles meelezen. de preek staat er ook ik mis er niets meer van, wat ik niet hoor zie ik...
Het is zo prachtig, ik kan alles meelezen. de preek staat er ook ik mis er niets meer van, wat ik niet hoor zie ik...
Christian faith has to do less with what you know and more with whom you know, namely God and God in Christ. Rev. Martin E Marty
Een beamer is wel een mooi ding, maar als je in een kerk van een eeuwtje of tien zit is het geen gezicht. Er is ook nog zoiets als stijl. En hoe groot moet je scherm zijn, zodat ze het achterin ook kunnen lezen? En wat denk je van het gedoe en gepruts als de koster of de (gast)predikant er niet handig mee is? Als het ding stoort?
Wat hier veel gebeurt, zeker ook onder de jeugd, is dat men aantekeningen maakt van de preek. De dominee moedigt het ook aan, al lijkt het me voor hem geen genoegen tegen al die gebogen hoofden aan te moeten kijken.
Wat hier veel gebeurt, zeker ook onder de jeugd, is dat men aantekeningen maakt van de preek. De dominee moedigt het ook aan, al lijkt het me voor hem geen genoegen tegen al die gebogen hoofden aan te moeten kijken.
Be yourself, there are plenty of others.
-
Barryvrouw
- Berichten: 1276
- Lid geworden op: 10 mar 2004, 11:54
Vanmorgen in Trouw....
Jezus zou nu ’n beamer pakken
door Emiel Hakkenes
Tien miljoen Nederlanders hebben een internetaansluiting. Kerken kunnen er niet omheen. Toch zijn ze niet allemaal enthousiast voor de nieuwe media. Wat vindt de Bijbel van internet? En wie wil er aan de powerpointpreek?
’Tart God niet! Het geloof is uit het horen!’’ Dat schreef de vrijgemaaktgereformeerde predikant W. G. de Vries veertig jaar geleden. Uitbeelding was vermaak, geen verkondiging. Aan dat verzet is een eind gekomen: het zijn nu de behoudende groeperingen die enthousiast nadenken over nieuwe media.
Bij het Katholiek Documentatiecentrum is weinig bekend over het gebruik van beamers (zie inzet) in parochies, maar het neemt niet toe, zegt een woordvoerster. Bij de protestanten is de projector populairder, al verschilt dat volgens Karel Jungheim van het Protestants Dienstencentrum in NoordHolland nogal per gemeente. Er wordt flink geëxperimenteerd. Dat gebeurt eerst alleen in jongerendiensten. Of in een gewone dienst, om een collectedoel te illustreren. Zo vestigde de oecumenische hulporganisatie Kerkinactie de aandacht op haar campagne ‘Gelooft u ook dat ieder mens telt?’ met een cdrom en een powerpointpresentatie voor aangesloten kerken.
In evangelische gemeenten is de beamer ingeburgerd. Jan Loek Siskens van Evangeliegemeente De Deur in Delft: ,,Wij projecteren de teksten die we in de dienst zingen en tijdens het zingen klappen we mee. Een liedbundel in je handen is dan niet handig.’’ Siskens: ,,God spreekt op allerlei manieren, in de Bijbel zelfs via een ezel, dus waarom niet via dia’s of een film?’’
Omdat het geloof niet uit het zíen maar uit het hóren is, luidt het antwoord in behoudende kring. Vorige week hielden de Nederlands, vrijgemaakten christelijke gereformeerde kerken in Zwolle een congres over nieuwe media.
,,Visualiteit maakt de boodschap indringend’’, zei dagvoorzitter Kor Mollema, hoogleraar accountancy aan de Erasmusuniversiteit in Rotterdam. Van het gesproken woord blijft weinig hangen, maar met audiovisuele ondersteuning beklijft het dubbel zo goed. Toch staat er nog maar in een op de vier orthodoxe kerkenkerken een beamer, schat Bernhard Jonker van de stichting De Luisterpost/Bralectah. Die verspreidt beelden geluidsmateriaal van het gereformeerde leven. ,,Geld is er vaak wel’’, zegt hij. ,,Als het orgel kapot gaat komt er ook wel een nieuwe. Maar een beamer heeft geen prioriteit.’’ Bij de interkerkelijke jongerenorganisatie Youth for Christ (YfC) hoort de projector bij de standaarduitrusting. ,,Beeld en geluid zetten kracht bij. Dat kan helpen de kern echt te laten landen bij jongeren’’, zegt Mirjam de Jager van YfC. ,,Wij zien nieuwe media en audiovisuele hulpmiddelen als kans om jongeren op een creatieve manier het evangelie van Jezus te laten zien en horen.’’
Ook het gebruik van internet is voor YfC vanzelfsprekend. ,,Binnenkort starten we daar samen met de EO een Youth Alpha (kennismaking met het christelijk geloof, red.). Internet is hét middel om jongeren die niets hebben met het christelijk geloof en voor wie een gespreksgroep een te hoge drempel is, toch te bereiken.’’
Het bereiken van jongeren is het meestgehoorde argument om audiovisuele middelen in te zetten in de eredienst. Fout, volgens Kor Mollema: ,,Proberen de preek op te leuken of meer jongeren naar de kerk te trekken, is een verkeerd motief voor het gebruik van de beamer.’’ Een flitsende presentatie kan nooit méér kan zijn dan een hulpmiddel. ,,De boodschap moet centraal blijven staan en daarin moeten we elkaar ondersteunen in gebed.’’ Sommige predikanten hebben geen principiel¨e bezwaren, maar ze hebben geen kaas gegeten van al die nieuwe techniek. Mollema weet een oplossing: ,,Gemeentes zitten vol met whizzkids die liever achter een laptop zitten dan met een collectezak lopen.’’ Jan Loek Siskens van Evangeliegemeente De Deur: ,,Ik heb een ictopleiding gevolgd en ben blij dat ik dat talent kan inzetten voor de gemeente.’’
De Assense predikant Sieds de Jong geldt binnen zijn vrijgemaaktgereformeerde kerk als een powerpointpionier. ,,We zijn heel geleidelijk begonnen’’, zegt De Jong. Eerst kwam er een ’aangepaste dienst voor een doof gemeentelid’. Toen ’visuele presentatiesin diensten voor kinderen en jongeren’. ,,Zo is de hele gemeente ernaartoe gegroeid, hoegenaamd zonder kritiek.’’ Toch kan De Jong zich voorstellen dat preken met behulp van een projector op weerstand stuiten. ,,De angst bestaat dat de aandacht voor visuele elementen de Bijbel tekortdoet. Maar Jezus zelf preekte ook met woord én beeld. Hij riep mensen op te kijken naar de vogels die God geschapen heeft en de kinderen die het belangrijkst zijn in het Koninkrijk.’’
De nieuwe media hebben in de kerk de toekomst, denken de ondervraagden. ,,In nieuwgebouwde kerken is een beamer vrijwel standaard’’, weet Sieds de Jong. Mirjam de Jager van YfC: ,,Wij zien dat jeugdleiders en jongerenwerkers nieuwe media steeds meer gebruiken als middel om, naast daadwerkelijke facetofaceontmoetingen, contact te onderhouden met jongeren; uitnodigingen worden via sms verstuurd en op de chat van msn worden serieuze gesprekken gevoerd.’’ De gereformeerde predikanten gaan van hun congres in Zwolle naar huis met de aansporing dat ze vooral moeten ‘durven’. Elke nieuwe ontwikkeling in de kerk, dus ook het gebruik van powerpoint, begint met een eerste stap. ,,Er liggen grote mogelijkheden voor nieuwe media in de eredienst. Moedig voorwaarts!’’
Powerpointpreek
Een goede geluidsinstallatie hoort bij de standaarduitrusting van een kerkgebouw. Het klankbord boven de kansel is niet voldoende om aan eisen van verstaanbaarheid te voldoen. Voor slechthorenden is vaak een ringleiding aanwezig (slechts bruikbaar in combinatie met hoorapparaat).
Voor een powerpointpreek zijn nog andere technische hoogstandjes nodig. Naast de geluidsinstallatie zijn dat een beamer (projector) met daaraan gekoppeld een computer en een scherm, liefst in een (half) verduisterde ruimte. De kosten kunnen oplopen tot zo'n 8000 euro.
Met je gedachten ergens anders, ben je altijd overal.
Vroegah hadden we de RK met zijn deftige en wat meer spectaculaire rituelen, waar juist mensen zoals Calvijn zich tegen verzette. Nu zijn het misschien niet de rituelen meer, maar met de komst van de tv willen mensen visueel "entertained" worden. Zo'n GKV-dominee kan praten als brugman, maar het gaat uiteindelijk toch om de eredienst wat op te leuken met zo'n beamer, omdat mensen anders verdwijnen naar jeugdkerken of thuis blijven, waar ze wel die dingen kunnen vinden.
-
Barryvrouw
- Berichten: 1276
- Lid geworden op: 10 mar 2004, 11:54
In een aantal reacties die onder dit artikel staan, zie je dat lezers (en zelfs jongere) echt niet zoveel belang hebben bij een beamer. De hele week al college met ppt-presentatie... en dan ook zondags nog.....Oorspronkelijk gepost door Kaw
Vroegah hadden we de RK met zijn deftige en wat meer spectaculaire rituelen, waar juist mensen zoals Calvijn zich tegen verzette. Nu zijn het misschien niet de rituelen meer, maar met de komst van de tv willen mensen visueel "entertained" worden. Zo'n GKV-dominee kan praten als brugman, maar het gaat uiteindelijk toch om de eredienst wat op te leuken met zo'n beamer, omdat mensen anders verdwijnen naar jeugdkerken of thuis blijven, waar ze wel die dingen kunnen vinden.
Volgens mij kun je ook als niet-abonnee de site bekijken.
Met je gedachten ergens anders, ben je altijd overal.
Als Jezus een beamer belangrijk vond, dan zou Hij pas in....
Ach, laat maar ook. Prediking = woord. De Joden een ergernis, de Grieken een dwaasheid en voor de PP-generatie onverteerbaar. Zal altijd zo blijven.
Ach, laat maar ook. Prediking = woord. De Joden een ergernis, de Grieken een dwaasheid en voor de PP-generatie onverteerbaar. Zal altijd zo blijven.
--------------
Voorts ben ik van mening dat portretten van oudvaders, reformatoren en andere theologen niet zouden moeten worden toegestaan als avatar.
Voorts ben ik van mening dat portretten van oudvaders, reformatoren en andere theologen niet zouden moeten worden toegestaan als avatar.
-
Adorote
-
Lecram
-
roos80
De beamer vervormt de boodschap
De nieuwe tijd vraagt om een eredienst met ondersteuning van moderne media. Dat was de boodschap op een congres voor nederlands-, christelijk- en vrijgemaakt-gereformeerde dominees, vorige week in Zwolle. Elders in Nederland staat het onderwerp al jaren op de agenda. Kerkelijk Nederland valt niet en bloc voor de beamer. Gechargeerd: de evangelischen willen niet meer zonder, de PKN'ers komen er een beetje van terug en de rooms-katholieken hebben er er nooit echt veel in gezien.
Het verstrekte cijfermateriaal op het congres was duidelijk: toehoorders onthouden de boodschap veel beter als plaatjes een preek ondersteunen. Bovendien sprak ook Jezus in zijn tijd met de communicatiemiddelen van zijn tijd. En na een paar bijbelteksten die illustreerden hoe ernstig de Bijbel de prediking neemt, betoogde dominee Sieds de Jong dat de dominees serieus werk moesten maken van hun presentatietechniek.
Of de aanwezige predikanten op het congres in Zwolle de kop van een paar dagen later uit Trouw zouden onderschrijven ('Jezus zou nu 'n beamer pakken' ) is de vraag, maar de boodschap was ondertussen wel duidelijk: de predikant die vandaag wil communiceren met zijn gemeente, moet de hulp inroepen van alle moderne middelen die hem ten dienste staan. Kritische noten werden er nauwelijks gekraakt.
Koddige situaties kregen - bedoeld of onbedoeld - wel de aandacht. De sprekers op het congres moesten steeds hun duim omhoog steken als ze wilden dat het beamteam de volgende pagina van hun presentatie toonde, een gebaar dat niet altijd paste bij de serieuze inhoud van hun betoog, maar dat ook niet altijd gelijk werd opgepikt als het beamteam even was afgeleid.
Een van de aanwezigen had nog een extra gebruiksmogelijkheid van de beamer ontdekt. Vroeger werd er bij langdradige predikanten wel eens een zandloper in de kerk gezet, en als ze hardleers waren een wekker. Het beamteam kan de predikant eenvoudig 'op schema' houden door op gezette tijden pagina's door te klikken. Op zo'n congres werkten deze voorvallen ontspannend, maar of een eredienst de plaats is voor dit soort ruis, is natuurlijk maar de vraag.
Floormanagers
Als het gaat om die kritische noten hoef je die uit de evangelische hoek van de kerken ook niet te verwachten. De Baptistengemeente Bethel in Drachten (zeg maar: de kerk van Bottenbley) werd op het congres genoemd als lichtend voorbeeld. Drieduizend gelovigen in een fabriekshal, willen die nog iets kunnen volgen van wat er in het liturgisch centrum plaatsvindt, dan zijn presentatieschermen en een uitgekiend belichtingsplan onmisbaar.
Alleen al wat de gemeente over zichzelf vertelt op haar website, verraadt dat er achter elke dienst een gesmeerd lopende organisatie zit. Een lichtteam en een videoteam zorgen voor een registratie van elke dienst (dvd's zijn even later verkrijgbaar via de internetwinkel, net als tweedehands beamers of showmodellen). Een beamteam zorgt ervoor dat alle liederen keurig en op tijd op het scherm geprojecteerd staan, evenals de bijbelteksten die tijdens de preken aandacht krijgen. Heuse floormanagers bewaken het draaiboek en zorgen voor een vlotte afwikkeling van de diverse onderdelen van de liturgie.
Natuurlijk brengt de omvang van de Bethel-gemeente mee dat de zaken er wat professioneler georganiseerd zijn, maar de gemiddelde evangelische christen zal er niet erg van opkijken. Moderne media zijn inmiddels een onvervreemdbaar onderdeel van evangelisch getinte diensten.
Sloganisme
Theoloog Chris Doude van Troostwijk is bepaald niet vies van nieuwe media. Hij was programmamaker voor de IKON, theaterwetenschapper en momenteel leidt hij http://www.zinweb.nl, een interactief internettijdschrift over vrijzinnig geloven. Hij ontkent niet dat een beamer nut kan hebben. ,,Iets wat mij altijd verbaasd heeft in middenorthodoxe kerkdiensten, is dat je er wel een liedboek in handen krijgt geduwd, maar nooit een bijbel. Wat mij betreft mag je dan de bijbelteksten wel projecteren, zodat je ze voor je ziet. Anders gaat het bij mij het ene oor in, het andere uit.''
Maar Doude van Troostwijk verwondert zich over wat hij noemt het 'blinde vertrouwen in de neutraliteit van de techniek'. ,,Mensen veronderstellen dat het niet uitmaakt of ze hun boodschap ventileren op papier, via televisie of door middel van een multimediapresentatie. Maar op het moment dat je kiest voor een bepaald medium, transformeert ook de boodschap. Dat is cruciaal. Als ik in een kerkdienst werk met een powerpointpresentatie, vervormen de modellen van het computerprogramma mijn boodschap. Je krijgt dan een verhaal waarin puntjes en stipjes, hiërarchisch gestructureerde teksten en snapshot-boodschappen de overhand krijgen. Zo zit dat programma nou eenmaal in elkaar.''
Powerpoint is helemaal afgestemd op het verpakken van de boodschap in hapklare, goed gestructureerde brokken. ,,Wat levert dat op? Sloganisme. En het is de vraag of de liturgie de plek is om op die manier met de tekst om te gaan. Ik vind een liturgie eerder een plek om je te confronteren met de gelaagdheid van een tekst, om de weerstand erin op te zoeken. Op het moment dat ik in de dienst een bijbeltekst onder ogen krijg, sta ik als gelovige oog in oog met een tekst waarvan ik weet dat die meer bevat dan ik kan bevatten - en daarmee moet ik aan het werk.''
De theoloog vreest ook het effect van de media op de dominee. ,,Op een gegeven moment kent die de truc, weet hij precies hoe hij communiceren moet. En ondertussen haal je zo het hart eruit. Met de nieuwe media komt er een hele scheut consumentisme de kerk binnen. En voor mij is de kerkdienst juist de plek waar je tegen de haren wordt ingestreken.''
Doude van Troostwijk noemt het voorbeeld van de Tien geboden. Die zijn negatief geformuleerd ('Gij zult niet...' ). ,,Communicatiewetenschappen hebben aangetoond dat een positieve boodschap beter werkt. Dus probeert de KRO momenteel de Tien geboden positief te verwoorden. Je krijgt bij 'Gij zult niet doodslaan' dan zoiets als 'We moeten vrolijk leven' ofzo. Dan is het weg. Het is in de Bijbel niet toevallig zo geformuleerd.''
Doude van Troostwijk ziet wel een kans voor nieuwe media in de eredienst. Maar het is de vraag of de Zwolse congresgangers die droom met hem delen. Eigen aan nieuwe media is dat ze interactief zijn, terwijl de christelijke eredienst honderden jaren is gebruikt voor louter verkondiging. Doude van Troostwijk ziet aan de horizon een interactieve liturgie opdoemen. ,,Als de kerken de nieuwe media serieus gaan gebruiken, en dus niet alleen als zendmiddel, dan zullen ze pas echt geconfronteerd worden met de eigenschappen van die media. Een nieuwe-medialiturgie is een liturgie waarin elk gemeentelid op elk moment in de preek kan inbreken.''
Geprojecteerde kapel
In de Rooms-Katholieke Kerk is de beamer nooit echt populair geweest. Dat heeft te maken met de terughoudendheid van de paus, die bijvoorbeeld eind 2003 nog betoogde dat de liturgie vooral moet draaien om stilte. Geen poespas dus. Toch werft de opleiding tot pastores en pastoraal werkers in het katholieke Tilburg studenten met het gegeven dat er ruime aandacht is voor nieuwe media in de kerk. Liturgiedocent Gerard Broekhuijsen is op zichzelf niet tegen alle technische vernieuwing. ,,Het hangt er een beetje vanaf. Als je liederen gezamenlijk kunt zingen dankzij een beamer, lijkt me dat erg nuttig. Je kunt er ook afbeeldingen mee projecteren, als het glas-in-loodraam van de hedendaagse tijd.''
Volgens Broekhuijsen, die voor het bisdom Breda parochies ondersteunt bij liturgische kwesties, kan het zingen van een geprojecteerd lied een grotere intensiteit teweegbrengen. ,,Vroeger zongen koren wel uit één grote partituur die voor het koor stond. Dat leidde vaak tot zeer geconcentreerd zingen.''
Maar hij vindt de beamer een tamelijk 'koud' projectiemiddel. ,,Als het over kwaliteit gaat, zijn dia's nog altijd veel sprekender. En je moet oppassen dat de liturgie niet gaat draaien om het projectiescherm. Ik vind de tastbare symbolen veel vitaler dan zo'n digitaal beeld.''
Ook Broekhuijsen heeft al gemerkt dat het medium zijn eigen gebruik afdwingt. Hij was eens in een klaslokaal-achtige vergaderzaal, voor een bijeenkomst van pastores. Vijftig meter verderop was een prachtig kapelletje, maar de gebedsviering werd gewoon in de kille zaal gehouden. Om de gevoelstemperatuur een beetje draaglijk te maken, werd er met een beamer een kerkinterieur op de wand geprojecteerd.
De nieuwe tijd vraagt om een eredienst met ondersteuning van moderne media. Dat was de boodschap op een congres voor nederlands-, christelijk- en vrijgemaakt-gereformeerde dominees, vorige week in Zwolle. Elders in Nederland staat het onderwerp al jaren op de agenda. Kerkelijk Nederland valt niet en bloc voor de beamer. Gechargeerd: de evangelischen willen niet meer zonder, de PKN'ers komen er een beetje van terug en de rooms-katholieken hebben er er nooit echt veel in gezien.
Het verstrekte cijfermateriaal op het congres was duidelijk: toehoorders onthouden de boodschap veel beter als plaatjes een preek ondersteunen. Bovendien sprak ook Jezus in zijn tijd met de communicatiemiddelen van zijn tijd. En na een paar bijbelteksten die illustreerden hoe ernstig de Bijbel de prediking neemt, betoogde dominee Sieds de Jong dat de dominees serieus werk moesten maken van hun presentatietechniek.
Of de aanwezige predikanten op het congres in Zwolle de kop van een paar dagen later uit Trouw zouden onderschrijven ('Jezus zou nu 'n beamer pakken' ) is de vraag, maar de boodschap was ondertussen wel duidelijk: de predikant die vandaag wil communiceren met zijn gemeente, moet de hulp inroepen van alle moderne middelen die hem ten dienste staan. Kritische noten werden er nauwelijks gekraakt.
Koddige situaties kregen - bedoeld of onbedoeld - wel de aandacht. De sprekers op het congres moesten steeds hun duim omhoog steken als ze wilden dat het beamteam de volgende pagina van hun presentatie toonde, een gebaar dat niet altijd paste bij de serieuze inhoud van hun betoog, maar dat ook niet altijd gelijk werd opgepikt als het beamteam even was afgeleid.
Een van de aanwezigen had nog een extra gebruiksmogelijkheid van de beamer ontdekt. Vroeger werd er bij langdradige predikanten wel eens een zandloper in de kerk gezet, en als ze hardleers waren een wekker. Het beamteam kan de predikant eenvoudig 'op schema' houden door op gezette tijden pagina's door te klikken. Op zo'n congres werkten deze voorvallen ontspannend, maar of een eredienst de plaats is voor dit soort ruis, is natuurlijk maar de vraag.
Floormanagers
Als het gaat om die kritische noten hoef je die uit de evangelische hoek van de kerken ook niet te verwachten. De Baptistengemeente Bethel in Drachten (zeg maar: de kerk van Bottenbley) werd op het congres genoemd als lichtend voorbeeld. Drieduizend gelovigen in een fabriekshal, willen die nog iets kunnen volgen van wat er in het liturgisch centrum plaatsvindt, dan zijn presentatieschermen en een uitgekiend belichtingsplan onmisbaar.
Alleen al wat de gemeente over zichzelf vertelt op haar website, verraadt dat er achter elke dienst een gesmeerd lopende organisatie zit. Een lichtteam en een videoteam zorgen voor een registratie van elke dienst (dvd's zijn even later verkrijgbaar via de internetwinkel, net als tweedehands beamers of showmodellen). Een beamteam zorgt ervoor dat alle liederen keurig en op tijd op het scherm geprojecteerd staan, evenals de bijbelteksten die tijdens de preken aandacht krijgen. Heuse floormanagers bewaken het draaiboek en zorgen voor een vlotte afwikkeling van de diverse onderdelen van de liturgie.
Natuurlijk brengt de omvang van de Bethel-gemeente mee dat de zaken er wat professioneler georganiseerd zijn, maar de gemiddelde evangelische christen zal er niet erg van opkijken. Moderne media zijn inmiddels een onvervreemdbaar onderdeel van evangelisch getinte diensten.
Sloganisme
Theoloog Chris Doude van Troostwijk is bepaald niet vies van nieuwe media. Hij was programmamaker voor de IKON, theaterwetenschapper en momenteel leidt hij http://www.zinweb.nl, een interactief internettijdschrift over vrijzinnig geloven. Hij ontkent niet dat een beamer nut kan hebben. ,,Iets wat mij altijd verbaasd heeft in middenorthodoxe kerkdiensten, is dat je er wel een liedboek in handen krijgt geduwd, maar nooit een bijbel. Wat mij betreft mag je dan de bijbelteksten wel projecteren, zodat je ze voor je ziet. Anders gaat het bij mij het ene oor in, het andere uit.''
Maar Doude van Troostwijk verwondert zich over wat hij noemt het 'blinde vertrouwen in de neutraliteit van de techniek'. ,,Mensen veronderstellen dat het niet uitmaakt of ze hun boodschap ventileren op papier, via televisie of door middel van een multimediapresentatie. Maar op het moment dat je kiest voor een bepaald medium, transformeert ook de boodschap. Dat is cruciaal. Als ik in een kerkdienst werk met een powerpointpresentatie, vervormen de modellen van het computerprogramma mijn boodschap. Je krijgt dan een verhaal waarin puntjes en stipjes, hiërarchisch gestructureerde teksten en snapshot-boodschappen de overhand krijgen. Zo zit dat programma nou eenmaal in elkaar.''
Powerpoint is helemaal afgestemd op het verpakken van de boodschap in hapklare, goed gestructureerde brokken. ,,Wat levert dat op? Sloganisme. En het is de vraag of de liturgie de plek is om op die manier met de tekst om te gaan. Ik vind een liturgie eerder een plek om je te confronteren met de gelaagdheid van een tekst, om de weerstand erin op te zoeken. Op het moment dat ik in de dienst een bijbeltekst onder ogen krijg, sta ik als gelovige oog in oog met een tekst waarvan ik weet dat die meer bevat dan ik kan bevatten - en daarmee moet ik aan het werk.''
De theoloog vreest ook het effect van de media op de dominee. ,,Op een gegeven moment kent die de truc, weet hij precies hoe hij communiceren moet. En ondertussen haal je zo het hart eruit. Met de nieuwe media komt er een hele scheut consumentisme de kerk binnen. En voor mij is de kerkdienst juist de plek waar je tegen de haren wordt ingestreken.''
Doude van Troostwijk noemt het voorbeeld van de Tien geboden. Die zijn negatief geformuleerd ('Gij zult niet...' ). ,,Communicatiewetenschappen hebben aangetoond dat een positieve boodschap beter werkt. Dus probeert de KRO momenteel de Tien geboden positief te verwoorden. Je krijgt bij 'Gij zult niet doodslaan' dan zoiets als 'We moeten vrolijk leven' ofzo. Dan is het weg. Het is in de Bijbel niet toevallig zo geformuleerd.''
Doude van Troostwijk ziet wel een kans voor nieuwe media in de eredienst. Maar het is de vraag of de Zwolse congresgangers die droom met hem delen. Eigen aan nieuwe media is dat ze interactief zijn, terwijl de christelijke eredienst honderden jaren is gebruikt voor louter verkondiging. Doude van Troostwijk ziet aan de horizon een interactieve liturgie opdoemen. ,,Als de kerken de nieuwe media serieus gaan gebruiken, en dus niet alleen als zendmiddel, dan zullen ze pas echt geconfronteerd worden met de eigenschappen van die media. Een nieuwe-medialiturgie is een liturgie waarin elk gemeentelid op elk moment in de preek kan inbreken.''
Geprojecteerde kapel
In de Rooms-Katholieke Kerk is de beamer nooit echt populair geweest. Dat heeft te maken met de terughoudendheid van de paus, die bijvoorbeeld eind 2003 nog betoogde dat de liturgie vooral moet draaien om stilte. Geen poespas dus. Toch werft de opleiding tot pastores en pastoraal werkers in het katholieke Tilburg studenten met het gegeven dat er ruime aandacht is voor nieuwe media in de kerk. Liturgiedocent Gerard Broekhuijsen is op zichzelf niet tegen alle technische vernieuwing. ,,Het hangt er een beetje vanaf. Als je liederen gezamenlijk kunt zingen dankzij een beamer, lijkt me dat erg nuttig. Je kunt er ook afbeeldingen mee projecteren, als het glas-in-loodraam van de hedendaagse tijd.''
Volgens Broekhuijsen, die voor het bisdom Breda parochies ondersteunt bij liturgische kwesties, kan het zingen van een geprojecteerd lied een grotere intensiteit teweegbrengen. ,,Vroeger zongen koren wel uit één grote partituur die voor het koor stond. Dat leidde vaak tot zeer geconcentreerd zingen.''
Maar hij vindt de beamer een tamelijk 'koud' projectiemiddel. ,,Als het over kwaliteit gaat, zijn dia's nog altijd veel sprekender. En je moet oppassen dat de liturgie niet gaat draaien om het projectiescherm. Ik vind de tastbare symbolen veel vitaler dan zo'n digitaal beeld.''
Ook Broekhuijsen heeft al gemerkt dat het medium zijn eigen gebruik afdwingt. Hij was eens in een klaslokaal-achtige vergaderzaal, voor een bijeenkomst van pastores. Vijftig meter verderop was een prachtig kapelletje, maar de gebedsviering werd gewoon in de kille zaal gehouden. Om de gevoelstemperatuur een beetje draaglijk te maken, werd er met een beamer een kerkinterieur op de wand geprojecteerd.