helma schreef: heel vaak vroegen juist de mensen van de gereformeerde kerk om een psalm in de oude berijming
die kenden ze nog uit het hoofd......

RD schreef:Zingen by heart
23-09-2008 08:38| gewijzigd 23-09-2008 09:08
/media/Aan zingen met gevoel en met het hart gaat volgens Calvijn iets vooraf: het van buiten kennen van de tekst.

Aan zingen met gevoel en met het hart gaat volgens Calvijn iets vooraf: het van buiten kennen van de tekst.

Soms kom je ze tegen, mensen die ontzettend veel psalmversjes uit het hoofd kennen. Ze hoeven in de kerk nauwelijks een psalm op te zoeken. Psalm 51:6? Psalm 87:4? Psalm 48:1? Psalm 2:6? Het Bijbeltje kan dicht blijven. Ze zingen mee, met opgeheven hoofd, soms met de ogen gesloten. Ze kennen het immers uit het hoofd? Daarom kunnen ze meezingen, van harte.

Het uit het hoofd leren van liederen, is dat iets voor een soort mensen waarvan slechts hier en daar nog een laatste voorbeeld bestaat? Die stammen uit een tijd dat ze op school naast de catechismus heel Psalm 119 leerden opzeggen? Mensen die je wellicht nog kunt bewonderen, maar die je niet hoeft na te volgen? Of gaat het hier om een principiëlere kwestie?

Van onverwachte zijde klonk laatst een pleidooi voor het van buiten leren van psalmen. In de uitgave ”Voor de liefste een lofzang”, waarin de Psalmen uit de Naardense Bijbel zijn getoonzet, schrijft ds. Sytze de Vries een verhaal over de Psalmen. De theoloog-dichter vraagt zich daarin af of met het oog op de eredienst het kopieerapparaat eigenlijk wel zo’n zegen is. De gemeente kan daardoor weliswaar vrijwel onbeperkt alles zingen, maar er is ook een andere kant. „Wie, zoals ik, vóór een gemeente staat, ziet rijen vol individuen ieder met de eigen neus in de eigen papieren. Is er dan nog wel sprake van sámenzang?” aldus ds. De Vries.

Hij vraagt zich af wat er van teksten die we zo lezen en zingen eigenlijk overblijft. „De energie is opgebruikt aan het lezen en zingen van de woorden en de noten. Hoeveel van wat we zo zingen komt er nog bij ons binnen en blijft daar wonen?”

De volgende constatering van de predikant is dat uit het hoofd leren tegenwoordig passé is. Dat is volgens hem uit angst voor al te veel discipline grotendeels geschrapt uit onze didactische methoden. „Wij zijn het uit het hoofd leren verleerd”, is zijn conclusie. Vervolgens wijst hij op de Engelsen: „Daar zingt men het bekende en vertrouwde liever ”by heart”. Teksten zijn innerlijk eigen gemaakt en behoren voortaan tot de hartsaangelegenheden.”

Psalmen als hartsaangelegenheden, waar heb ik dat meer gehoord? Is dat misschien het „den Heere zingen en psalmen in uw hart” waarvan de apostel spreekt in Efeze 5 en Kolossensen 3?

Calvijn legt die link in ieder geval wel. Voor het lied- en dienstboek van Genève schrijft hij in 1543 een brief aan de lezer; om de gebruiker een handreiking te bieden. Na zijn ideeën over wat wel en wat niet passende liederen zijn voor de eredienst, zegt Calvijn ook nog iets over het hoe van het zingen. „We moeten overigens niet vergeten wat Sint Paulus zegt, namelijk dat geestelijke liederen alleen goed gezongen kunnen worden vanuit het hart (Ef. 5:19, Kol. 3:16). Welnu, het hart vraagt om begrip. En daarin ligt (zegt Sint Augustinus) het verschil tussen het zingen van mensen en dat van vogels. Want een vlasvink, een nachtegaal en een papegaai zullen wel zingen, maar daar komt geen begrip aan te pas. Welnu, het is een typische gave van de mens om te kunnen zingen en te begrijpen wat hij zingt: na het begrip moet het hart komen en het gevoel, wat alleen mogelijk is wanneer het lied in ons geheugen is geprent doordat we het steeds weer zingen.”

Aan zingen met gevoel en met het hart gaat dus volgens Calvijn iets vooraf: het van buiten kennen van de tekst. Door een tekst steeds weer te zingen, wordt hij in het geheugen geprent. En zo -zeg ik in eigen woorden- kan een psalm of lied ’afzakken’ naar het hart.

Psalmen en liederen uit het hoof leren is dus geen curiositeit uit een ver verleden. Het is ook geen onderwijsmethode die al lang achterhaald is door de moderne pedagogiek. Het blijkt van levensbelang te zijn.

Dus: zingen maar, thuis, op school, op catechisatie. Zo vroeg mogelijk beginnen. Zodat ”uit het hoofd” echt ”by heart” kan worden.

Jaco van der Knijff

Reageren aan scribent? beeldenstorm@refdag.nl.

helma schreef:

freek schreef: Ik ken trouwens iemand uit de plaatselijke confessioneel-hervormde wijkgemeente (waar ze 1968 zingen) die nu altijd de Muzikale Fruitmand luistert, omdat ze de oude berijming toch wel erg mooi vindt

klopt, maar dat komt omdat ze die vroeger geleerd hebben

toen ik in het Bejaardencentrum werkte en een van de bewoners was jarig werd er altijd om 10 uur gezongen in de zaal.
mensen mochten zelf een lied kiezen en meestal was het iets van happy birthday ofzo
Toen ik er kwam werken kozen veel mensen voor psalmen omdat ik orgel kon spelen
heel vaak vroegen juist de mensen van de gereformeerde kerk om een psalm in de oude berijming
die kenden ze nog uit het hoofd......

Tiberius schreef:Kan ik me wel enigszins voorstellen.

Zo kan ik soms een glimlach niet onderdrukken als we het smerige germanisme in Psalm 47 : 4 zingen:
Daar het al voor bukt,
Eed'len, gans verrukt,
Nu hun 't Godd'lijk licht
Straalt in 't aangezicht,

helma schreef:en wat denkt de wereldling als we zingen:

Een volle beek van wellust maakt,
Hier elk in liefde dronken.

......

Ariene schreef:Ik krijg altijd een soort gêne als ik dit zing

Eerlang gedenkt hieraan het wereldrond;
Haast wendt het zich tot God met hart en mond;
En, waar men ooit de wildste volken vond,
Zal God ontvangen

parsifal schreef:Waar ik me trouwens ook wel een beetje aan erger is dat psalmverzen worden aangekondigd met de eerst gezongen regel, terwijl daar in de tekst nog niet eens een komma of punt staat.

Hendrikus schreef:

parsifal schreef:Waar ik me trouwens ook wel een beetje aan erger is dat psalmverzen worden aangekondigd met de eerst gezongen regel, terwijl daar in de tekst nog niet eens een komma of punt staat.

Of organisten die het presteren een tussenspel te spelen na de dubbele punt in "Maar 'k riep den Heer dus aan in al mijn nood:" - tussenspel...

Klaio schreef:Of het bij dit tweede vers laten en het derde vers gewoon niet laten zingen (om des tijds wille) en de dubbele punt na nood nemen voor een punt. "Dus" betekent in dat geval "daarom" en dan ben je er ook weer uit.

Hendrikus schreef:

Klaio schreef:Of het bij dit tweede vers laten en het derde vers gewoon niet laten zingen (om des tijds wille) en de dubbele punt na nood nemen voor een punt. "Dus" betekent in dat geval "daarom" en dan ben je er ook weer uit.

Ach, de voorbeelden zijn legio.
Zomaar uit het niets inzetten met
"Maar trouwe God, gij zijt"
of
"Daarom heeft zich mijn kwijnend hart verblijd"