Orgelmuziek in de eredienst

[ejvl]

Op dat soort effecten ben ik per definitie tegen, je loopt enorm het risico om de gemeente in verwarring te brengen (je hoort mensen vaak aarzelen, schrikken). Verder zit je er, in mijn optiek, niet om de tekst te illustreren, maar om de gemeentezang te faciliteren. Zachte harpen en schelle luiten, musjes etc. je zit heel snel in het banale, makkelijk scorende effect. De sfeer van de te zingen psalm kun je treffen in je voorspel en daarna functioneel begeleiden. Voor je het weet ben je theaterorganist....

Veelvoud schaad, maar ik zie nog niet echt het probleem als zijnde effectbejag als dit een heel enkele keer gebeurt.
De primaire taak is inderdaad de gemeentezang effectief te begeleiden, maar een heel enkele keer de tekst illustreren, zoals de loeiende kolk en afgrond en het gedruis der wateren in psalm 42 met bijvoorbeeld het pedaal, zonder de begeleiding te verliezen, vind ik best mooi. Misschien wel tegen de "regels" overigens.

[eilander]

Op dat soort effecten ben ik per definitie tegen, je loopt enorm het risico om de gemeente in verwarring te brengen (je hoort mensen vaak aarzelen, schrikken). Verder zit je er, in mijn optiek, niet om de tekst te illustreren, maar om de gemeentezang te faciliteren. Zachte harpen en schelle luiten, musjes etc. je zit heel snel in het banale, makkelijk scorende effect. De sfeer van de te zingen psalm kun je treffen in je voorspel en daarna functioneel begeleiden. Voor je het weet ben je theaterorganist....

Veelvoud schaad, maar ik zie nog niet echt het probleem als zijnde effectbejag als dit een heel enkele keer gebeurt.
De primaire taak is inderdaad de gemeentezang effectief te begeleiden, maar een heel enkele keer de tekst illustreren, zoals de loeiende kolk en afgrond en het gedruis der wateren in psalm 42 met bijvoorbeeld het pedaal, zonder de begeleiding te verliezen, vind ik best mooi. Misschien wel tegen de "regels" overigens.

Van die regels weet ik ook niet zoveel, maar ik vind het gewoon niet mooi. Voor je het weet laat je briesende paarden sneven op een oorlogsveld, vogeltjes fluiten in psalm 84 en weet ik veel wat er allemaal kan. De één weet het nog mooier te brengen dan de ander.
Wel een vraag aan Protegé: ben je ook tegen het functioneel registreren in een psalm, bv. 42:3 die begint met 'o mijn ziel, wat buigt g'u neder?' maar eindigt met 'Want ik zal Zijn Naam nog loven'.

[Maanenschijn]

Op dat soort effecten ben ik per definitie tegen, je loopt enorm het risico om de gemeente in verwarring te brengen (je hoort mensen vaak aarzelen, schrikken). Verder zit je er, in mijn optiek, niet om de tekst te illustreren, maar om de gemeentezang te faciliteren. Zachte harpen en schelle luiten, musjes etc. je zit heel snel in het banale, makkelijk scorende effect. De sfeer van de te zingen psalm kun je treffen in je voorspel en daarna functioneel begeleiden. Voor je het weet ben je theaterorganist....

Veelvoud schaad, maar ik zie nog niet echt het probleem als zijnde effectbejag als dit een heel enkele keer gebeurt.
De primaire taak is inderdaad de gemeentezang effectief te begeleiden, maar een heel enkele keer de tekst illustreren, zoals de loeiende kolk en afgrond en het gedruis der wateren in psalm 42 met bijvoorbeeld het pedaal, zonder de begeleiding te verliezen, vind ik best mooi. Misschien wel tegen de "regels" overigens.

Van die regels weet ik ook niet zoveel, maar ik vind het gewoon niet mooi. Voor je het weet laat je briesende paarden sneven op een oorlogsveld, vogeltjes fluiten in psalm 84 en weet ik veel wat er allemaal kan. De één weet het nog mooier te brengen dan de ander.
Wel een vraag aan Protegé: ben je ook tegen het functioneel registreren in een psalm, bv. 42:3 die begint met 'o mijn ziel, wat buigt g'u neder?' maar eindigt met 'Want ik zal Zijn Naam nog loven'.

Toch mag ik graag de gemeente 'meenemen' in de tekst. Het orgel mag best de inhoud laten doorklinken van wat er gezongen wordt. Natuurlijk moet je opletten voor 'to much' maar dat is met alles zo. Ik ervaar als organist wel een duidelijke wisselwerking met het orgelspel en het zingen. A capella of éénstemmig doe ik nooit, een enkele keer een komma spelen, waarbij ik vaak het pedaal laat doorlopen.

Wat ps. 42:3 betreft: een typisch voorbeeld van bijregistreren tot een juichend slotakoord, wat mij betreft. Soms eindig ik zelfs in een andere toonsoort (ook al omstreden .

[Protegé]

Wel een vraag aan Protegé: ben je ook tegen het functioneel registreren in een psalm, bv. 42:3 die begint met 'o mijn ziel, wat buigt g'u neder?' maar eindigt met 'Want ik zal Zijn Naam nog loven'.

Ja - ik ben een echte dogmaticus , in dat geval zou ik kiezen voor een stevige basisregistratie die genoeg draagkracht heeft om de samenzang te ondersteunen en het gehele vers daarin spelen. Het probleem ligt natuurlijk dieper, en dat is dat we losse versjes zingen en daardoor delen van de psalm uit hun context lichten, maar dat is weer een heel andere discussie.

Verder is het illustreren van bepaalde zinnetjes of delen ook vrij willekeurig, er zijn de bekende voorbeelden die vrijwel altijd gepakt worden, maar als je wilt, kun je aan het blijven toonschilderen. Waar leg je de grens? Ideaal vind ik, voorspel waarin de melodie duidelijk geïntroduceerd en waarin met muzikale middelen (dat kan ritme, stemvoering, compositievorm e.d. zijn) de overheersende sfeer van het betreffende vers / de betreffende verzen kort en krachtig neergezet wordt. Dan koralen spelen, geen tussenspelletjes en modulaties, geen naspelen.

[eilander]

Wel een vraag aan Protegé: ben je ook tegen het functioneel registreren in een psalm, bv. 42:3 die begint met 'o mijn ziel, wat buigt g'u neder?' maar eindigt met 'Want ik zal Zijn Naam nog loven'.

Ja - ik ben een echte dogmaticus , in dat geval zou ik kiezen voor een stevige basisregistratie die genoeg draagkracht heeft om de samenzang te ondersteunen en het gehele vers daarin spelen. Het probleem ligt natuurlijk dieper, en dat is dat we losse versjes zingen en daardoor delen van de psalm uit hun context lichten, maar dat is weer een heel andere discussie.

Verder is het illustreren van bepaalde zinnetjes of delen ook vrij willekeurig, er zijn de bekende voorbeelden die vrijwel altijd gepakt worden, maar als je wilt, kun je aan het blijven toonschilderen. Waar leg je de grens? Ideaal vind ik, voorspel waarin de melodie duidelijk geïntroduceerd en waarin met muzikale middelen (dat kan ritme, stemvoering, compositievorm e.d. zijn) de overheersende sfeer van het betreffende vers / de betreffende verzen kort en krachtig neergezet wordt. Dan koralen spelen, geen tussenspelletjes en modulaties, geen naspelen.

Hier kan ik niet zoveel mee, eerlijk gezegd. Als we heel psalm 42 in één keer zingen, zou ik bij vers 3 nog hetzelfde doen - dus dat staat los van elkaar.
En hoe kun je (als je alleen maar een voorspel mag doen) de sfeer van de hele psalm in één voorspel vatten?
Verder begrijp ik nooit waarom dogmatici zo strak vasthouden aan regeltjes als 'geen tussenspel'.

[ejvl]

@Protegé @eilander Een tussenspel kan wel functioneel zijn.
Ik gebruik het wel al er bijvoorbeeld 3 lange verzen van psalm 68 gezongen worden tussen het tweede en derde.
Of als het andere vers een compleet andere sfeer heeft dan het zojuist gezongen vers, bijvoorbeeld psalm 69:1 en 14, dan kan het functioneel zijn, maar ook hierbij, overdaad schaad. (inderdaad, de discussie over losse versjes, maar dit is de praktijk en zal niet snel verandert worden)
Als er 4 verzen uit bijvoorbeeld psalm 136 gezongen worden, uiteraard niet. Dat kan mooi in 1 ritme en in 1 cadans. Ik kan mij wel voorstellen dat het mij iso-ritmische zang in een laag tempo wat vaker gebeurd.
Net als modulaties, soms doe ik dat wel eens door het laatste vers van psalm 32 of 68 in F te spelen.
Dit vind ik een mooi artikel:
http://www.sietzedevries.nl/organist-in-de-praktijk/

Een mooi artikel door Dick Sanderman:
https://www.dropbox.com/s/8yx3ft1q6mar8 ... l.pdf?dl=0

[Protegé]

De standpunten zoals verwoord door Sanderman in zijn artikel, daar kan ik mij (grotendeels) erg in vinden, ik verwijs er graag naar.

Hij geeft ook het antwoord eigenlijk al op de vraag hoe je de sfeer van een hele psalm zou kunnen vangen in een enkel voorspel: een objectieve vorm kiezen. Wil je toch de inhoud meer subjectief in je voorspel verwerken, pak dan het overheersende thema / affect.

Wat betreft dogmatici: uitzonderingen bevestigen de regel, uitzonderingen mogen en kunnen, mits functioneel.

[Herman]

Het functionele orgelspel heeft mijns inziens een tekort, namelijk dat het slechts ter inleiding en ondersteuning van het gezongen woord bestaat. Dan heb ik het wat liever iets warmbloediger. Een romantisch voorspel (wat voldoet aan de eisen van de harmonieleer) draagt uitstekend bij aan een goede sfeer, een gevoel van intimiteit en lust om voor Gods Aangezicht met een psalm op de lippen te verschijnen. De bereidheid om het hart op te heffen naar omhoog met een intonatie, is wel erg calvinistisch sober.

Het bedoelde voorspel zal ook in brede lage van de gemeente als muzikaal worden aangevoeld. Maar dat een barok preludium ter inleiding op een psalm ook uitermate geschikt is, onderschrijf ik. Hoewel dat minder kan worden meegemaakt door hen die noch nooit wat van J.S. Bach gehoord hebben (en dat zijn er toch altijd weer meer dan je denkt).

Overigens heb ik onlangs bij het begeleiden van Psalm 68:10 naar hartenlust bij de vierde, zevende en tiende regel extra registers bijgetrokken om de laatste twee regels met octavering in melodie en pedaal te eindigen. Dat past, mits incidenteel toegepast en dat klopt ook omdat ik momenteel niet meer dan tien diensten in een jaar speel.

[Protegé]

Je koppelt functioneel nu aan idioom, en dat mag! Maar, voor mij sluit het ene het andere niet uit. Een kort voorspel of zelfs een intonatie kan prima warmbloedige Romantiek zijn. En welke Romantiek? Want die term wordt m.i. vaak niet correct toegepast.

[Zita]

Onlangs meegemaakt: de organist weigerde psalm 88 te spelen.
Een gastpredikant ging voor (oudpredikant van de gemeente), en de organist had - toen hij het lijstje psalmen doorkreeg - de dominee gebeld om te vragen of hij een andere psalm wilde opgeven, want met psalm 88 had hij grote moeite. De predikant weigerde dit. De organist is voorafgaand aan de dienst nog naar de consistoriekamer gekomen om zijn standpunt uiteen te zetten, maar kreeg van kerkenraad en predikant de opdracht toch gewoon te spelen. Halverwege het voorspel brak hij af en ging in een kerkbank zitten. De predikant verzocht hem toch te spelen, maar het bleef stil. Een ouderling die tevens organist is, is toen op verzoek van de predikant naar boven gedraafd en heeft de psalm begeleid, waarna de reguliere organist het weer overnam.
Ik zit nog steeds verbijsterd. Gebeurt zoiets wel vaker?
Mij lijkt dat de organist de hele aanstootgevende toestand had kunnen voorkomen door - toen hij het lijstje psalmen doorkreeg - eenvoudigweg de hele dienst te ruilen met een collega-organist. Of nog beter: zich kunnen realiseren dat psalm 88 ook een onderdeel van Gods Woord is, en gewoon spelen.

[Klavart]

Wat was de reden van zijn weigering?

[Herman]

Ik zou hem uitnodigen voor een ppg-tje: een persoonlijk pastoraal gesprek. Ik schat dit in als een hulpvraag. Anders is het een gekke en ontoelaatbare toestand. Psalm 88 is een normale psalm, hoewel met een zwaar accent vanuit een depressieve toestand.

[Terri]

Onlangs meegemaakt: de organist weigerde psalm 88 te spelen.
Een gastpredikant ging voor (oudpredikant van de gemeente), en de organist had - toen hij het lijstje psalmen doorkreeg - de dominee gebeld om te vragen of hij een andere psalm wilde opgeven, want met psalm 88 had hij grote moeite. De predikant weigerde dit. De organist is voorafgaand aan de dienst nog naar de consistoriekamer gekomen om zijn standpunt uiteen te zetten, maar kreeg van kerkenraad en predikant de opdracht toch gewoon te spelen. Halverwege het voorspel brak hij af en ging in een kerkbank zitten. De predikant verzocht hem toch te spelen, maar het bleef stil. Een ouderling die tevens organist is, is toen op verzoek van de predikant naar boven gedraafd en heeft de psalm begeleid, waarna de reguliere organist het weer overnam.
Ik zit nog steeds verbijsterd. Gebeurt zoiets wel vaker?
Mij lijkt dat de organist de hele aanstootgevende toestand had kunnen voorkomen door - toen hij het lijstje psalmen doorkreeg - eenvoudigweg de hele dienst te ruilen met een collega-organist. Of nog beter: zich kunnen realiseren dat psalm 88 ook een onderdeel van Gods Woord is, en gewoon spelen.

Je wrijft je ogen uit als je dit leest, zo ga je toch niet met elkaar en nog minder met de psalmen om?
Wat tenenkrommend voor een ieder die aanwezig was, onbegrijpelijk.
Dit valt toch onder ' hen die oproer en tweedracht willen veroorzaken in de kerk'.

[Zita]

Wat was de reden van zijn weigering?

Naar wat ik hoorde was het omdat psalm 88 volgens hem niet gezongen hoort worden omdat deze de Godverlatenheid beschrijft. Of iets dergelijks. Maar goed, de predikant had de psalm toegelicht: dat de gelovige nimmermeer van God verlaten zal worden, omdat Christus in de Godverlatenheid is geweest.

[Hendrikus]

Wat was de reden van zijn weigering?

Naar wat ik hoorde was het omdat psalm 88 volgens hem niet gezongen hoort worden omdat deze de Godverlatenheid beschrijft. Of iets dergelijks. Maar goed, de predikant had de psalm toegelicht: dat de gelovige nimmermeer van God verlaten zal worden, omdat Christus in de Godverlatenheid is geweest.

Klaas Bolt heeft over Psalm 88 een prachtige bewerking gemaakt.
Maar deze organist had gewoon z'n dienst moeten afstaan aan een collega. Die dienst moet doorgaan, en als daar dingen gebeuren waar je moeite mee hebt, zoek je een vervanger.