Van: http://www.whitefield.nl/artikelen/spimy-vier.html
Het is frappant dat reeds in de dagen van de apostel Paulus de verleiding bestond het evangelie aan te passen aan het levensgevoel en de filosofische bagage van de hoorders. Ook nu moeten wij erop bedacht zijn dat dit kan gebeuren. Immers, mystiek en gnostiek doen weer van zich horen, na jaren lang ondergedoken te zijn geweest. Ze vormen beiden de wortels van de nieuwe spiritualiteit, de nieuwe religiositeit1. Mystiek en gnostiek zijn zusje en broertje van elkaar, in die zin dat beiden er naar verlangen zich met God te verenigen op basis van een zelfde, wezenlijke identiteit. Omdat mystiek en gnosis woekerplanten zijn die zich hechten aan de tijdgeest, dringen ze alle gebieden van het leven binnen, dus ook alle gebieden van het christelijk leven. Ze zijn gevaarlijk, ze zijn dwaalleringen, ze verhullen beide hun kern, namelijk dat de echte werkelijkheid in de mens zelf te vinden is, dat hij zelf een soort god is,
zodat de werkelijkheid om de mens heen een illusie wordt, schijn wordt. Het innerlijk, het onbewuste is dan de bron van alle kennis en ervaring. De postmoderne mens lijkt op Narcissus, die over zijn eigen spiegelbeeld gebogen stond en daarop verliefd werd en die tenslotte in het water verdronk.
Het wezen van verleiding is onwetendheid en dit is zo dubbel. Wanneer wij niet meer het kruis van Jezus Christus en Zijn opstanding uit de doden voor ogen hebben, de boodschap van het evangelie, dan verdwijnt schuld en zondebesef. Wij blijven dan onwetend ten opzichte van dwaalleringen, omdat wij uit Gods Woord niet meer willen leren hoe de mens, ook na zijn bekering, nog steeds in elkaar zit. Wij zijn dan meer op de mens gericht dan op God en wij bemerken dat niet eens! Het dubbele bestaat hierin, dat ook in de gnostiek de mens onwetend is ten opzichte van zijn innerlijk, zoals wij verderop zullen zien.
Om nu te kunnen onderscheiden tussen wat van God is en wat dwaalleer is, zullen wij
hieronder uitgebreid ingaan op het verschijnsel van de gnosis, het wezen en de structuur van de gnosis en tenslotte de postmoderne opleving van de gnosis, samen met die van de mystiek.
Het is misschien taaie kost, maar het loont de moeite om te weten waar de gevaren verscholen liggen. De gnostische terminologie lijkt heel veel op de christelijke, maar heeft een totaal andere inhoud. Het kan ook voorkomen dat wij zaken herkennen, maar dan moeten wij onszelf de vraag stellen in hoeverre ook wijzelf gnostische karaktertrekken vertonen!
VERSCHIJNSEL GNOSIS: naam, oorsprong en bronnen
1.1. definitie gnosis
Wat is gnosis? Gnosis is het Griekse woord voor ‘kennis, inzicht’. Gnosis is ‘kennis’ die tegelijkertijd een verlossende, bevrijdende werking heeft. Gnosis is kennis als gevolg van openbaring of innerlijke verlichting; gnosis is esoterisch van karakter, dat wil zeggen, staat alleen ter beschikking voor ingewijden. De inhoud van deze ‘kennis’ is primair religieus, voor zover deze cirkelt om de achtergronden van mens, wereld en God, maar ook omdat deze niet op eigen onderzoek berust, maar op een hemelse bemiddeling. Deze geschonken kennis kan reiken vanaf een fundamenteel inzicht in de goddelijke natuur van de mens, in zijn oorsprong en in zijn toekomst tot aan een heel systeem.
Alle gnostische leerstelsels zijn in een of andere vorm een stuk van de verlossende kennis, die het object van de kennis (de goddelijke natuur), het middel van de kennis (de verlossende gnosis), en degene die kent, in zich verenigt. Met andere woorden, gnosis is een kennis van goddelijke geheimenissen die aan een elite voorbehouden is. De term gnosis is altijd gebruikt als kenmerk van deze algemene verlossingsreligie. Eerst in de achttiende eeuw komt de term gnosticisme in zwang, die een devaluerende klank heeft. Deze term wordt in eerste instantie gebruikt voor de zogenaamde christelijk gnostische systemen van de tweede en derde eeuw.
Gnosis als term wordt gebruikt om alle gnostische leerstelsels samen te vatten die de nadruk op ‘kennis’ leggen. Gnosticisme is dan een bijzondere vorm van gnosis, van de eerste eeuwen na Christus.2 De term gnostiek wordt vooral nu gebruikt.
1.2. Nieuwe Testament en gnosis
Reeds het Nieuwe Testament waarschuwt voor de leerstellingen van de ‘valse gnosis’, vanaf de eerste brief aan de Korintiërs tot en met de laatste brief van Judas.3 De Kerkvaders stellen deze ‘valse gnosis’ tegenover de ‘ware gnosis’ van de Kerk. De vertegenwoordigers van de ‘valse gnosis’ noemen zichzelf dikwijls gnostici, dat wil zeggen ‘wetenden, kennis bezitters’. Iemand die gnosis heeft, is een verloste, een wezen dat van boven afkomstig is. De onwetende daarentegen is iemand, die aan de vergetelheid en aan de vernietiging ten prooi valt. De onwetendheid en ook het geloof staat tegenover het weten van de gnosticus. Juist deze tegenstelling van‘geloof’ en ‘weten’ is één van de hoofdthema’s in de discussie van de Kerk met de gnostische ketterij geweest.4 Dit zien wij ook nu gebeuren in die zin dat de meest ‘geleerde’ interpretatie van bijbelteksten het wint van een eenvoudig geloven van wat Gods Woord leert. Geloof is dan te goedkoop, te banaal, niet geheimzinnig, niet mystiek, niet visionair genoeg.
De ‘kennis’ van de gnostici, waarmee dus het eenvoudige christelijke geloof gecontrasteerd wordt, heeft geen rationeel karakter. Gnosis betekent bij uitstek kennis van God, kennis van iets dat van nature onkenbaar is en daarom zelf niet van natuurlijke aard. De gnostische ‘kennis’ heeft niet te doen met het objectieve, zoals in de rationele kennis van filosofie of wetenschap, maar met het bijzondere, het subjectieve. God, het laatste ‘object’ van de gnosis, is echter voor de gnosticus, de kenner, niet objectief, maar bijzonder, subjectief: de kenner wordt omgevormd in een deelhebber aan de goddelijke existentie. Gnosis is dus in laatste instantie verlossing, omdat kennis en het ontvangen van het gekende samenvallen: slechts door het ontdekken van zijn goddelijke vonk, verlost de gnosticus zichzelf.
Je kunt daar nog meer lezen over gnostiek.
Gnostiek
-
ndonselaar
- Berichten: 3105
- Lid geworden op: 29 dec 2001, 12:34
- Contacteer:
Een eerste reactie op de gnostiek. Ook het christendom heeft veel last gehad van deze dualistische stroming. Toch vind ik het heel opmerkelijk dat Johannes zijn Evangelie hier aandacht aan besteedt. Dat maakt ook de datering van dit evangelie interessant. Als hij het echt pas aan het einde van de eerste eeuw geschreven heeft, dan woorden de gouden woorden uit Johannes 1,1 heel mooi. Het woord [de logos] is God en even verder schrijft hij: dit woord is vlees geworden en heeft onder ons gewoond.
De gnostiek kende wel een middelaar die ons verloste, maar deze was niet God. God zou zich nooit met zoiets minderwaardigs bezighouden. Nu zegt Johannes, hij noemt die logos, dat is nu God en die logos is vlees geworden en heeft onder ons gewoond.
Kaw heeft wel gelijk als hij een verbinding ziet tussen de gnostiek en de mystiek. Vergelijk hiervoor de Joodse kabbalisten met hun emanatieleer vanuit de Ayin Sof.
De gnostiek kende wel een middelaar die ons verloste, maar deze was niet God. God zou zich nooit met zoiets minderwaardigs bezighouden. Nu zegt Johannes, hij noemt die logos, dat is nu God en die logos is vlees geworden en heeft onder ons gewoond.
Kaw heeft wel gelijk als hij een verbinding ziet tussen de gnostiek en de mystiek. Vergelijk hiervoor de Joodse kabbalisten met hun emanatieleer vanuit de Ayin Sof.
In necessariis unitatem custodiant, in non necessariis libertatem, in utrisque prudentiam et charitatem, in omnibus conscientiam inoffensam in diem Domini
-
ndonselaar
- Berichten: 3105
- Lid geworden op: 29 dec 2001, 12:34
- Contacteer:
Is moeilijk Kaw. Ik herken wel iets van het duale denken: het wij en zij gevoel, maar de mystiek zoals Bernardus van Clairveaux voorstond, met zijn 'schouwen van Christus' overeenkomsten hebben met de leer van de Ger. Gemeenten? Was het soms maar waar denk ik wel eens.
In necessariis unitatem custodiant, in non necessariis libertatem, in utrisque prudentiam et charitatem, in omnibus conscientiam inoffensam in diem Domini
Om een aantal dingen te voorkomen: Natuurlijk is het niet zo dat Moerkerken beweerd dat Jezus niet als Zoon van God naar de aarde is gekomen om voor de mensheid te sterven en op te staan.
Iets wat de gnostiek wel ontkent.
En natuurlijk is de bevindelijke mens niet op zoek naar zijn godzijn.
Maar er zijn wel opvallende overeenkomsten zoals ingewijden en een zekere systematiek. Ook (vergeef mij het harde uitdrukken) het geloof te banaal vinden om van te leven, vind ik toch echt wel terug in de bevinding. Er is een zucht naar mystiek terug te vinden.
Ook vind ik de vruchten die de schrijver opsomt zeer opvallend: "Wanneer wij niet meer het kruis van Jezus Christus en Zijn opstanding uit de doden voor ogen hebben, de boodschap van het evangelie, dan verdwijnt schuld en zondebesef. Wij blijven dan onwetend ten opzichte van dwaalleringen, omdat wij uit Gods Woord niet meer willen leren hoe de mens, ook na zijn bekering, nog steeds in elkaar zit. Wij zijn dan meer op de mens gericht dan op God en wij bemerken dat niet eens!"
Iets wat de gnostiek wel ontkent.
En natuurlijk is de bevindelijke mens niet op zoek naar zijn godzijn.
Maar er zijn wel opvallende overeenkomsten zoals ingewijden en een zekere systematiek. Ook (vergeef mij het harde uitdrukken) het geloof te banaal vinden om van te leven, vind ik toch echt wel terug in de bevinding. Er is een zucht naar mystiek terug te vinden.
Ook vind ik de vruchten die de schrijver opsomt zeer opvallend: "Wanneer wij niet meer het kruis van Jezus Christus en Zijn opstanding uit de doden voor ogen hebben, de boodschap van het evangelie, dan verdwijnt schuld en zondebesef. Wij blijven dan onwetend ten opzichte van dwaalleringen, omdat wij uit Gods Woord niet meer willen leren hoe de mens, ook na zijn bekering, nog steeds in elkaar zit. Wij zijn dan meer op de mens gericht dan op God en wij bemerken dat niet eens!"
-
Ronk