Rechtvaardiging van Eeuwigheid, in de Wedergeboorte én in de Vierschaar?

[Jongere]

Goede vraag, waar ik je het antwoord ook grotendeels op moet schuldig blijven, ben ik bang. Ik ken die discussie ook onvoldoende.
Voor wat ik ervan begrijp (denk ik), heeft het betrekking op de volgorde in de orde des heils. In dit geval de vraag of de rechtvaardiging aan het geloof vooraf gaat, of daarop volgt. Dan gaat het niet in de eerste plaats om de rechtvaardiging van eeuwigheid, trouwens. Het gaat om de vraag of God eerst rechtvaardigt (in de wedergeboorte) en dan geloof schenkt, of dat hij eerst geloof schenkt waarop Hij rechtvaardigt. Genoemde theologen namen daarover blijkbaar verschillende standpunten in. Maar misschien kan iemand anders (Zonderling?) de achtergrond uitleggen.

Ik deelde de citaten vooral vanwege het topic onderwerp. Vond het wel opmerkelijk bij Kuyper een nog verdergaande onderscheiding te zien in de rechtvaardiging. Het is theologisch ook weer niet zo heel zeldzaam dus. Overigens geloof ik niet dat Herman Bavinck Kuyper hierin volgde.

[DDD]

Het is wel ingewikkeld, inderdaad.

Justificatio is denk ik de rechtvaardiging/ rechtvaardigmaking. Ik neem aan dat een justificatio ab aeterno een rechtvaardiging van eeuwigheid betekent.

Ante is vóór en post is na.

Haeretisch is ketters.

Mocht ik iets verkeerd begrijpen, dan lees ik dat graag. Waar theologen zich allemaal niet druk om maken, dat blijft mij verbazen. Maar dat terzijde.

[Wim Anker]

Mocht ik iets verkeerd begrijpen, dan lees ik dat graag. Waar theologen zich allemaal niet druk om maken, dat blijft mij verbazen. Maar dat terzijde.

[Zonderling]

Mooi Jongere. Dat laatste citaat over het verschil tussen oa Comrie cs en Brakel/vd Groe, wil je dat toelichten? Ik weet niet of ik dat helemaal snap.

Ter aanvulling op wat Jongere hierover schreef, het volgende:

- Het verschil dat door A. Kuyper beschreven wordt, heeft inderdaad betrekking op de verhouding van rechtvaardiging en geloof in de dadelijke rechtvaardigmaking (in de tijd). Comrie, Brahé en Holtius leerden: de rechtvaardiging in het oordeel ('de vierschaar') van God is eerst en gaat vóór (ante) het geloof en zelfs geheel zonder het geloof. Diverse tegenstanders leerden: de rechtvaardiging volgt op/na (post) het geloof, nadat de mens Christus door het geloof heeft aangenomen en omhelsd. Van der Groe leerde: de rechtvaardiging is door (per) het geloof, waarbij er sprake is van tweeërlei toerekening of toe-eigening, namelijk een toerekening in het oordeel Gods en een toe-eigening door het geloof, waarbij de eerste niet kan bestaan zonder de tweede.

- Van der Groe behandelt in zijn brief (die pas in 1978 is gepubliceerd, maar wel in handschrift bekend was bij o.a. dr. Honig die een proefschrift schreef over Comrie) uitgebreid beide gevoelens: rechtvaardiging vóór het geloof en rechtvaardiging ná het geloof, maar bij beide heeft hij ernstige bezwaren. Vandaar zijn nadruk op 'door het geloof', waarbij zijn stelling is dat de toerekening aan de zijde Gods
niet bestaan kan / niet bestaat zonder de gelovige toe-eigening aan de zijde van de mens (we spreken nu niet over jonggestorven kinderen).

- Ook had Van der Groe ernstige bezwaren tegen het spreken over twee verschillende vormen van rechtvaardigmaking (in de tijd), omdat er zijns inziens slechts één rechtvaardigmaking is en dat ook de Schrift nergens spreekt over deze tweeërlei rechtvaardigmaking, maar alleen over een rechtvaardiging dóór het geloof.

- Comrie daarentegen plaatst de rechtvaardiging in het oordeel Gods vóór het geloof en zonder het geloof, aangezien zijn stelling is dat Gods toerekening nooit en te nimmer beïnvloed kan worden door een daad van de mens, ook niet het geloof van de mens. Daarnaast kent Comrie ook de rechtvaardiging door het geloof, maar dat is bij hem een afzonderlijke trap, wanneer de mens in zijn consciëntie gerechtvaardigd wordt (rechtvaardiging in de vierschaar van de consciëntie).

- Joan van den Honert en Schultens jr. (beide professoren) hebben het gevoelen van Comrie bestreden. Van den Honert wilde een tuchtprocedure tegen Comrie beginnen omdat hij de dadelijke rechtvaardiging stelde te zijn zónder het geloof. Prof. Schultens jr. schreef een lijvig boek tegen Comrie's Catechismus (840 pagina's! een zeer belangwekkend boek), waarin overigens veel meer aan de orde kwam dan alleen de leer van de rechtvaardiging. Ik kan Kuyper niet volgen in zijn mening over Van den Honert en Schultens, want m.i. hebben beiden terechte bezwaren naar voren gebracht.

- Mijn opvatting in deze is dat Comrie te ver gegaan in zijn onderscheidingen. Zijn leer dat de dadelijke rechtvaardiging (in de tijd) vóór en zonder het geloof plaatsvindt, acht ik onjuist. Ik meen dat Van der Groe hierin zeer schriftuurlijk gesproken heeft en terecht rechtvaardiging en geloof bij elkaar gehouden heeft. Van der Groe beroept zich hierbij m.i. ook terecht op de spreekwijzen van onder meer Ursinus, Olevianus en "Dordt". Ook Comrie beroept zich op de Dordtse vaders, maar daarin is hij niet overtuigend omdat hij zich beperkt tot zeer korte citaten waarvan de context niet duidelijk is.

- Ten slotte: Kuyper plaatst Comrie heel hoog en volgt Comrie in diverse opzichten. Ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat ds. Kersten mede op basis van Kuyper (of dr. Honig die een proefschrift over Comrie schreef) tot dezelfde beoordeling komt, al zijn er natuurlijk verschillen tussen Kuyper en Comrie in deze.

Tot zover. Literatuur o.a.:
- Brahé over de Walcherse artikelen
- Holtius: twee preken over de rechtvaardigmaking
- Comrie: Brief over de rechtvaardigmaking, Missive over de rechtvaardigmaking; hierin is ook opgenomen een brief van Joan van den Honert
- Van der Groe: De rechtvaardiging door het geloof (De Vuurtoren Urk, 1978)
- Hugh Kennedy over de rechtvaardigmaking
- Dr. Honig: proefschrift over Comrie
- J.A. de Ruiter: Naschrift in genoemd boek over Van der Groe

[Jongere]

Dank Zonderling, leerzaam!

[-DIA-]

Mooi Jongere. Dat laatste citaat over het verschil tussen oa Comrie cs en Brakel/vd Groe, wil je dat toelichten? Ik weet niet of ik dat helemaal snap.

Ter aanvulling op wat Jongere hierover schreef, het volgende:

- Het verschil dat door A. Kuyper beschreven wordt, heeft inderdaad betrekking op de verhouding van rechtvaardiging en geloof in de dadelijke rechtvaardigmaking (in de tijd). Comrie, Brahé en Holtius leerden: de rechtvaardiging in het oordeel ('de vierschaar') van God is eerst en gaat vóór (ante) het geloof en zelfs geheel zonder het geloof. Diverse tegenstanders leerden: de rechtvaardiging volgt op/na (post) het geloof, nadat de mens Christus door het geloof heeft aangenomen en omhelsd. Van der Groe leerde: de rechtvaardiging is door (per) het geloof, waarbij er sprake is van tweeërlei toerekening of toe-eigening, namelijk een toerekening in het oordeel Gods en een toe-eigening door het geloof, waarbij de eerste niet kan bestaan zonder de tweede.

- Van der Groe behandelt in zijn brief (die pas in 1978 is gepubliceerd, maar wel in handschrift bekend was bij o.a. dr. Honig die een proefschrift schreef over Comrie) uitgebreid beide gevoelens: rechtvaardiging vóór het geloof en rechtvaardiging ná het geloof, maar bij beide heeft hij ernstige bezwaren. Vandaar zijn nadruk op 'door het geloof', waarbij zijn stelling is dat de toerekening aan de zijde Gods
niet bestaan kan / niet bestaat zonder de gelovige toe-eigening aan de zijde van de mens (we spreken nu niet over jonggestorven kinderen).

- Ook had Van der Groe ernstige bezwaren tegen het spreken over twee verschillende vormen van rechtvaardigmaking (in de tijd), omdat er zijns inziens slechts één rechtvaardigmaking is en dat ook de Schrift nergens spreekt over deze tweeërlei rechtvaardigmaking, maar alleen over een rechtvaardiging dóór het geloof.

- Comrie daarentegen plaatst de rechtvaardiging in het oordeel Gods vóór het geloof en zonder het geloof, aangezien zijn stelling is dat Gods toerekening nooit en te nimmer beïnvloed kan worden door een daad van de mens, ook niet het geloof van de mens. Daarnaast kent Comrie ook de rechtvaardiging door het geloof, maar dat is bij hem een afzonderlijke trap, wanneer de mens in zijn consciëntie gerechtvaardigd wordt (rechtvaardiging in de vierschaar van de consciëntie).

- Joan van den Honert en Schultens jr. (beide professoren) hebben het gevoelen van Comrie bestreden. Van den Honert wilde een tuchtprocedure tegen Comrie beginnen omdat hij de dadelijke rechtvaardiging stelde te zijn zónder het geloof. Prof. Schultens jr. schreef een lijvig boek tegen Comrie's Catechismus (840 pagina's! een zeer belangwekkend boek), waarin overigens veel meer aan de orde kwam dan alleen de leer van de rechtvaardiging. Ik kan Kuyper niet volgen in zijn mening over Van den Honert en Schultens, want m.i. hebben beiden terechte bezwaren naar voren gebracht.

- Mijn opvatting in deze is dat Comrie te ver gegaan in zijn onderscheidingen. Zijn leer dat de dadelijke rechtvaardiging (in de tijd) vóór en zonder het geloof plaatsvindt, acht ik onjuist. Ik meen dat Van der Groe hierin zeer schriftuurlijk gesproken heeft en terecht rechtvaardiging en geloof bij elkaar gehouden heeft. Van der Groe beroept zich hierbij m.i. ook terecht op de spreekwijzen van onder meer Ursinus, Olevianus en "Dordt". Ook Comrie beroept zich op de Dordtse vaders, maar daarin is hij niet overtuigend omdat hij zich beperkt tot zeer korte citaten waarvan de context niet duidelijk is.

- Ten slotte: Kuyper plaatst Comrie heel hoog en volgt Comrie in diverse opzichten. Ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat ds. Kersten mede op basis van Kuyper (of dr. Honig die een proefschrift over Comrie schreef) tot dezelfde beoordeling komt, al zijn er natuurlijk verschillen tussen Kuyper en Comrie in deze.

Tot zover. Literatuur o.a.:
- Brahé over de Walcherse artikelen
- Holtius: twee preken over de rechtvaardigmaking
- Comrie: Brief over de rechtvaardigmaking, Missive over de rechtvaardigmaking; hierin is ook opgenomen een brief van Joan van den Honert
- Van der Groe: De rechtvaardiging door het geloof (De Vuurtoren Urk, 1978)
- Hugh Kennedy over de rechtvaardigmaking
- Dr. Honig: proefschrift over Comrie
- J.A. de Ruiter: Naschrift in genoemd boek over Van der Groe

Toch geloof ik zeker dat dit stuk nooit te leren of te bevatten is. Het wordt alleen gekend door beleving. Wie dit niet kent kan er ook niets van zeggen. Ik weet dat zelfs een begenadigde die deze rechtvaardiging in de vierschaar er geen menselijke woorden voor kan vinden. Het is een allergrootst Godswonder: Een drie-enig God wordt persoonlijk ontmoet, en gekend. Dit is nooit onder woorden te brengen door geleerdheid. Wie er iets van heeft gehoord uit de mond van mensen die dit mochten kennen, die hoort wel de diepe eerbied, en het ontbreken van menselijke woorden om te de zaken uit te drukken.
Zo kon Paulus ook niet zeggen wat het was dat hij was opgetrokken geweest in de derde hemel, en zegt daarvan ook (hij zou het waarschijnlijk pas veel later gezegd hebben) dat het om dingen gaat die het een mens niet geoorloofd zijn om uit te spreken. Wij mensen van de tijd, kunnen de Eeuwige God niet bevatten of verklaren; alleen het Woord verklaard God in zoverre als Hij Zich wilde openbaren ten opzichte van de Zijnen. Ook wordt in de Schrift onder menselijke voorstellingen getoond hoe God gediend eb gekend wordt door de Zijnen. Ook hoe geen mens zich kan verontschuldigen, naar hij weet wat God in de Schrift en in de natuur heeft geopenbaard.
Dat weinige wat wij weten van God ontneemt de mens wel alle verontschuldiging. Hier zullen mensen zonder genade zich op te pletter lopen. Of men zal het geheel ontkennen en verwijzen naar een soort paranormale ondervinding. Dit zal een blote wetenshap nooit verstaan. Het is voor Gods volk nu op deze aarde een eeuwig wonder en onuitsprekelijk wonder waar slechts van gestameld kan worden. Meer kan ik er ook niet van zeggen.

[refo]

Het is in tegendeel erg eenvoudig: wie gelooft is rechtvaardig voor God. Problemen ontstaan als we gaan eisen dat er een bepaalde beleving of gevoel bij moet. Dan sluipen deze theologenmuizenissen bij eenvoudigen binnen en wordt twijfel gevoed.

[-DIA-]

Het is in tegendeel erg eenvoudig: wie gelooft is rechtvaardig voor God. Problemen ontstaan als we gaan eisen dat er een bepaalde beleving of gevoel bij moet. Dan sluipen deze theologenmuizenissen bij eenvoudigen binnen en wordt twijfel gevoed.

Er wordt soms van sommige zaken wel gezegd: Het gaat vanzelf of het gaat helemaal niet. En het gaat inderdaad helemaal niet als wij er met ons verstand tussen proberen te komen.
Ik heb gezegd.

[Herman]

Het is in tegendeel erg eenvoudig: wie gelooft is rechtvaardig voor God. Problemen ontstaan als we gaan eisen dat er een bepaalde beleving of gevoel bij moet. Dan sluipen deze theologenmuizenissen bij eenvoudigen binnen en wordt twijfel gevoed.

Er wordt soms van sommige zaken wel gezegd: Het gaat vanzelf of het gaat helemaal niet. En het gaat inderdaad helemaal niet als wij er met ons verstand tussen proberen te komen.
Ik heb gezegd.

Het gaat niet buiten het verstand om. Want dat kan door de Heilige Geest verlicht worden.

[-DIA-]

Het is in tegendeel erg eenvoudig: wie gelooft is rechtvaardig voor God. Problemen ontstaan als we gaan eisen dat er een bepaalde beleving of gevoel bij moet. Dan sluipen deze theologenmuizenissen bij eenvoudigen binnen en wordt twijfel gevoed.

Er wordt soms van sommige zaken wel gezegd: Het gaat vanzelf of het gaat helemaal niet. En het gaat inderdaad helemaal niet als wij er met ons verstand tussen proberen te komen.
Ik heb gezegd.

Het gaat niet buiten het verstand om. Want dat kan door de Heilige Geest verlicht worden.

Dat zeg ik ook niet. Maar om zo te zeggen staat het verstand dan wel vol eerbied stil.

[DDD]

Daar geven de bovenstaande discussies tussen godgeleerden ook niet echt blijk van hoor DIA.

Ik denk dat je hier het een en ander door elkaar haalt. Het gaat pas fout als dergelijke theorieën die voor het geloofsleven volstrekt onbelangrijk zijn van de kansel worden onderwezen.

[Ambtenaar]

Het gaat pas fout als dergelijke theorieën die voor het geloofsleven volstrekt onbelangrijk zijn van de kansel worden onderwezen.

Hier kan ik mij helemaal in vinden.

[eilander]

Het gaat pas fout als dergelijke theorieën die voor het geloofsleven volstrekt onbelangrijk zijn van de kansel worden onderwezen.

Hier kan ik mij helemaal in vinden.

Ik totaal niet. Niet dat ik een pleidooi wil voeren voor strikt-dogmatische verhandelingen op de preekstoel. Maar de zinsnede 'voor het geloofsleven volstrekt onbelangrijk' zou ik absoluut niet voor mijn rekening willen of durven nemen.
Alsof dogmatiek een leuke exercitie is voor theologen en verder geen raakvlakken heeft met persoonlijke beleving...

[eilander]

Overigens denk ik dat je de ervaring van Paulus, waarin hij summier beschrijft over zijn optrekking in de hemel, niet mag overzetten naar de bekering. Daarvan geeft hij zelf meerdere keren een verslag. En we mogen er niet iets duisters van maken.
Wél is er natuurlijk een verwondering dat de Heere naar zo iemand omkijkt; dat is iets wat niet begrepen wordt.
Maar ik zou het eerlijk gezegd twijfelachtig vinden als iemand met een beroep op 'er zijn geen menselijke woorden voor te vinden' of met een beroep op dit uitzonderlijke geval bij Paulus, niet kan vertellen hoe hij van zijn schuld af gekomen is.

[hage]

Ik totaal niet. Niet dat ik een pleidooi wil voeren voor strikt-dogmatische verhandelingen op de preekstoel. Maar de zinsnede 'voor het geloofsleven volstrekt onbelangrijk' zou ik absoluut niet voor mijn rekening willen of durven nemen.
Alsof dogmatiek een leuke exercitie is voor theologen en verder geen raakvlakken heeft met persoonlijke beleving...

Inderdaad. En waarom zou je in de leerdiensten geen dogmatische onderwerpen behandelen? Ons gereformeerd erfgoed is doordrongen van 'theologische exercities', zoals de triniteitsleer en de verhouding tussen de 3 Personen of de rechtvaardiging door het geloof, of de betekenis van de wederopstanding enzovoorts.

Ter aanvulling op andere reacties: dr Bavinck heeft sterk geopponeerd tegen dr Kuyper. Volgens Bavinck

• Maakte Kuyper (in navolging van Comrie) teveel onderscheid tussen dat wat in de tijd moet gebeuren en dat wat in de eeuwigheid vastgelegd was (maar niet uitgevoerd).
• Maar vooral: de Schrift spreekt helemaal nergens van een rechtvaardiging van eeuwigheid. Dat wil overigens niet zeggen dat hij rechtvaardiging loskoppelt van de eeuwigheid: "de rechtvaardiging zou nooit in de tijd plaats kunnen vinden als deze niet van eeuwigheid was vastgesteld".

In zijn Gereformeerde Dogmatiek gaat hij op diverse plaatsen op dit thema in.

Een van de redenen dat Comrie zich te weer stelde tegen Brakel was hij in feite vond dat Brakel besmet was met arminianisme omdat hij vond de 'actus' van het geloof teveel nadruk kreeg en dat kwam voor hem te dicht bij het gegeven dat de wil om te geloven met de bijstand van de Geest de mens rechtvaardigt wat inderdaad verder gaat dan het geloof als instrument te zien. Comrie ging vervolgens ook verder en zegt eigenlijk dat het geloof als instrument tot rechtvaardiging remonstrants is.
Met dr Van den Brink ben ik het eens dat in kerken soms veel te gemakkelijk wordt gezegd als het over dit thema gaat 'dit is arminiaans'.

Overigens: in de naweeën van de scheuring van 1953 is dit ook nog een onderwerp geweest waarbij partijen elkaar aangevallen hebben. Voor sommigen was het ontkennen van de rechtvaardiging van eeuwigheid een teken aan de wand waarbij termen als 'loslaten van Gods Woord en de leer van de oudvaders' werden gebruikt.

Bovenstaande gebaseerd op:
- dogmatische studies van dr Berkouwer met historische informatie over dit thema in de Gereformeerde kerken in Nederland.
- digibron, artikel dr G.A. van den Brink
- Uit ons uitgegaan, 1978