catechese

[Zita]

Op dit moment tracht ik mij een mening te vormen over mentorcatechese. In mijn gemeente is het namelijk het geval dat de catechisatie van jongeren van 12-15 jaar centraal wordt gehouden. Er is een inleiding van een kwartier door één van de predikanten, waarna de jongeren in vaste gespreksgroepjes onder leiding van een mentor uit elkaar gaan om eea te bespreken.
In eerste instantie word ik van dit concept niet heel enthousiast.
1. Er is weinig kennisoverdracht; het grootste deel van de tijd wordt besteed aan het bespreken. Er mag heus wel interactie zijn, maar dit is twee keer éénrichtingverkeer.
2. De gespreksgroepjes staan onder leiding van mentoren, zowel mannen als vrouwen. Aangezien catechisatie toch wel één van de meest duidelijke vormen van 'leren' binnen de gemeente is, lijkt het mij dat vrouwen hiertoe niet geroepen zijn.
3. Catechese is een taak van de dominee. Waarom zou die niet gewoon catechisatie kunnen geven? En als hij het om één of andere reden niet kan, is het een taak van een andere ambtsdrager.
4. De kerkenraad heeft weinig zicht op wat er uiteindelijk geleerd wordt. De mentoren en de kinders zelf kunnen op een heel andere lijn zitten dan de geloofsleer van de kerk. Dit kan komen door ketterij of door onkunde, maar is in beide gevallen zeer schadelijk.

Anderzijds is het natuurlijk wel goed als de kinders niet overgoten worden met kennis, maar ze deze ook kunnen internaliseren, zodat de kennis niet alleen maar reproductie is van wat een ander weet, maar dat het hun eigen kennis is. Op school doe je er ook alles aan om de leerlingen de leerstof eigen te maken, en dat is meer dan dat ze een pagina uit het boek kunnen opzeggen.
Hoe strikt moet het 'vrouwen zullen niet leren in de gemeente'-standpunt zijn? Zondagsschool is evengoed leren, en er zijn weinig zondagsscholen die zouden kunnen voortbestaan als de dames uit het team werden geëlimineerd.

Kortom: het 'voelt niet goed', maar ik kan nog niet helemaal de vinger op de zere plek leggen.
Jawel, Zita is gevraagd als mentor. Da's het drama als je docent bent, dan sta je bovenaan de lijst als er iets docentelijks is te bedenken in de gemeente. Nu zou ik door andere omstandigheden toch al niet kunnen, maar ik voel me nu nog iets meer dan als gewoon gemeentelid verplicht om mijn mening over mentorcatechese te vormen.

[refo]

Wat versta je onder 'kennisoverdracht'? De toespraak van de dominee zal het ene oor ingaan en het andere uit.
Als de mentoren hun vak verstaan kunnen die heel goed peilen wat de catchisanten ervan hebben opgestoken en aanvullen, bijsturen, verduidelijken etc.

[Germanicus]

Op dit moment tracht ik mij een mening te vormen over mentorcatechese. In mijn gemeente is het namelijk het geval dat de catechisatie van jongeren van 12-15 jaar centraal wordt gehouden. Er is een inleiding van een kwartier door één van de predikanten, waarna de jongeren in vaste gespreksgroepjes onder leiding van een mentor uit elkaar gaan om eea te bespreken.
In eerste instantie word ik van dit concept niet heel enthousiast.
1. Er is weinig kennisoverdracht; het grootste deel van de tijd wordt besteed aan het bespreken. Er mag heus wel interactie zijn, maar dit is twee keer éénrichtingverkeer.
2. De gespreksgroepjes staan onder leiding van mentoren, zowel mannen als vrouwen. Aangezien catechisatie toch wel één van de meest duidelijke vormen van 'leren' binnen de gemeente is, lijkt het mij dat vrouwen hiertoe niet geroepen zijn.
3. Catechese is een taak van de dominee. Waarom zou die niet gewoon catechisatie kunnen geven? En als hij het om één of andere reden niet kan, is het een taak van een andere ambtsdrager.
4. De kerkenraad heeft weinig zicht op wat er uiteindelijk geleerd wordt. De mentoren en de kinders zelf kunnen op een heel andere lijn zitten dan de geloofsleer van de kerk. Dit kan komen door ketterij of door onkunde, maar is in beide gevallen zeer schadelijk.

Wellicht zomaar wat opmerkingen ter relativering of ter discussie:
1. Hoezo te weinig kennisoverdracht? Ik denk dat de rol van de mentor in die groepjes erg belangrijk is. Juist in kleinere groepjes moet kennisoverdracht en interactie elkaar meer kunnen versterken dan wanneer er tegen een grote groep aan wordt gepraat.
2. Je zegt zelf al iets over dat 'leren' van vrouwen op zondagscholen e.d. Sta je ook afwijzend tegenover een godsdienstdocente? Verbiedt het Woord van God het onderwijzen van de jeugd door vrouwen? Of kunnen (gelovige) vrouwen juist een belangrijke rol vervullen in dit stukje van het gemeenteleven en de gemeente-opbouw?
3. Waar staat dat catechese persé de taak van een predikant is. Juist over jongeren wordt vaak gezegd dat het 'jongeren van de gemeente' zijn. Geldt dat dan niet voor het overdragen van (geloofs)kennis? Kunnen niet juist oudere gemeenteleden en jongere gemeenteleden niet samen een lerende gemeenschap vormen door met elkaar te spreken over en vanuit Gods Woord?
4. Dat de kerkenraad weinig zicht heeft op wat er geleerd wordt, is een punt, maar zou geen groot punt hoeven zijn. Allereerst neem ik aan dat de kerkenraad mentoren selecteert die men voor deze taak geschikt acht. Daarnaast lijkt het me wenselijk (noodzakelijk) dat de kerkenraad gesprekken (of zelfs een vorm van toerusting) arrangeert met de mentoren, zodat zij toegerust worden voor deze bediening.

Nogmaals, het zijn zomaar een paar punten ter overweging. Ze komen voort uit het idee dat we er wellicht te vaak vanuit gaan dat het kerkenwerk - en dan met name het (geloofs)kennisaspect op het bordje van dominee en kerkenraad thuishoort. De Bijbel en in navolging daarvan het doopformulier bijvoorbeeld leggen sterk de nadruk op de gemeente als gemeenschap (en dus ook als lerende gemeenschap). Wat uiteraar niet wil zeggen dat de kerkenraad kritisch mag selecteren op wie men geschikt acht voor het mentorschap.

[Hendrikus]

Ik weet niet of het specifiek de formule van de mentorcatechese is waarover je je zorgen moet maken.

Ik constateer dat kinderen die een reformatorische basisschool hebben bezocht gewoon méér basiskennis hebben dan kinderen die van een protestants-christelijke basisschool komen. Wanneer je als catecheet zegt dat je een stukje wilt lezen uit de Efezebrief, kan het bij kinderen van de pc-scholen voorkomen dat ze voorin de Bijbel beginnen te bladeren: ze hebben geen flauw idee waar ze die brief moeten zoeken, voorin of achterin. Kinderen van een ref basisschool hebben die Bijbelboeken uit hun hoofd moeten leren. Dat vonden ze vast niet leuk, maar ze hebben het nu wel als parate kennis. Verwijs je als voorbeeld naar Christen uit de Christenreis, dan hebben de pc-kinderen geen benul waar je 't toch over hebt. Kinderen van de ref scholen knikken: ja, daar hebben ze wel eens van gehoord. Kortom: als 't om kennisoverdracht gaat, moet je de focus vooral op de scholen leggen.

Als het gaat om catechese, weet ik niet wat erger is: een monoloog van een meneer of mevrouw die allemaal heel erg ware dingen vertelt, dingen die de groep geduldig over zich heen laat komen zonder er iets van te registreren - of een levendig groepsgesprek waarbij allerlei zijspoortjes worden bewandeld en niemand tot de kern komt.

Mijns inziens zou er veel te winnen zijn door catechisatiegroepen op niveau te maken, indien mogelijk. Een VWO-leerling van 16 denkt op totaal andere wijze dan een leeftijdgenoot die VMBO bouwtechniek doet. Met dat gegeven wordt in de catechese nog weinig of geen rekening gehouden, helaas.

[Jongere]

In die zin herken ik het punt van Zita, dat de focus onder jongeren steeds meer lijkt te verschuiven naar ervaringen delen in groepjes. Dat kan voordelen hebben (jongeren praten over het algemeen een stuk makkelijker over hun gevoelens/geloofsvragen dan ouderen). Veel jongeren vinden het bovendien ook aantrekkelijk.

Anderzijds: de cathechese in de kerk is niet zomaar iets. In de vroege kerk behelsde het in ieder geval dit: duidelijk de geloofsleer kennen. De wet en 12 artikelen moesten bijv. uit het hoofd geleerd worden. Ik zie nu heel vaak op belijdenis de focus verschuiven naar de vraag: heb je een levend geloof? Daarmee hangt denk ik ook samen dat ik bijv. van PKN-vrienden wel eens wat 'schampere' opmerkingen krijg over de 'vragen van Voetius', omdat die niet over het persoonlijk geloof zouden spreken - dan doe je dus belijdenis van de leer.
Die tegenstelling was er vroeger niet zo rond de belijdenis. In de vroege kerk niet, omdat de kennis en toestemmen daar heel dicht bij elkaar lagen. (Zo kan Paulus Romeinen 10:9 zeggen) En in de tijd van Voetius stond de geloofsopvoeding/het verbond zo centraal, dat deze schijnbaar oppervlakkige vragen veel meer inhielden dan ze nu voor veel jongeren zullen klinken.

De leer en het geloofsleven worden steeds meer gescheiden. En soms lijkt het er een beetje op alsof de slinger altijd naar één van de twee kanten moet slaan: óf de leer krijgt de volle aandacht en mensen doen belijdenis zonder die leer werkelijk met het hart te geloven. Óf het geloofsleven krijgt de volle aandacht en daardoor wordt het leren minder relevant.
Ik hoop dat die hand in hand kunnen gaan. Iemand die lid van de kerk wordt (en is!) moet ook veel leren, naar vermogen.

[TSD]

Om terug te komen op de vorm, zoals die door Zita wordt getekend:

Opzich kan ik me de reactie wel voorstellen. Aan de andere kant: ook in het reguliere onderwijs (hetzij middelbare scholen, beroeps of wetenschappelijk onderwijs) zie je dat het geven van lange hoorcollege's al lang op zijn retour is omdat het blijkbaar niet meer de perfecte methode is om kennis bij te brengen. Wellicht heeft dat te maken met ook de tijd waarin we leven, waar technologie een grote rol speelt, iedereen kan multitasken, maar een langere tijd van geconcentreerd luisteren voor velen steeds moeilijker wordt (en daardoor ook minder effectief is).

Een kleinere groep vormen helpt vaak al heel veel doordat je 'opener' wordt in reageren of het stellen van een vraag, maar op de 'reguliere' wijze categese geven (nl. door een predikant / ouderling) in kleine groepen is vrijwel onmogelijk, tenzij de gemiddelde kerkenraad wordt verdubbeld. Het lijkt me dan toch een 'strijd' voor een kerkenraad om te kiezen tussen een haalbare vorm van categese waarbij toch zoveel mogelijk wordt 'opgestoken'.

@Hendrikus: ook in kleine groepjes (wat dan meer een vorm wordt van Bijbelstudie) kan je wel degelijk tot de kern komen, ik geloof niet dat de tegenstelling die je schetst er werkelijk is / hoeft te zijn.

[helma]

Mijns inziens zou er veel te winnen zijn door catechisatiegroepen op niveau te maken, indien mogelijk. Een VWO-leerling van 16 denkt op totaal andere wijze dan een leeftijdgenoot die VMBO bouwtechniek doet. Met dat gegeven wordt in de catechese nog weinig of geen rekening gehouden, helaas.

Ik zou heel erg willen pleiten voor aparte catechisatie voor studenten/of vanaf havo 4

Ik vind catechisatie zó belangrijk, zeker voor een stuk toerusting voor studenten.
Ze komen met zóveel dingen in aanraking. In elk geval zou het fijn zijn als de catechiseermeester ook wel een beetje 'in het leven staat'
Als ze vanaf 16 jaar 1 groep hebben tot aan de belijdeniscatechisatie; en de dominee richt zich met name op de lager opgeleiden (wat ik ook best wel snap) vallen er toch een aantal 'buiten de boot'
En dat vind ik toch niet goed. Dan schiet het toch wel z'n doel voorbij.

[Luther]

Mijns inziens zou er veel te winnen zijn door catechisatiegroepen op niveau te maken, indien mogelijk. Een VWO-leerling van 16 denkt op totaal andere wijze dan een leeftijdgenoot die VMBO bouwtechniek doet. Met dat gegeven wordt in de catechese nog weinig of geen rekening gehouden, helaas.

Ik zou heel erg willen pleiten voor aparte catechisatie voor studenten/of vanaf havo 4

Ik vind catechisatie zó belangrijk, zeker voor een stuk toerusting voor studenten.
Ze komen met zóveel dingen in aanraking. In elk geval zou het fijn zijn als de catechiseermeester ook wel een beetje 'in het leven staat'
Als ze vanaf 16 jaar 1 groep hebben tot aan de belijdeniscatechisatie; en de dominee richt zich met name op de lager opgeleiden (wat ik ook best wel snap) vallen er toch een aantal 'buiten de boot'
En dat vind ik toch niet goed. Dan schiet het toch wel z'n doel voorbij.

Zeer, zeer mee eens!
Er is ontzettend veel pastorale en geestelijke nood onder jongeren, en er is veel te weinig oog voor. De drempel naar een ambtsdrager is overigens doorgaans ook veel te hoog.

[Willem]

De voorbeelden in die in de Bijbel staan over onderwijzen en onderwezen worden vinden toch allemaal plaats door te zitten aan de voeten van de "meester".

Dus elke discussie over "groepjes", "jongeren denken anders en daarom...." is allemaal flauwekul. "Scherp het ze in" zegt de Prediker.
- de spreuken van dit bijbelboek zijn ook niet in groepjes onder leiding van een mentos tot stand gekomen. En alle zogenaamde moderne "onderwijs inzichten" kunnen gewoon in de prullenbak.

[Mister]

De voorbeelden in die in de Bijbel staan over onderwijzen en onderwezen worden vinden toch allemaal plaats door te zitten aan de voeten van de "meester".

Dus elke discussie over "groepjes", "jongeren denken anders en daarom...." is allemaal flauwekul. "Scherp het ze in" zegt de Prediker.
- de spreuken van dit bijbelboek zijn ook niet in groepjes onder leiding van een mentos tot stand gekomen. En alle zogenaamde moderne "onderwijs inzichten" kunnen gewoon in de prullenbak.

Ik zou zeggen: solliciteer snel naar een plaatsje in Zoetermeer.

[Erasmiaan]

Mijns inziens zou er veel te winnen zijn door catechisatiegroepen op niveau te maken, indien mogelijk. Een VWO-leerling van 16 denkt op totaal andere wijze dan een leeftijdgenoot die VMBO bouwtechniek doet. Met dat gegeven wordt in de catechese nog weinig of geen rekening gehouden, helaas.

Ik zou heel erg willen pleiten voor aparte catechisatie voor studenten/of vanaf havo 4

Ik vind catechisatie zó belangrijk, zeker voor een stuk toerusting voor studenten.
Ze komen met zóveel dingen in aanraking. In elk geval zou het fijn zijn als de catechiseermeester ook wel een beetje 'in het leven staat'
Als ze vanaf 16 jaar 1 groep hebben tot aan de belijdeniscatechisatie; en de dominee richt zich met name op de lager opgeleiden (wat ik ook best wel snap) vallen er toch een aantal 'buiten de boot'
En dat vind ik toch niet goed. Dan schiet het toch wel z'n doel voorbij.

Dus een groep voor domme jongeren en een groep voor slimme jongeren? En bij de preek dan, dat ook maar in tweeën knippen? Nee mensen, ik mag mezelf als hoger opgeleid beschouwen maar heb nooit het gevoel gehad dat ik op catechisatie buiten de boot viel. Hooguit leerde ik de vragen wat sneller.

[Tiberius]

De voorbeelden in die in de Bijbel staan over onderwijzen en onderwezen worden vinden toch allemaal plaats door te zitten aan de voeten van de "meester".

Dus elke discussie over "groepjes", "jongeren denken anders en daarom...." is allemaal flauwekul. "Scherp het ze in" zegt de Prediker.
- de spreuken van dit bijbelboek zijn ook niet in groepjes onder leiding van een mentos tot stand gekomen. En alle zogenaamde moderne "onderwijs inzichten" kunnen gewoon in de prullenbak.

Ik zou zeggen: solliciteer snel naar een plaatsje in Zoetermeer.

Hoezo Zoetermeer?
Juist de predikant van die gemeente heeft oog voor studerenden.

[TSD]

De voorbeelden in die in de Bijbel staan over onderwijzen en onderwezen worden vinden toch allemaal plaats door te zitten aan de voeten van de "meester".

Dus elke discussie over "groepjes", "jongeren denken anders en daarom...." is allemaal flauwekul. "Scherp het ze in" zegt de Prediker.
- de spreuken van dit bijbelboek zijn ook niet in groepjes onder leiding van een mentos tot stand gekomen. En alle zogenaamde moderne "onderwijs inzichten" kunnen gewoon in de prullenbak.

Sorry, maar dit vindt ik nogal kort door de bocht.

Alsof 'inscherpen' verplicht in een groep van 30 personen moet gebeuren en dan het liefst door middel van 1 richtingsverkeer. Ik denk dat we juist moeten zoeken naar de pedagogisch beste manier om mensen iets bij te brengen. Juist door een discussie met argumenten voor- en tegen maak je mensen weerbaar, zodat ze niet alleen 'de waarheid' weten, maar die ook kunnen verdedigen.

[Willem]

De voorbeelden in die in de Bijbel staan over onderwijzen en onderwezen worden vinden toch allemaal plaats door te zitten aan de voeten van de "meester".
Dus elke discussie over "groepjes", "jongeren denken anders en daarom...." is allemaal flauwekul. "Scherp het ze in" zegt de Prediker.
- de spreuken van dit bijbelboek zijn ook niet in groepjes onder leiding van een mentos tot stand gekomen. En alle zogenaamde moderne "onderwijs inzichten" kunnen gewoon in de prullenbak.

Sorry, maar dit vindt ik nogal kort door de bocht.
Alsof 'inscherpen' verplicht in een groep van 30 personen moet gebeuren en dan het liefst door middel van 1 richtingsverkeer. Ik denk dat we juist moeten zoeken naar de pedagogisch beste manier om mensen iets bij te brengen. Juist door een discussie met argumenten voor- en tegen maak je mensen weerbaar, zodat ze niet alleen 'de waarheid' weten, maar die ook kunnen verdedigen.

De opmerking over de groepsgrootte is een eigen - en een nogal stemmingmakende - invulling. Daarnaast bemerk ik dat het allereerst wel nodig is om vast te stellen wat het doel van cathese is. Is dat het opdoen van kennis van de Goddelijke Waarheden? Of is het doel het "weerbaar" maken zoals b.v. een cursus zelfverdediging? Of willen we de kinderen "debatteren" leren, met argumenten voor of tegen? Dit bepaalt m.i. in belangrijke mate ook de methode van onderwijzen.
Hebben we overigens wel eens nagedacht over de consequencies voor het "gezag" als we na een kwartiertje uitleg de jeugd een half uur de vrijheid geven om spreker onderuit te schoffelen?
Mij is het doel van cathechese wel duidelijk, dat is in de eerste plaats het opdoen van kennis. En daarvan zegt de Prediker dat het "ingescherpt" moet worden. d.i. lesgeven, overhoren en de vragen thuis laten maken. Niks discussie maar kennisoverdracht.

T'is tegenwoordig de omgedraaide wereld, als het op verantwoordelijkheden aankomt moet een kind vooral kind kunnen blijven maar als het op mening geven aankomt - als het nog zo ongevormd - dan moet het altijd meedoen met de volwassenen.
Het splitsen van groepen naar "niveau" is m.i. ook een heilloze weg. Alleen het woord al zou in de kerk verboden moeten worden.

[memento]

Catechisatie is m.i. eerst en vooral de overdracht van de kennis der godzaligheid in breedste zin. Dus kennis van de Schrift, kennis van de leerstukken en ook kennis van de praktische/bevindelijke uitwerking daarvan. Aangezien dat doel m.i. niet goed via groepjes behaald kan worden, zie ik dat als een verkeerde manier van catechisatie geven.

M.i. moet catechisatie ook niet éénrichtingsverkeer zijn, dus een predikant of ouderling die de tijd vol praat/preekt (iets wat helaas nog veelvuldig voorkomt). Ik denk dat het goed is, als door middel van vragen en stellingen de reacties gevraagd wordt. Zo worden ze er beter bij betrokken (aandacht), maar zo kan ook concreet ingegaan worden op de vragen en bedenkingen die bij hen leven.

Tenslotte: Ik vrees dat - zeker bij de groep 15+ - een deel van de jeugd in hun hart de beslissing al genomen heeft om te breken met de kerk. M.i. moet catechisatie dan ook de vragen op dit niveau aan de orde stellen (dus: waarom willen jullie de kerk verlaten, waarom willen jullie met God breken, etc).

Tenslotte: Ik denk niet dat er één bepaalde manier of methode is om goed catechisatie te geven. Tegenover jeugd denk ik dat het veel belangrijker is om authentiek te zijn, en te proberen een open en eerlijke sfeer te creëren.