De vrouw uit Openbaring 12

[Kohlbrugge]

Ik heb verschillende verklaringen van het boek Openbaring: J.H. Bavinck - "En voort wentelen de eeuwen"; Ds. E. van Meer - "De Alpha en de Omega" en nog wat meer. Het blijkt telkens weer dat de verklaringen bij verschillende gedeelten een verschillende interpretatie van de perikopen te zien geven. Bij de vrouw uit Op. 12 wordt algemeen aangenomen dat dit de kerk betekent. Een gedachte die voor mij nieuw is, is dat Israel met de vrouw bedoeld wordt. Wel een mooie gedachte, maar ik denk dat het met de betekenis van de kerk breder getrokken wordt. Immers na pinksteren is het Evangelie voluit verbreid onder de heidenen. Openbaring is na pinksteren geschreven. Zomaar wat gedachten die ik hier neer schrijf.

Toch is het in Openbaring na het derde hoofdstuk alles wel gezegd over de gemeente, en gaat de rest van het Boek vooral over Israel, (ouden , dieren, getalsmatig, 12, 7, enz) dus ik denk dat Toeschouwer wel goed zou kunnen zitten, bij nader inzien.
Zo staat toch ook in Jesaja dat allen de sabbath weer zullen vieren etc (ipv de zondag)

Ik denk dat daar nu juist het probleem zit. Hoe interpreteren we de apocalyptische beelden die in Openbaring getekend worden. De aanhangers van Christenen voor Israel bijvoorbeeld, spitsen alles toe op Israel als volk. Ik weet het niet zo net. Ik kom er niet zo goed uit. Ik heb in m'n vriendenkring mensen die chiliast zijn. Wat ze allemaal weten te vertellen over wat er nog staat te wachten voor Israel als volk ... Ik moet eerlijk zeggen dat ik daar niet zoveel licht over heb. Dan denk ik: laten we de toekomende dingen maar aan de Heere onze God overlaten. Eens zullen we het weten. Maar waar het voor ons op aankomt is dat we geborgen zijn in het volbrachte werk van Christus.
Een beetje off-topic misschien, maar deze gedachten spelen bij het lezen van de reacties.

[Jongere]

Ik denk dat daar nu juist het probleem zit. Hoe interpreteren we de apocalyptische beelden die in Openbaring getekend worden. De aanhangers van Christenen voor Israel bijvoorbeeld, spitsen alles toe op Israel als volk. Ik weet het niet zo net. Ik kom er niet zo goed uit. Ik heb in m'n vriendenkring mensen die chiliast zijn. Wat ze allemaal weten te vertellen over wat er nog staat te wachten voor Israel als volk ... Ik moet eerlijk zeggen dat ik daar niet zoveel licht over heb. Dan denk ik: laten we de toekomende dingen maar aan de Heere onze God overlaten. Eens zullen we het weten. Maar waar het voor ons op aankomt is dat we geborgen zijn in het volbrachte werk van Christus.
Een beetje off-topic misschien, maar deze gedachten spelen bij het lezen van de reacties.

Het probleem met dingen als bijv. getallensymboliek is dat alles voor je karretje te spannen valt. Als er bijv. drie sterren in de Europese vlag hadden gezeten was dat te koppelen geweest aan dingen uit Openbaring, bij vier sterren, bij zes sterren, bij zeven sterren, bij twaalf sterren... Het is maar net tellen hoeveel sterren erin staan en dan een tekst uit Openbaring erbij zoeken. Zo "werkt" dit boek niet, geloof ik.

Het eerste wat belangrijk is, is dat er een hele duidelijke lijn loopt naar het Oude Testament. (Van een website: "Alleen al in het boek Openbaring vinden we 88 citaten van danwel toespelingen op woorden uit Daniël en 278 uit de boeken Jesaja, Jeremia, Ezechiël, Zacharia, de Psalmen en Exodus.") Er valt nooit een losstaand verhaal van te maken.

[Marnix]

Jullie kennen de tekst uit Openbaring 12:

En er werd een groot teken in de hemel gezien: een vrouw, met de zon bekleed, met de maan onder haar voeten en een krans van twaalf sterren op haar hoofd.

Een prachtige beeldspraak. Maar waarvan precies? De uitleg die ik altijd heb gekregen is 'De vrouw is de Kerk, de Bruid van Jezus' en dat klopt voor mijn gevoel ook het beste. Ik verkeer tegenwoordig echter in kringen waar men er echter van overtuigd is dat de hierboven beschreven vrouw echter niet de Kerk is, maar Maria, de moeder van Christus.
Ik, min of meer nog steeds gereformeerd, kan helemaal niets met die uitleg en vind dat Maria een te grote rol krijgt toebedeeld als het hier werkelijk om Maria zou gaan. Wat zijn jullie ideeën, en vooral; waarom? Ik ben enorm benieuwd naar jullie argumenten!

Hoe leggen ze dat dan precies uit? Met Maria zijn wel wat vergelijkingen te trekken, het zwanger zijn, baren en dan gelijk vluchten naar de woestijn (Egypte?) enz. Maar ik lees er dat zodra ze het kind gebaard heeft, het gelijk wordt weggevoerd naar Gods troon. Hoe wordt dit uitgelegd? En hoe wordt dit in gereformeerde kringen uitgelegd want dat weet ik zo eigenlijk ook niet.

Men zal waarschijnlijk wijzen op de zwangerschap, de krans om haar hoofd die genoemd wordt en dan stellen dat het Maria is, maar werd Maria vervolgens vervolgd door de duivel? Dat gedeelte maakt het volgens mij waarschijnlijk dat de vrouw de eerste gemeente wereldwijd moet voorstellen, die verdrukt en vervolgd werd maar niet vernietigd.

[Inbetween]

De argumentatie voor de Maria-theorie is naar mijn mening nogal dun: de zoon waarover gesproken is, is overduidelijk Christus, en zijn moeder is Maria, ergo, Maria is de vrouw uit dit hoofdstuk.

De andere eigenschappen van de vrouw vind ik met geen mogelijkheid toepasbaar op Maria, maar daar zijn de meningen blijkbaar over verdeeld.

Bedankt voor de reacties overigens. Vrouwenzaad klinkt inderdaad logischer dan 'de kerk'.

Edit: Na nog even verder te lezen kom ik op iets dat zeker Maria buitenspel zet: " De draak was woedend op de vrouw en ging weg om strijd te leveren met de rest van haar nageslacht, met allen die zich aan Gods geboden houden en bij het getuigenis van Jezus blijven."

Katholieken leren immers dat Maria geen andere kinderen dan Jezus heeft gekregen en altijd maagd is gebleven (ook iets waar ik absoluut niet achter sta, maar goed, da's weer een andere discussie).

[Gian]

Gespeculeer over Europa (zoals ik onlangs ook hoorde dat op een JijDaar avond breeduit was gebeurd) vind ik op zijn zachtst gezegd wankel.

Wat werd er dan over verteld?

Speculeren vind ik vooral in de kanttekeningen.

[Bert Mulder]

Hoop dat dit helpt voor degenen die engels kunnen:

Now who is represented by the woman in the chapter?

This question is not difficult to answer. Almost immediately we recognize in her the church of the living God in Christ Jesus. In the first place, this is true because we meet here with the same period of time which was mentioned in the preceding chapter in regard to the two witnesses. Those two witnesses, symbols of the church with her anointed servants, witnessed in the world, clothed in sackcloth, for a period of twelve hundred and sixty days. And thus we find of this woman, after she is delivered of her child, that she is in the wilderness for that same period of time, that is, twelve hundred sixty days. The inference is very strong, therefore, that this woman is essentially the same body as was symbolized in the two witnesses, that is, therefore, the church of God. But, in the second place, we find a still stronger indication of this truth in the fact that this woman brings forth the man child who is to rule all nations with a rod of iron. This last clause, in connection with the second Psalm and with Revelation 2:27, leaves no doubt that the man child is the Christ, the King of Zion. In Psalm 2:9 we read of this Christ: "Thou shalt break them with a rod of iron; thou shalt dash them in pieces like a potter's vessel." And in Revelation 2:27 we read that the promise is given to him that overcometh that he shall rule all nations with a rod of iron; and then the addition is given concerning the Christ, "as I also have received of my Father." There is no question about it, therefore, that the man child brought forth by this woman is the Christ. But then there can be no question about it either that the woman is none other than the church of God, the woman, namely, as is conceived of in Genesis 3:15, to whom the great seed was promised. Christ is man. Although He is the Son of God, He is man and He is of man. He issues from humanity, but not from humanity as it is under the power of Satan, but rather from the people of God, from the church of the living God, from Israel. He is the Son of David. That this woman is the church of God is further suggested by her crown of twelve stars: for twelve is the number of the church in this dispensation, as we have observed before. And, finally, it is suggested by the very fact that she is a woman: for the church appears throughout Scripture as a woman, as the bride adorned for her husband. The woman, therefore, is the picture of the church.

http://www.spindleworks.com/library/hoe ... hold29.htm

de vrouw is dus de kerk van alle tijden, en het kind is Christus. En de kerk zal in de woestijn wonen, betenende, dat terwijl ze in de wereld is, ze niet de wereld gelijkvormig is.

[Toeschouwer]

Dat Bert Mulder denkt dat de vrouw de kerk is, dat was mij wel bekend. Ik weet ook wel dat ik hem niet kan overtuigen van het tegendeel, maar van een Messias belijdende Jood vond ik onderstaande uitleg, die ik van harte doorgeef.

De vrouw
De vrouw in barensnood vinden we ook weer op verschillende plaatsen in de Tenach terug. We kunnen hieruit de conclusie trekken dat het voor de hand ligt bij deze vrouw aan Israël of Jeruzalem te denken.
In een profetie in Jeremia 4 staat in vers 31: Want ik hoor een stem als van een vrouw, die in arbeid is, een benauwdheid als van een, die in des eersten kinds nood is, de stem van de dochter Sions; zij hijgt, zij breidt haar handen uit, zeggende: O, wee mij nu, want mijn ziel is moede vanwege de doodslagers!
En ook Jesaja 66:7-11 vergelijkt de vrouw met Jeruzalem: Eer zij barensnood had, heeft zij gebaard, eer haar smart overkwam, zo is zij van een knechtje verlost. Wie heeft ooit zulks gehoord ? Wie heeft dergelijks gezien ? Zou een land kunnen geboren worden op een enigen dag ? Zou een volk kunnen geboren worden op een enige reize ? Maar Sion heeft weëen gekregen, en zij heeft haar zonen gebaard. Zou Ik de baarmoeder openbreken, en niet genereren ? zegt de HEERE; zou Ik, Die genereer, voortaan toesluiten ? zegt uw God. Verblijdt u met Jeruzalem, en verheugt u over haar, al haar liefhebbers! Weest vrolijk over haar met vreugde, gij allen, die over haar zijt treurig geweest! Opdat gij moogt zuigen, en verzadigd worden van de borsten harer vertroostingen; opdat gij moogt uitzuigen, en u verlusten met den glans harer heerlijkheid.
Er ongeveer 50 plaatsen in de Tenach waar Sion, Jeruzalem en Israël met een vrouw, en heel vaak een overspelige vrouw, worden vergeleken.

En er wordt geprofeteerd, onder ander door Hosea en ook Paulus schrijft daarover, dat God deze overspelige vrouw toch weer aan zal nemen, iets dat volgens de wet niet mag en daarom heel bijzonder is. Je ziet dit ook in het visioen van
Ezechiël 37:1-14.

[Bert Mulder]

Dat Bert Mulder denkt dat de vrouw de kerk is, dat was mij wel bekend. Ik weet ook wel dat ik hem niet kan overtuigen van het tegendeel, maar van een Messias belijdende Jood vond ik onderstaande uitleg, die ik van harte doorgeef.

De vrouw
De vrouw in barensnood vinden we ook weer op verschillende plaatsen in de Tenach terug. We kunnen hieruit de conclusie trekken dat het voor de hand ligt bij deze vrouw aan Israël of Jeruzalem te denken.
In een profetie in Jeremia 4 staat in vers 31: Want ik hoor een stem als van een vrouw, die in arbeid is, een benauwdheid als van een, die in des eersten kinds nood is, de stem van de dochter Sions; zij hijgt, zij breidt haar handen uit, zeggende: O, wee mij nu, want mijn ziel is moede vanwege de doodslagers!
En ook Jesaja 66:7-11 vergelijkt de vrouw met Jeruzalem: Eer zij barensnood had, heeft zij gebaard, eer haar smart overkwam, zo is zij van een knechtje verlost. Wie heeft ooit zulks gehoord ? Wie heeft dergelijks gezien ? Zou een land kunnen geboren worden op een enigen dag ? Zou een volk kunnen geboren worden op een enige reize ? Maar Sion heeft weëen gekregen, en zij heeft haar zonen gebaard. Zou Ik de baarmoeder openbreken, en niet genereren ? zegt de HEERE; zou Ik, Die genereer, voortaan toesluiten ? zegt uw God. Verblijdt u met Jeruzalem, en verheugt u over haar, al haar liefhebbers! Weest vrolijk over haar met vreugde, gij allen, die over haar zijt treurig geweest! Opdat gij moogt zuigen, en verzadigd worden van de borsten harer vertroostingen; opdat gij moogt uitzuigen, en u verlusten met den glans harer heerlijkheid.
Er ongeveer 50 plaatsen in de Tenach waar Sion, Jeruzalem en Israël met een vrouw, en heel vaak een overspelige vrouw, worden vergeleken.

En er wordt geprofeteerd, onder ander door Hosea en ook Paulus schrijft daarover, dat God deze overspelige vrouw toch weer aan zal nemen, iets dat volgens de wet niet mag en daarom heel bijzonder is. Je ziet dit ook in het visioen van
Ezechiël 37:1-14.

En dan zien we verder, dat de kerk van het oude verbond uitgebreid wordt met de kerk van het nieuwe verbond, en we lezen in Romeinen 11 dat de takken van de heidenen in de olijfboom worden inge-ent.

[Toeschouwer]

De vrouw in Openbaring 12 wordt traditioneel in de RK-kerk uitgelegd als zijnde Maria, dat is wel bekend. De associatie is snel gemaakt: immers zij is de vrouw die de zoon voortbrengt (die de Messias zou zijn). Maar daar blijft de uitleg ook steken. Want al het andere wat van deze vrouw gezegd wordt is met geen mogelijkheid van toepassing op Maria.

De traditioneel protestantse uitleg zegt dat de vrouw 'de kerk' voorstelt. Tot dat idee komt men, omdat men meent dat 'de kerk' bestaat vanaf Adam tot aan de jongste dag. De 'kerk' bracht de Zoon voort, die alle heidenen zou hoeden... Behalve dat ook deze uitleg niet in staat is recht te doen aan de vele details (1260 dagen, vlucht naar de woestijn, etc.), klopt het sowieso al niet dat 'de kerk' de Zoon zou hebben voortgebracht. Het is namelijk precies omgekeerd! De Zoon was er eerder dan de Gemeente' - Hij is het Hoofd en Eersteling van de Gemeente. De Gemeente ving aan toen dat Christus als Eersteling verrees uit de doden.
Kol.1:18

De vrouw is haast standaard bij de profeten de aanduiding van Israël. Een boek als dat van Hosea is helemaal op dat gegeven gebaseerd. De HEERE is de Man en Israël Zijn vrouw. Hij heeft met haar een huwelijksverbond gesloten bij de Sinai. In vele toonaarden wordt dit gegeven bij de profeten uitgewerkt. Aangezien het boek de Openbaring de sluitsteen is van de profetische boeken, kunnen we er op voorhand vanuit gaan dat waar een vrouw als symbool wordt opgevoerd ("... er werd een groot teken in de hemel gezien: een vrouw..."), dit wel moet verwijzen naar het volk Israël.
Hosea 3:1-5; Jes.54:4,5, etc

Een tweede sterke aanwijzing voor de identiteit van de vrouw vinden we in het gegeven dat ze wordt geassocieerd met de zon, de maan en twaalf sterren. Dat herinnert aan de droom die Jozef ooit had. Vader Jakob had geen moeite met de uitleg. Hij begreep direct dat dit betrekking had op het huis van Jakob.
Genesis 37:9,10

[Bert Mulder]

De vrouw in Openbaring 12 wordt traditioneel in de RK-kerk uitgelegd als zijnde Maria, dat is wel bekend. De associatie is snel gemaakt: immers zij is de vrouw die de zoon voortbrengt (die de Messias zou zijn). Maar daar blijft de uitleg ook steken. Want al het andere wat van deze vrouw gezegd wordt is met geen mogelijkheid van toepassing op Maria.

De traditioneel protestantse uitleg zegt dat de vrouw 'de kerk' voorstelt. Tot dat idee komt men, omdat men meent dat 'de kerk' bestaat vanaf Adam tot aan de jongste dag. De 'kerk' bracht de Zoon voort, die alle heidenen zou hoeden... Behalve dat ook deze uitleg niet in staat is recht te doen aan de vele details (1260 dagen, vlucht naar de woestijn, etc.), klopt het sowieso al niet dat 'de kerk' de Zoon zou hebben voortgebracht. Het is namelijk precies omgekeerd! De Zoon was er eerder dan de Gemeente' - Hij is het Hoofd en Eersteling van de Gemeente. De Gemeente ving aan toen dat Christus als Eersteling verrees uit de doden.
Kol.1:18

De vrouw is haast standaard bij de profeten de aanduiding van Israël. Een boek als dat van Hosea is helemaal op dat gegeven gebaseerd. De HEERE is de Man en Israël Zijn vrouw. Hij heeft met haar een huwelijksverbond gesloten bij de Sinai. In vele toonaarden wordt dit gegeven bij de profeten uitgewerkt. Aangezien het boek de Openbaring de sluitsteen is van de profetische boeken, kunnen we er op voorhand vanuit gaan dat waar een vrouw als symbool wordt opgevoerd ("... er werd een groot teken in de hemel gezien: een vrouw..."), dit wel moet verwijzen naar het volk Israël.
Hosea 3:1-5; Jes.54:4,5, etc

Een tweede sterke aanwijzing voor de identiteit van de vrouw vinden we in het gegeven dat ze wordt geassocieerd met de zon, de maan en twaalf sterren. Dat herinnert aan de droom die Jozef ooit had. Vader Jakob had geen moeite met de uitleg. Hij begreep direct dat dit betrekking had op het huis van Jakob.
Genesis 37:9,10

Zoals ik probeerde duidelijk te maken, strijd die visie niet met de visie dat de vrouw de kerk voorsteld, daar de kerk aller tijden 1 geheel is. In het Nieuwe Testament staat de 'kerk der heidenen' niet naast Israel, maar wordt aan Israel toegevoegd. Zie mijn eerder citaat uit Romeinen. Zo ook de Galatenbrief: 'indien gij in Christus zijt, dan zijt gij Abraham's zaad'.

[Toeschouwer]

Hier komt toch een groot verschil tussen Bert Mulder en mij aan het licht, dat moet ik even toelichten. Het gaat mij er niet om om deze discussie een wending te geven en over te gaan over de vervangingsleer. Daar is wel een ander topic over, maar om het duidelijk te krijgen wie nu de vrouw is in Openbaring 12 moet ik dit even toelichten.

De kerk bij Adam begonnen?
De kerk heeft met het rechte zicht op Israël ook het zicht op haar eigen identiteit verloren. De vervangingstheologie is, althans formeel, afgeschaft, maar wij hebben de inlijvingstheologie er voor in de plaats gekregen en dat komt zakelijk op hetzelfde neer.
Het woord kerk komt in de bijbel niet voor, als wij hier het woord Gemeente invullen dan blijkt duidelijk dat deze er niet zijn kon voordat Christus als haar hoofd uit de doden was opgewekt en de Heilige Geest had uitgestort.

Zie Efeze 1: 19-23
En welke de uitnemende grootheid Zijner kracht zij aan ons, die geloven, naar de werking der sterkte Zijner macht,
Die Hij gewrocht heeft in Christus, als Hij Hem uit de doden heeft opgewekt; en heeft Hem gezet tot Zijn rechterhand in den hemel;
Verre boven alle overheid, en macht, en kracht, en heerschappij, en allen naam, die genaamd wordt, niet alleen in deze wereld, maar ook in de toekomende;
En heeft alle dingen Zijn voeten onderworpen, en heeft Hem der Gemeente gegeven tot een Hoofd boven alle dingen;
Welke Zijn lichaam is, en de vervulling Desgenen, Die alles in allen vervult.

En de Heilige Geest is niet gekomen om heidenen in Israël in te lijven maar om de gelovigen uit Israël en uit de heidenen tot één lichaam te dopen, zie 1 Cor 12:13.)
Want ook wij allen zijn door een Geest tot een lichaam gedoopt; hetzij Joden, hetzij Grieken, hetzij dienstknechten, hetzij vrijen; en wij zijn allen tot een Geest gedrenkt.
Wij lezen ook in Ef. 2 dat Christus door het kruis de gelovigen uit Israël en uit de volken in een lichaam met God verzoend heeft. En dit lichaam (de Gemeente) is niet Israël en geen gojim maar een een nieuwe mens vs. 15, nieuwe schepping (2 Kor. 5:17).
Een Gemeente voor de pinksterdag zou ook een Gemeente zonder fundament zijn want zij is gebouwd op het fundament der apostelen en der profeten en dezen zijn gaven van de verhoogde Christus. Zie Ef.2:
Zie Efeze 2: 20-22
Gebouwd op het fondament der apostelen en profeten, waarvan Jezus Christus is de uiterste Hoeksteen;
Op Welken het gehele gebouw, bekwamelijk samengevoegd zijnde, opwast tot een heiligen tempel in den Heere;
Op Welken ook gij mede gebouwd wordt tot een woonstede Gods in den Geest.

Het is dan ook puur anachronisme en een totale omkering van de bijbelse heilsorde om een Gemeente voor de opstanding van Christus te stellen; Adam is eerst gemaakt en daarna Eva 2 Tim. 2:13. En zo is het ook met Christus en zijn Gemeente.

Er is zeker sprake van continuïteit tussen Oud-en Nieuw Testament, het gaat in heel de Schrift om hetzelfde geloof, dezelfde strijd en dezelfde Zaligmaker etc. maar alle overeenkomsten nemen de verschillen niet weg. Als geloofsgemeenschap was de Gemeente zowel voor de Joden als voor de heidenen iets totaal nieuws.

[Inbetween]

@ Toeschouwer;
je antwoord is vrijwel geheel gelijk aan deze site: http://www.goedbericht.nl/NT/Openbaring/12-zoon.html#rk , een link die ik elders doorkreeg.

[Marnix]

Toeschouwer, zoals al is aangegeven is er geen spanning tussen wat jij noemt en de protestantse uitleg, als we Jezus als Gods Zoon kennen, als vervuller van het oude verbond... en het nieuwe testament dan dus ook geloven. In een ander topic werd Galaten 4 aangehaald over het nieuwe Jeruzalem (met link naar de kerk) als onze moeder. Ik denk dat het hier ook erg toepasselijk is.

21 Zeg mij, u die onder de wet wilt zijn, luistert u niet naar de wet?
22 Want er staat geschreven dat Abraham twee zonen had, een van de slavin, en een van de vrije.
23 Maar hij die van de slavin was, is naar het vlees geboren, hij echter die van de vrije was, door de belofte.
24 Deze dingen hebben een zinnebeeldige betekenis; want deze vrouwen zijn de twee verbonden: het ene, dat van de berg Sinaï, dat kinderen voortbrengt voor de slavernij, dat is Hagar.
25 Want deze Hagar is de berg Sinaï in Arabië, en komt overeen met het huidige Jeruzalem, dat met haar kinderen in slavernij is.
26 Maar het Jeruzalem dat boven is, is vrij, en dat is de moeder van ons allen.

En dat is ook gelinkt aan Openbaring 21, waar Johannes het nieuwe Jeruzalem ziet neerdalen, en ze was als een bruid die zich mooi gemaakt heeft voor haar man.

[Toeschouwer]

Toeschouwer, zoals al is aangegeven is er geen spanning tussen wat jij noemt en de protestantse uitleg, als we Jezus als Gods Zoon kennen, als vervuller van het oude verbond... en het nieuwe testament dan dus ook geloven. In een ander topic werd Galaten 4 aangehaald over het nieuwe Jeruzalem (met link naar de kerk) als onze moeder. Ik denk dat het hier ook erg toepasselijk is.

21 Zeg mij, u die onder de wet wilt zijn, luistert u niet naar de wet?
22 Want er staat geschreven dat Abraham twee zonen had, een van de slavin, en een van de vrije.
23 Maar hij die van de slavin was, is naar het vlees geboren, hij echter die van de vrije was, door de belofte.
24 Deze dingen hebben een zinnebeeldige betekenis; want deze vrouwen zijn de twee verbonden: het ene, dat van de berg Sinaï, dat kinderen voortbrengt voor de slavernij, dat is Hagar.
25 Want deze Hagar is de berg Sinaï in Arabië, en komt overeen met het huidige Jeruzalem, dat met haar kinderen in slavernij is.
26 Maar het Jeruzalem dat boven is, is vrij, en dat is de moeder van ons allen.

En dat is ook gelinkt aan Openbaring 21, waar Johannes het nieuwe Jeruzalem ziet neerdalen, en ze was als een bruid die zich mooi gemaakt heeft voor haar man.

Marnix mag ik jou wat vragen? Wie is het hoofd van de gemeente?

[Marnix]

Dat is Christus. Hij is het Hoofd... en de gemeente is Zijn lichaam.