HSV discussie

[-DIA-]

In DWS staat vandaag het 2e deel van een serie "Om het behoud van de Statenvertaling", van de hand van dhr. L.M.P. Scholten.

Daar lees ik wel een taal die ik van harte kan onderschrijven.

Zeer lezenswaardig!

[Evangelist]

Ik vond deze recensie in het Friesch Dagblad:

Grote waardering voor Herziene Statenvertaling
Twee weken geleden werd in de Grote Kerk in Dordrecht de Herziene Statenvertaling (HSV) gepresenteerd. Er wordt heel wat over de nieuwe vertaling gezegd en geschreven. Het Friesch Dagblad vroeg twee deskundigen om de HSV te beoordelen. Vandaag deel 1, het oordeel van dr. Panc Beentjes, emeritus hoogleraar aan de Faculteit Katholieke Theologie.

Wanneer de kerkredactie van deze krant mij niet had benaderd om een korte bijdrage over de onlangs verschenen Herziene Statenvertaling te verzorgen, had ik waarschijnlijk alleen de berichten in de media gevolgd en er hoogstwaarschijnlijk geen artikel aan gewijd. Want waarom zou een rooms-katholiek zo nodig iets over de Herziene Statenvertaling moeten schrijven? De meeste katholieken hebben op z’n best wel eens de naam Statenvertaling gehoord, maar er waarschijnlijk nog nooit een in handen gehad.
Waarom ben ik dan op de vraag van de kerkredactie ingegaan? Omdat ik ruim dertien jaar lang van zeer nabij betrokken ben geweest bij de totstandkoming van De Nieuwe Bijbelvertaling die in 2004 het licht zag. Heel veel van de discussies, tot kwalijke verdachtmakingen toe, die in de loop van die periode zijn gevoerd, vertonen opvallend veel gelijkenis met wat in de aanloop naar de publicatie van de HSV allemaal is gebeurd. Het is inherent aan het maken van een nieuwe Bijbelvertaling of aan de herziening van een bestaande editie. Dit aspect van de discussie(s) in gereformeerde kring(en) laat ik nu terzijde.
Er is echter één groep katholieken die wel degelijk, en zeer dankbaar, die gerenommeerde Statenvertaling dicht bij de hand houdt: studenten theologie en pastores. Een van de eerste adviezen die ik nieuw aangekomen studenten elk jaar weer op het hart bond was: ‘Nu je Hebreeuws gaat leren, kun je het best zo snel mogelijk een Statenvertaling aanschaffen. Het is de meest grondtekst/brontekst getrouwe Bijbelvertaling die je in ons taalgebied kunt vinden. En bovendien kom je dan - meer dan je denkt - woorden en uitdrukkingen tegen die toentertijd, aan het begin van de zeventiende eeuw, door de vertalers in onze taal zijn geïntroduceerd en op die manier voor een aanzienlijk deel de Nederlandse taal hebben gevormd.’
Onbegrijpelijk

Dat na bijna vierhonderd jaar de betekenis van een relatief groot aantal woorden, begrippen, uitdrukkingen en zegswijzen niet langer meer goed te begrijpen is, mag geen verbazing wekken. Taal is immers voortdurend in beweging en de omloopsnelheid van woorden wordt steeds kleiner. Aan een eenvoudig voorbeeld uit de Statenvertaling is dat snel te verduidelijken. Aan het begin van het boek Jona ontvangt de profeet de volgende opdracht van God: ‘Maak u op, ga naar de groote stad Ninivé’ (Jona 1:2). Dezelfde formulering vinden we trouwens ook nog in de zogeheten Nieuwe Vertaling 1951 van het Nederlands Bijbelgenootschap: ‘Maak u op, ga naar Ninive, de grote stad’.
De woordencombinatie ‘zich opmaken’ had oorspronkelijk de betekenis: ‘zich klaarmaken om op reis te gaan’. In de loop van de twintigste eeuw is er echter een duidelijke verschuiving in de betekenis van die woorden opgetreden, zodat ze nu een toegespitste cosmetische betekenis hebben gekregen: bezig zijn met make-up. Wanneer iemand anno 2010 dat vers uit Jona in de Statenvertaling leest, wordt hij of zij dus duidelijk op het verkeerde been gezet. Het is daarom van groot belang voor een goed verstaan van de Heilige Schrift om de lezers te behoeden voor dergelijke, onbedoeld foutieve informatie. Vandaar dat in de Herziene Statenvertaling de volgende weergave van Jona 1:2 te lezen staat: ‘Sta op, ga naar de grote stad Ninivé’.
Naast woorden die in de loop der tijd duidelijk een andere betekenis hebben gekregen zijn er ook een flink aantal waarvan de betekenis niet onmiddellijk meer duidelijk is. Wat bijvoorbeeld te denken van ‘kwalijk gesteld zijn’ (Marcus 1:34), dat in de Herziene Statenvertaling mooi is weergegeven met ‘er slecht aan toe zijn’. Wanneer we Klaagliederen 2:2 in de Statenvertaling openslaan, lezen we: ‘De Heere heeft al de woningen Jakobs verslonden, en heeft ze niet verschoond’. Het werkwoord ‘verschonen’ zet de lezers op het verkeerde been, omdat het onmiddellijk doet denken aan luiers, kleren en bedden. Daarom heeft de Herziene Statenvertaling hier terecht een herziening toegepast, niet in het wilde weg, maar alleen waar dat noodzakelijk was. Het eerste deel van het vers is namelijk intact gelaten: ‘De Heere heeft verslonden, Hij heeft niet gespaard, alle woningen van Jakob’.
Het is uiteraard erg verleidelijk om door te gaan met het vermelden van allerlei relatief kleine veranderingen in de Herziene Statenvertaling en daar al dan niet kritiek op te oefenen. Dat zou naar mijn mening echter ernstig tekort doen aan de inspanningen van de tientallen deskundigen die aan deze uitgave hebben meegewerkt. Er is namelijk veel méér gedaan dan alleen een verouderd woord of een onbegrijpelijke uitdrukking vervangen door een meer hedendaags equivalent.
Aangezien we in het tijdperk van de computer leven, kon heel accuraat worden nagegaan of elk Hebreeuws en Grieks woord zoveel mogelijk op steeds dezelfde wijze in het Nederlands kon worden weergegeven (concordant vertalen). Dat heeft uiteindelijk geleid tot het zeer toe te juichen resultaat dat de Herziene Statenvertaling de Hebreeuwse en Griekse woorden veel vaker dan de Statenvertaling met dezelfde Nederlandse woorden kon weergeven, hetgeen met name voor een Bijbelse theologie van groot gewicht kan zijn. Wie had ooit kunnen bedenken dat een Herziene Statenvertaling meer consistent en concordant zou zijn dan de gerenommeerde Statenvertaling. Een herziene concordantie van Trommius lijkt mij overigens niet nodig, nu we over allerhande digitale hulpmiddelen kunnen beschikken.
Fraaie vormgeving

In de besprekingen die tot nu toe gewijd zijn aan het verschijnen van de Herziene Statenvertaling is nauwelijks of geen aandacht besteed aan de fraaie typografische vormgeving ervan, terwijl dit zonder twijfel meer rust creëert om de teksten en de reikwijdte ervan op zich te laten inwerken. Een van de meest in het oog springende zaken in de vormgeving betreft een essentieel verschil met de Statenvertaling. In de Herziene Statenvertaling is namelijk een onderscheid gemaakt in de weergave van teksten die in het Hebreeuws proza zijn en teksten die in het Hebreeuws en Grieks als poëzie worden gepresenteerd. Een dergelijke presentatie is zonder meer als een uitstekend initiatief te verwelkomen! Terwijl de Statenvertaling Hebreeuwse poëzie niet onderscheidt van proza, en poëtische teksten dus op precies dezelfde manier afdrukt als proza, worden beide genres in de Herziene Statenvertaling typografisch duidelijk van elkaar onderscheiden. Als voorbeeld noem ik het begin van Jesaja 40, die prachtige Adventstekst.
In de weergave van de Statenvertaling:
‘Troost, troost Mijn volk, zal ulieder God zeggen:
Spreekt naar het hart van Jeruzalem, en roept haar toe, dat haar strijd vervuld is, dat hare ongerechtigheid verzoend is, dat zij van de hand des HEEREN dubbel ontvangen heeft voor al hare zonden’.
In de lay-out van de Herziene Statenvertaling:
‘Troost, troost Mijn volk,
zal uw God zeggen,
spreek naar het hart van Jeruzalem
en roep haar toe
dat haar strijd vervuld is,
dat haar ongerechtigheid verzoend is,
dat zij uit de hand van de HEERE het dubbele ontvangen heeft
voor al haar zonden’.
De Herziene Statenvertaling kent een beperkt aantal kanttekeningen. Men heeft namelijk moeten afzien van het integraal opnemen van de onvolprezen kanttekeningen die de Statenvertaling mede zo waardevol maken. Aan de ene kant had men daar de menskracht niet voor, terwijl aan de andere kant het project veel langer had geduurd, omdat die aantekeningen dan ook op hedendaags taalgebruik zouden moeten worden getoetst.
De Herziene Statenvertaling kent daarentegen wel voetnoten. Deze hebben uiteenlopende achtergronden. De ene keer dienen ze om de lezers er op attent te maken dat een tekst op twee manieren vertaald kan worden. Zo kan ‘belegerde plaatsen’ in Jesaja 37:25 ook heel anders vertaald worden, namelijk met ‘Egypte’. Een andere keer om aan te geven dat men de Statenvertaling volgt die niet de Hebreeuwse tekst vertaalt, maar de Septuaginta, het Oude Testament in het Grieks. Dat is bijvoorbeeld het geval in Psalm 8:6, waar het Hebreeuws ‘engelen’ leest, maar de Septuaginta ‘God’ heeft. Soms is een voetnoot nodig om duidelijk te maken wat een Hebreeuwse plaatsnaam (Eben-Haëzer) of de naam van een persoon (Ben-Ammi) betekent: steen van de hulp en zoon van het volk.
Voor wie meer wil weten over het hoe en waarom van de Herziene Statenvertaling, is een boekje van bijna vijftig pagina’s samengesteld dat bij de aankoop wordt meegeleverd. Daarin kan men lezen over de geschiedenis van Nederlandse Bijbelvertalingen en specifiek over het ontstaan en de invoering van de Statenvertaling. Ook wordt daarin uitgelegd hoe bij de herziening te werk is gegaan en voor welke moeilijke keuzes de herzieners zich soms geplaatst zagen. Deze ‘korte toelichting’ is zeer informatief en bijzonder waardevol, omdat het van binnenuit laat zien hoe over de herziening van elk onderdeel zeer consciëntieus is nagedacht, gewikt en gewogen. Ook deze brochure beveel ik u van harte ter aandachtige lezing aan.
Tot besluit: De afkorting HSV die voor de Herziene Statenvertaling in omloop wordt gebracht zal bij menig voetballiefhebber een lichte glimlach veroorzaken. De bekende Duitse voetbalclub uit Hamburg heeft er vanaf nu een geduchte concurrent bijgekregen!


Dr. Panc Beentjes is emeritus hoogleraar in de uitlegging van het Oude Testament en Hebreeuws aan de Faculteit Katholieke Theologie, Universiteit van Tilburg. Vanaf 1991 was hij als vicevoorzitter betrokken bij De Nieuwe Bijbelvertaling die in 2004 is verschenen. Hij is lid van het Bestuur van de Katholieke Bijbelstichting.

[refo]

@refo, begrijp je wat ik bedoel? Het gaat mij om de meetlatten "betrouwbaarheid" en "leesbaarheid". Hier wordt mijns inziens gesuggereerd dat de statenvertalers alleen voor betrouwbaarheid gingen. Met mijn voorbeeld probeer ik aan te tonen dat er wel degelijk ook iets aan leesbaarheid is gedaan.
Maar misschien zie ik het verkeerd.

Soms wel.
In het proefgebod staat: stervende sterven. Dat is de dood sterven geworden. 1 Sam 20 blijkbaar ook.
Maar het heilige der heiligen is zo blijven staan. Zo ook: Koning der koningen en Heere der heeren.

En DIA: er behoeven geen artikelen 'om het behoud van...' geschreven te worden. Want de SV verdwijnt niet.
[knip] suggestieve opmerking verwijderd, mvg, eilander

[Gabrielle]

Als we al die tijd die besteed wordt aan de beoordeling van de HSV, zowel ter linker als ter rechterzijde, eens gingen besteden aan stille tijd.....

dan ging er wat veranderen, daar ben ik van overtuigd.

in plaats van avonden "voor of tegen" te organiseren, de Bijbel open, gewoon thuis, in de stilte......

http://www.cip.nl/nieuwsbericht_detail.asp?id=19711

[-DIA-]

Misschien is het wel nuttig om de artikelen van dhr L.M.P. Scholten eens uit te typen en hier ter lezing aan te bieden.
Het kan een ander licht laten schijnen over veel zaken.

Anderzijds geloof ik ook wel dat de posten al betrokken zijn. De keuzes zijn, denk ik, voor een groot deel al gemaakt.

[Jongere]

Misschien is het wel nuttig om de artikelen van dhr L.M.P. Scholten eens uit te typen en hier ter lezing aan te bieden.
Het kan een ander licht laten schijnen over veel zaken.

Anderzijds geloof ik ook wel dat de posten al betrokken zijn. De keuzes zijn, denk ik, voor een groot deel al gemaakt.

Dat vind ik overigens ook het probleem met de artikelenstroom die er (ongetwijfeld) nu gaat komen. We zijn al in een discussie beland. Op dat moment wordt niet onbevangen gekeken naar de vertaling op zich, maar wordt al vanuit een positie argumenten gegeven. Wederzijds.

Eerlijk gezegd is het een discussie die ik niet meer volg.

[helma]

In de commissie die in de HHK de HSV beoordeelt zitten: dr. P. de Vries, ds. W. Pieters, ds. H. Lassche, ds. A.C. Rijken en oud. R. de Gooijer.


Van ds. A.C. Rijken weten we dat hij bestuurslid is van de GBS (...........)
Zijn argumenten zijn dat zaad in Genesis 3:15 is vervangen door nageslacht wat dus niet meer heenwijst naar Christus, of in elk geval niet meer duidelijk is. Dat argument is van tafel, want Nageslacht is nu met een hoofdletter vertaald en consequent ook vervangen in Galaten 3:16.
Dan heeft hij het argument van Handelingen 26 waarin Agrippa zegt: Gij beweegt mij bijna een christen te worden. Dat zou in de HSV vertaald worden met 'u probeert mij in korte tijd te overtuigen een christen te worden'. Dat is nu in een voetnoot terechtgekomen (zo gehoorzaam was de HSV stichting blijkbaar) en is de tekst onveranderd gebleven.

[Erasmiaan]

Misschien is het wel nuttig om de artikelen van dhr L.M.P. Scholten eens uit te typen en hier ter lezing aan te bieden.
Het kan een ander licht laten schijnen over veel zaken.

Anderzijds geloof ik ook wel dat de posten al betrokken zijn. De keuzes zijn, denk ik, voor een groot deel al gemaakt.

Dat vind ik overigens ook het probleem met de artikelenstroom die er (ongetwijfeld) nu gaat komen. We zijn al in een discussie beland. Op dat moment wordt niet onbevangen gekeken naar de vertaling op zich, maar wordt al vanuit een positie argumenten gegeven. Wederzijds.

Eerlijk gezegd is het een discussie die ik niet meer volg.

Nee, Scholten kijkt eerlijk en open naar de discussie, viel me op. Hij moet niets hebben van de argumenten enkele scribenten, dat de verstaanskloof zou komen door ons verduisterd verstand.

[Ander]

Niet volledig, maar wel wat hoofdpunten:

Het probleem van de moeilijke verstaanbaarheid ligt dan ook niet allereerst in ongebruikelijke woorden, maar veelmeer in de soms ingewikkelde zinsbouw en moeilijke taalkundige constructies. Wie dat onderzoekt, zal ontdekken, dat dat maar voor een deel een kwestie is van oud-Nederlands (bijv. de naamvalsbuigingen), maar veel meer van taalprincipe. De Statenvertalers vertaalden zo letterlijk mogelijk. Zij hadden de opdracht, niet alleen de woorden, maar ook de volgorde der woorden uit de grondtekst aan te houden, ‘zo na en nauw als mogelijk was’. Zo komt het dat hun vertaling soms een houterige indruk maakt. Dat maakt ook dat hun zinnen vaak lang en ingewikkeld opgebouwd zijn. Dat deden zij niet omdat zij slechte vertalers waren, maar uit eerbied voor de oorspronkelijke tekst, waar dat zo was. Zij hadden zich ten doel gesteld, de grondtekst met zijn structuur zichtbaar te maken in de vertaling. Daarom is hun vertaling hebraïserend en heeft men wel gesproken van een vertaling in ‘Nederhebreeuws’.
De Statenvertaling was zo letterlijk, dat zij daardoor al vrij snel na verschijnen voor velen moeilijk te begrijpen bleek. De remonstrantse dichter Jacob Westerbaen schreef in 1655 over de Statenvertaling: ‘Al zijn de woorden aldaar Duits, zo valt evenwel de zin derzelve op vele plaatsen duister, omdat het Hebreeuws-Duits of verduitst Hebreeuws is. (…) En zo valt het veeltijds zwaar te kunnen uitvinden hoe hier een daar een tekst aaneenhangt, invoege dat men hier niet alleen een tolk, maar ook somtijds een uitlegger, om het vertolkte te verstaan van node heeft.’ Hier hebben we een ontwikkeld man uit de 17e eeuw. Hij had bij de Statenvertaling niet alleen een tolk, maar soms ook een uitlegger nodig. Hoe moet het dan geweest zijn voor de gewone man en vrouw die hooguit lagere school had? Wanneer men dan nu spreekt van een verstaanskloof tussen mensen van de 21e eeuw en de 17e-eeuwse taal van de Bijbel zeggen we: nee, zo er van een verstaanskloof sprake is, loopt deze tussen de Bijbellezers van de 17e en de 21e eeuw enerzijds en anderzijds de zo letterlijk mogelijke vertaalmethode van de Statenvertalers.
Zo letterlijk mogelijk, was het devies van de Statenvertalers. Daarin lag tevens hun begrenzing. Soms kon letterlijk vertalen eenvoudig niet. Maar zij konden zeggen: ‘Wij zijn gebleven bij de woorden en orde der woorden van de Hebreeuwse tekst, zo na en nauw als het ons enigszins is mogelijk geweest.’ Hoe zouden zij erover geoordeeld hebben wat er gebeurd is met het begin van het boek Prediker? Pred. 1:2: IJdelheid der ijdelheden, zegt de prediker; ijdelheid der ijdelheden, het is al ijdelheid. We zien daar weer een hebraïsme: ijdelheid der ijdelheden. De kanttekening legt het uit: ‘Dat is, de allergrootste ijdelheid, gelijk men zegt koning der koningen; lied der liederen, dat is, het allerhoogste lied.’ In de HSV is ervan gemaakt: Een en al vluchtigheid, zegt de Prediker, een en al vluchtigheid, alles is even vluchtig. Hier is gewerkt aan een fundamenteel ander vertaalprincipe. Dan is het een kwestie van eerlijkheid om te spreken van een nieuwe vertaling.

[memento]

Jammer dat meneer Scholten zo in het verleden blijft hangen, en niet breder kijkt dan alleen Nederland. Er zijn in het buitenland recent heel veel letterlijke, betrouwbare vertalingen verschenen, waar helemaal geen niet-lopende zinnen voor nodig zijn. Neem bv de NASB of NKJV, beiden doen qua letterlijkheid/nauwkeurigheid niet onder voor de SV, terwijl zer toch heel goed leesbaar zijn.

[rekcor]

Het uiteindelijke gezag hebben natuurlijk de bronteksten*. In de praktijk ziet een goed 'bijbelvertalingenmodel' ziet er denk ik als volgt uit:

1. De Statenvertaling + kanttekeningen hebben het laatste woord (aangezien ik de grondtalen niet machtig ben).

Vervolgens kijk ik naar de situatie:

2.
a) Aan tafel lezen wij de HSV/NBV. Dit omdat ik directe begrijpelijkheid van de hoofdthema's (ellende, verlossing, dankbaarheid) daar belangrijker vindt dan de subthema's. Met andere woorden: ik heb liever dat mijn kinderen eerst zien waarom ze Jezus nodig hebben als Verlosser en Heere, dan dat deze boodschap aan hen voorbij gaat door een meer betrouwbare maar minder begrijpelijke vertaling. Mijn aanname hierbij is dat deze hoofdthema's in de HSV (en ook in de NBV) goed uit de verf komen.
b) Tijdens bijbelstudie gebruiken wij de SV+KT. Dit omdat het tijdens een (goede) bijbelstudie in eerste instantie echt om de "tittels en jotha's" gaat.
c) Mocht ik iemand met interesse in het Christelijke geloof treffen (evangelisatie), dan geef ik die in eerste instantie de HSV/NBV (vanwege dezelfde reden als bij 2a). Als deze mensen tot geloof zijn gekomen / aan 'vast voedsel' toe zijn, raad ik ze SV+KT aan.

Wat vinden jullie hiervan?

* Moeilijkheid: over wat hebben we het dan precies, want er zijn vaak meerdere bronnen met kleine verschillen

[johannes]

reckor : wat is KT?
groeten

[-DIA-]

In DWS staat vandaag het 2e deel van een serie "Om het behoud van de Statenvertaling", van de hand van dhr. L.M.P. Scholten.

Daar lees ik wel een taal die ik van harte kan onderschrijven.

Zeer lezenswaardig!

Jammer dat daar niet verder op kan worden ingegaan. Is er iets wat echt hout snijdt, gaat het meteen op slot...

[rekcor]

reckor : wat is KT?
groeten

KantTekeningen

[-DIA-]

Jammer dat meneer Scholten zo in het verleden blijft hangen, en niet breder kijkt dan alleen Nederland. Er zijn in het buitenland recent heel veel letterlijke, betrouwbare vertalingen verschenen, waar helemaal geen niet-lopende zinnen voor nodig zijn. Neem bv de NASB of NKJV, beiden doen qua letterlijkheid/nauwkeurigheid niet onder voor de SV, terwijl zer toch heel goed leesbaar zijn.

En toch hoorde ik ds. G.M. de Leeuw ook in een preek zeggen: de Statenvertaling en de King James zijn de beste vertalingen op deze wereld.