gravo schreef:Theologisch ligt de vraag voor of het verstandig is om bijbelse uitspraken te willen harmoniseren. Daarmee wordt bedoeld, dat uitspraken uit verschillende tijden en contexten op de een of andere manier moeten worden ingevoegd in een daaruit samengesteld systeem of idee. Een voorbeeld is het meermaals pogen om tot een zgn. Evangelie-harmonie te komen. Al uit de Vroege Kerk zijn er voorbeelden van zo'n Evangelie-harmonie (Diatessaron). De achtergond is duidelijk: we hebben 4 verschillende Evangelie-boeken. Ze moeten toch (omwille van de aanname, dat er geen fouten kunnen staan in de openbaring) tot één boek samengvoegd kunnen worden. He t is te raden wat er dan gebeurt: de verhalen en uitspraken in de 4 Evangeliën verschillen nogal. Dus er moet worden geimproviseerd. Soms wordt een verhaal uitgebreid, soms iets veranderd. Soms worden van twee bijna gelijke verhalen één verhaal gemaakt enz. De slotsom is, dat er druk geintrepreteerd wordt om het maar kloppend te krijgen. Je kunt zodoende uit een Evangelie-harmonie (die toch voortkomt uit de opvatting, dat de boeken rechtsreeks door God geinspireerde openbaringen zijn) een heel andere indruk krijgen over iets, dan dat je gewoon één van de vier Evangeliën ter hand neemt.
Vooral de laatste inzichten in tekstgeschiedenis en context van de verschillende Evangeliën hebben duidelijk gemaakt, dat harmoniseren ons verder weg brengt van de betekenis van een tekst.
Om die laatste alinea moet ik een beetje glimlachen. Ze moeten je woorden een wetenschappelijk tintje geven en bovendien onweerspreekbaar maken. Want ja, wie durft zich verzetten tegen 'de laatste inzichten in tekstgeschiedenis en context..."
Maar terzake. Het krampachtig harmoniseren van tegenstrijdigheden in de Bijbel is inderdaad niet verstandig. Vroeg of laat loop je vast, en als het gezag van de Bijbel staat of valt met het volledig 'kloppen' van alle gegevens, kun je hem op die manier zomaar kwijtraken.
Maar daar gaat het hier nu niet over.
Nu proberen we het weer, maar dan in een dogmatisch kader. In feite is een dogmatiek ook één grote harmonisatie. We lezen heel de Bijbel, geven elk gedeelte evenveel gewicht en proberen dan tot één doorlopende, logische betekenis te komen. Zo worden NT-uitspraken moeiteloos naast OT-uitspraken gelegd (alsof er geen duizend jaar tussen zit en alsof begrippen in de loop van de tijd niet van betekenis vernaderen). Dat komt natuurlijk, omdat de Bijbel dit zelf ook doet. Het NT staat bol van de citaten uit het OT en probeert soms heel elegant, maar ook vaak wat krampachtig de NT-gebeurtenissen terug te lezen in het OT. De gedachte is: het moet in één kader gevangen kunnen worden, omdat het gaat over dezelfde Éne God, die niet verandert. Hij kan Zichzelf niet tegenspreken. En zo verschijnen er in de marge van de dogmatiek allerlei handboekjes met de titel "schijnbare tegenstrijdigheden in de Bijbel". En daarmee wordt het harmonie-ideaal erg duidelijk mee aangegeven.
Nogmaals, tegenstrijdigheden willen verdoezelen is een heilloze weg. Maar jij gaat een stap verder: jij ontkent de eenheid van de Schrift, met name ook die van OT en NT. Het NT krijgt zelf het etiket 'krampachtig' opgeplakt. Ja, als je eenmaal een bepaalde grens over bent, dan gaat de rest ook heel gemakkelijk.
Zelfs al zouden wij de exegetische methoden van het NT niet altijd meer volgen, dan blijft nóg overeind staan dit: het NT is de vervulling van (de geest van het) OT.
Eerlijk duurt het langst: er zijn in de Bijbel wel degelijk tegenstrijdigheden te vinden. Dat is geen schijn-fenomeen. En dat komt omdat de godsdienst van Israël zich heeft ontwikkeld. De plek en tijd ontbreekt om dar meer over te zeggen, maar elke enigszins geïnformeerde leek, kan daar gemakkelijk kennis van nemen.
Nou, laten we het zo zeggen: iedere enigszins geïnformeerde leek kan boeken lezen die dit beweren.
En de dogmatiek kan daar natuurlijk ook niet om heen. God blijdt altijd dezelfde. Jazeker, maar de bedelingen onder Abraham (particulier), Israël (nationaal) en Jezus (wereldwijd) zijn onmiskenbaar een voorgaande zaak. Eeuwige inzettingen worden dan toch maar mooi terzijde geschoven met de komst van de Messias. Het spreken van Jezus werd, terecht, door vriend en vijand in Israël gezien als een majeure trendbreuk met de godsdienst (leer en leven) en de bijbeluitleg van die tijd. Allerlei begrippen zijn er uitgevonden om het OT te laten "heenwijzen" naar het NT (vergeestelijkingen: Jozef is een type van Christus). Andersom zijn er ook aanwijzingen, dat de verhalen over Jezus weer zorgvuldig zijn gecomponeerd naar het model van het OT.
Ook weer zo'n pseudo-wetenschappelijke opmerking: 'er zijn aanwijzingen'. Dat er een voortgang is in de openbaring zal niemand tegenspreken. Maar we hebben toch wel met dezelfde God te doen. En als je goed leest, blijkt in de Bijbel toch één Geest te spreken. Die alles in het licht zet van Gods handelen en Gods heilsdaden. Lees bijv. maar eens de boeken Samuël en Koningen en vergelijk die met de prediking van Jezus! Het gaat alles om de eer van God, en om het onderscheid tussen de rechtvaardige en de goddeloze!
Kortom, het is geen nieuwe zaak, dat harmoniseren, maar het is wel een menselijke poging om een eenheid te scheppen, waar geen eenheid is.
Harmoniseren in de zin van krampachtig je ogen sluiten voor feiten, is geen zinvolle onderneming. Harmoniseren, in de zin van het erkennen dat de ganse Schrift Gods Woord is en één is in zijn boodschap, is een normale, menselijke bezigheid.
Als ik een stapel brieven aantref van iemand, en er zitten 'tegenstrijdigheden' in de verschillende brieven, dan betekent dat niet dat we de schrijver ineens als een soort fragmentarische persoonlijkheid zien. Dit geldt ook voor de Schrijver van de Bijbel.
En nu de discussie: iedereen wordt gedwongen om sprekend over God een godsbeeld te hanteren. Gevaarlijk werk, want beelden van God zijn eigenlijk uit den boze. Maat toch, uit de veelkleurige bijbeltaal, die ons ook zeer veel godsbeelden verschaft, lijkt het mij verstandig om ons vooral te richten op wat Jezus ons heeft verteld over God. Nogmaals, het zou wel eens een vergissing kunnen zijn om te denken, dat we zonder Hem een goed beeld van God kunnen hebben. Volgens mij heeft Jezus voor eens en voor altijd duidelijk gemaakt, dat het God gaat om de redding van de wereld. Ja, Jezus wordt boos bij elke onverschillige en smalende houding tegenover deze heerlijke boodschap. Maar dit is geen koele haat. Dit is geen koude afwijzing. Dit is geen gewelddadige behoefte om mensen van zich weg te werpen. Geen blinde haat. Geen mechanische afvalverwerking. Geen kil raadsbesluit. Dit is verontwaardiging! Dit is de keerzijde van de open armen. Jezus dodelijke opmerkingen komen na de botte weigering. Het is het onfatsoen en de slag in het gezicht, die Hem zo scherp doet reageren. Het is juist de gevoelloosheid, die Hij zo haat. Want Hij weet hoezeer het God gaat om redding, om genade, om liefde en terugvinden wat verloren is.
Ik heb een hekel aan het woord 'Godsbeeld'. God is een Persoon, niet een 'Iets', een constructie van ons denken of wat dan ook.
Zo zou ik over het haten willen spreken. Als een verontwaardiging, die niettemin nog zou kunnen omslaan in vergeving. Het zijn juist de gelijkenissen van de Heiland, die zo diepzinnig spreken over de open armen en de vergevende houding, die de Vader inneemt tegenover verloren zonen. In zo'n bijbelverhaal past eenvoudig geen harmonisatie met bijvoorbeeld uitverkiezingsteksten. In de trand van: Ja, die jongste zoon was van eeuwigheid geliefd. En daarom, vanwege dat eeuwige welbehagen wordt hij onwederstandelijk wedergeboren. Het is Gods vrijmacht die hem terug deed komen.
Waarom zou dat niet passen? Spreekt Jezus Zélf niet zo (in Joh. 6 bijvoorbeeld.).
Voor de goede verstaander is dit een blasfemische toevoeging aan het verhaal, zoals Jezus het heeft verteld. Het gaat hier namelijk om de oneindige, tegen alle verwachtingen in blijvende ontferming en liefde van God voor mensen, die Hem werkelijk recht in het gezicht hebben geslagen. Dit mag niet krampachtig in onze eigengemaakte Evangelie-harmonie worden gepropt. Het gebeurt maar al te vaak. We moeten de context, de tijd en de plaats goed in de gaten houden. Om met een wijs woord van de Prediker te zeggen: er is een tijd om te lachen en er is een tijd om verre te zijn van lachen. Die twee kunnen naar hun aard niet geharmoniseerd worden. Zo is het ook met tegenstrijdige bijbelteksten. Laat ze allebei staan, maar vermeng ze niet in een eigenvervaardigd zelfgeharmoniseerd godsbeeld. Want dan verlies je zowel het één, als het ander.
Er is tijd dat Jezus zegt dat al wat de Vader Hem gegeven heeft tot Hem komt én een tijd dat Hij dat niet zegt (??). Nee gravo, jij hanteert het systeem van elimineren in plaats van harmoniseren en dat is zo mogelijk nog kwalijker. Stel uw eigen Godsbeeld, Jezusbeeld en uw eigen Heilige Schrift samen. Zo werkt dat niet.
Het is een veilige weg om Jezus' woorden over God als uitgangspunt te nemen, denk ik. En, naar wij allen weten, is dat een blijde boodschap, een Evangelie. Op de bruiloft trek je toch geen somber gezicht? Het oude is voorbij, ziet het is alles nieuw geworden!
Haal de donkere kanten uit het Evangelie weg en wees blij. Verdringen heet dat, en iedereen weet (ja, ook zo'n pseudo-wetenschappelijke opmerking) dat verdringen niets oplost, de zaak alleen erger maakt.
Wie zich werkelijk openstelt voor God, voor Zijn Zoon en Zijn Woord, heeft geen krampachtige harmonisatie, noch eliminatie nodig, maar laat zich altijd weer opnieuw gezeggen!
