Ben je blij met de herziene Statenvertaling?

[Zonderling]

GENESIS 21:12 - HET BELOOFDE ZAAD IN IZAK

Dit keer wil ik de aandacht vestigen op het slot van Genesis 21:12 in de SV en de herziening daarvan in de HSV:

SV:

want in Izak zal u(w) zaad genoemd worden

HSV:

want door Izak zult u nageslacht [krijgen] dat uw naam draagt

KRITIEK OP BASIS VAN GRONDTEKST
Met een nauwkeurige vertaling heeft deze herziening weinig te maken. Want:
1. Het beeld 'zaad' is vervangen door 'nageslacht'. Het kenmerk van 'zaad' is dat het zowel vrucht ís als vrucht voortbrengt; dat wezenlijke element van de beeldspraak ontbreekt,
2. Het gaat in deze tekst niet om Abrahams naam ('dat uw naam draagt'), sterker nog 'uw naam' staat zo helemaal niet in de grondtekst.
3. Het werkwoord 'noemen' (SV) dat in deze tekst voorkomt betekent behalve 'noemen' ook 'roepen'. In Izak zal het aan Abraham ('u') beloofde zaad geroepen worden of genoemd worden.
4. In het NT wordt deze tekst twee keer in het Grieks letterlijk vertaald, Romeinen 9:7 en Hebreeën 11:18. Daar waar de Griekse vertaling letterlijk is, kiest ook de HSV in deze twee plaatsen voor dezelfde aanpassing. Nogmaals 'uw naam' is in de grondtekst niet te vinden, nóch in het Grieks nóch in het Hebreeuws.

KRITIEK OP BASIS VAN EXEGESE
Uitlegging Piscator:

Dat is, het zaad dat Ik u beloofd heb, zal door Izaak, als uw rechte erfgenaam, van u voortkomen.

Kanttekening SV:

Dat is, Gods volk, bij hetwelk het verbond Gods zal bestaan, en inzonderheid de Messias, zullen niet voortkomen van Ismaël, maar van Izak; mitsgaders die alleen zullen het ware geslacht Abrahams zijn, niet die naar de natuur vleselijk uit hem zullen voortkomen, als Ismaël; maar die door de genade en kracht der geestelijke belofte zijn kinderen zullen zijn, als Izak. Zie Rom. 9:6, 7, 8.

Korte verklaring der Heilige Schrift, Genesis (Aalders):

De uitdrukking 'in Izak zal u het zaad genoemd worden' is wellicht niet zo doorzichtig, maar om de zin van het Hebreeuws met juistheid weer te geven zou men tot een enigszins bredere omschrijving de toevlucht moeten nemen: als uw eigenlijke nakomelingschap zal die gelden welke uit Izak voortkomen zal. Dat is uw zaad, waarvan u de belofte is gegeven en waarop de u geschonken beloften betrekking hebben. Trouwens dat wist Abraham ook al wel, vergelijk Genesis 17:21; maar hij moet er nu nog eens aan herinnerd worden.

De herziening in de HSV komt met deze exegeses nauwelijks overeen. Het accent op het dragen van Abrahams naam dat in de herziening gegeven wordt, is helemaal niet relevant. Het gaat om Abrahams eigenlijke zaad of nageslacht en de belofte dat dít zaad uit Izak zal voortkomen (en niet uit Ismaël) ofwel in Izak geroepen/genoemd zal worden.

ENKELE ANDERE VERTALINGEN
Ik beperk mij tot enkele vertalingen die bekend staan om hun nauwkeurige vertaling en aansluiting bij de grondtekst.
KJV:

for in Isaac shall thy seed be called

NKJV:

for in Isaac your seed shall be called

Vertaling Rabbi J.H. Hertz (1936):

for in Isaac shall seed be called to thee

American Standard (1901):

For in Isaac shall thy seed be called

Darby Translation:

for in Isaac shall a seed be called to thee

Naardense Bijbel:

want door Isaak zal zaad naar jou worden genoemd

(Dat 'naar jou' is trouwens ook maar een interpretatie, het staat niet in de grondtekst. Ook de Naardense Bijbel vertaalt hier niet zoals het er werkelijk staat.)
Lutherbijbel 1545:

denn in Isaak soll dir der Same genannt werden

Schlachter-Bijbel (2000):

Denn in Isaak soll dir ein Same berufen werden.

Zelfs Huub Oosterhuis & Alex van Heusden (1999):

in Izaäk zal jouw nageslacht worden geroepen

Hoewel gekozen is voor 'nageslacht' is deze vertaling van de tekst toch veel beter dan de HSV.
En zelfs de NIV is beter, hoewel niet letterlijk:

because it is through Isaac that your offspring [a] will be reckoned

N.B. het beroep dat onlangs op Luther gedaan is voor een vrijere vertaling gaat in elk geval dus niet op voor deze tekst en ook niet voor de eliminatie van het woord 'zaad' in andere teksten.

Ook de laatste editie van de Lutherbijbel heeft nog:

Denn in Isaak soll dir der Same genannt werden

(Terzijde: Bij de revisie van de Lutherbijbel en ook van de KJV zijn de herzieners nooit zo ver gegaan als de herzieners van de SV die een compleet nieuwe vertaling aan het introduceren zijn.)

CONCLUSIE
De herziening van Genesis 21:12:
- Strookt niet met de vertaalmethode van de Statenvertaling om zoveel mogelijk woordelijk te vertalen.
- Geeft een vertaling van woorden en verbanden die in de grondtekst niet te vinden zijn.
- Geeft een interpretatie aan de tekst die het bepaald niet helderder maakt en maar zeer ten dele strookt met de klassieke exegese.
- Geeft een interpretatie waarin de Messiaanse duiding van de tekst veel minder tot uitdrukking komt dan in het oorspronkelijke.
- Elimineert de beeldspraak van zaad.
- Negeert én elimineert de letterlijke vertaling die twee keer in de Griekse taal van het Nieuwe Testament gegeven wordt.
- Is al met al een volstrekt ongepaste en onwaardige herziening van de Statenvertaling.

Zonderling

[Zonderling]

Uit RD 10 december 2007:

De Statenvertaling heeft het beste de grondtalen in het Nederlands overgezet, omdat die het dichtst bij de oorspronkelijke tekst blijft, schrijft dr. P. Korteweg. Daarom moeten we deze vertaling blijven gebruiken.

Het behaagde God Zich te openbaren door middel van drie talen: Hebreeuws, Aramees en Grieks. Hebreeuws en Aramees voor het Oude Testament, Grieks voor het Nieuwe Testament. Hij had ook andere talen kunnen gebruiken, maar dat heeft Hij niet gedaan. De Bijbeltekst in de grondtalen is geïnspireerd. Om deze geïnspireerde tekst te kunnen lezen, is het goed dat predikanten, wetenschappers en anderen deze oude talen leren.Bij het lezen van de Bijbel is het nodig dat de Heilige Geest het verstand verlicht, zodat we verstandelijk én met het hart begrijpen wat de Heere zegt. Dan gebeurt ons hetzelfde als bij de discipelen: „Toen opende Hij hun verstand, opdat zij de Schriften verstonden” (Lukas 24:45).

Dat gebeurt alleen als we onvoorwaardelijke hoogachting hebben voor de onfeilbare tekst van de Schrift. Helaas zijn de oorspronkelijke handschriften van de Bijbelschrijvers niet bewaard gebleven. Door middel van wetenschappelijk onderzoek, zoals vergelijking van verschillende manuscripten, blijkt het mogelijk de oorspronkelijke tekst grotendeels te benaderen. De statenvertalers waren op de hoogte van de resultaten van dit taalkundig onderzoek, dat al in de zestiende eeuw tot bloei werd gebracht, bijvoorbeeld door Theodorus Beza.

Geestelijk
Bij het Bijbelvertalen moeten we vooral rekening houden met de oorspronkelijke tekst en de taal waarin vertaald wordt: brontaalgetrouw en doeltaalgericht. Dat betekent: betrouwbaar naar de tekst, en leesbaar in de huidige tijd.

Van de geïnspireerde brontekst mogen we geen tittel of jota afdoen, niet in het origineel en niet in de vertaling. Vertalen is geen louter grammaticale kwestie (Hoe luidt deze Hebreeuwse zin in begrijpelijk Nederlands?), maar een diepe geestelijke zaak (Wat zegt de Heere hier?).

In de vertaling van de Bijbel moet het spreken Gods doorklinken zoals Hij sprak in de grondtekst. Dat wij sommige gedeeltes niet ineens goed kunnen begrijpen, ligt niet aan de Auteur, maar aan de lezer! Van nature is ons verstand verduisterd en ons hart gesloten voor de waarheid van Gods Woord. Geen enkele vertaling, welke dan ook, is geïnspireerd.

De statenvertalers waren grote geleerden, die in Bijbelse talenkennis ver uitstaken boven de hedendaagse predikanten. Dat is wetenschappelijk allang concreet aangetoond. Zij waren diep doordrongen van de heiligheid van de Bijbeltekst. Daarom wilden zij zo dicht mogelijk bij de grondtekst blijven, en vertaalden zij zo letterlijk mogelijk. In de Statenvertaling staan allerlei uitdrukkingen die afgeleid zijn van het Hebreeuws of het Grieks. Je hoort dan de oorspronkelijke tekst door de vertaling heen.

Respect
Als er niet zo dicht mogelijk bij de grondtekst gebleven wordt, dan zetten we de deur open voor Schriftkritiek. Uit hoogachting voor de grondtekst, dus voor het spreken Gods, kunnen we daarom niet anders dan vasthouden aan de Statenvertaling. Deze vertaling is zo uiterst betrouwbaar, omdat ze zo letterlijk mogelijk gebeurd is.

Uit respect voor de Bijbel moesten in de zeventiende eeuw de studenten, ook de medische en de juridische, Hebreeuws leren. Sommige predikanten wilden zelfs dat alle mensen hiervan een basiskennis hadden. Ds. Everardus van der Hoogh (1642-1716) bijvoorbeeld, publiceerde drie grammaticaboekjes om zijn gemeenteleden Hebreeuws te leren. Zijn ideaal was dat iedere christen de Bijbel in de grondtekst zou kunnen onderzoeken.

De Statenvertaling is gemaakt aan het begin van de zeventiende eeuw. Mogelijk is het taaleigen van de zeventiende eeuw nog nauwelijks het onze. De vertalers kwamen bovendien voor een deel uit de zuidelijke Nederlanden. Hun Nederlands was anders dan dat uit de noordelijke Nederlanden.

De gedachte dat wij die ”ouderwetse” woorden niet meer begrijpen, kan ik echter niet meemaken. We weten bijvoorbeeld wel allemaal wat mp3 of MSN is. Die begrippen hebben we geleerd. Zo kunnen we ook de taal van de Bijbel leren en verstaan.

Paniekstemming
Concreet: je weet wat een woord betekent als je uitleg hebt gehad en de zaak die ermee wordt aangeduid persoonlijk hebt leren kennen. We verstaan de Bijbel pas wanneer we kennis hebben aan de betekende zaak. Bijvoorbeeld: uitleggen wat ”gerechtigheid” is, is wat anders dan persoonlijk gebogen te hebben onder het recht van God! We kunnen de Schrift pas verstaan wanneer de Heilige Geest ons verstand verlicht en ons hart opent. Als dat niet gebeurt, kun je aanpassen of herzien wat je wilt, maar dan blijft de Bijbel geestelijk gezien een gesloten boek.

Langzamerhand ontstaat er een paniekstemming over het lezen uit de Bijbel. Onze eerste gedachte is: Ik snap de Bijbel niet! Deze vooringenomenheid verdwijnt alleen als we Gods Woord onder biddend opzien onderzoeken. Wíj kunnen ten diepste het evangelie niet communiceren. De Heilige Geest draagt middels het Woord de waarheid in het hart.

Samengevat. De Heere sprak in het Hebreeuws, Aramees en Grieks. Iedere vertaling is een hulpmiddel om de grondtekst van de Schrift te verstaan. De Statenvertaling heeft het beste de grondtalen in het Nederlands overgezet, omdat die het dichtst bij de oorspronkelijke tekst blijft. Daarom moeten we deze vertaling blijven gebruiken.

De auteur is hersteld hervormd predikant te Melissant en deed wetenschappelijk onderzoek naar de vertaalmethode van de statenvertalers.

Hoewel ik niet voor de volle 100% met dit artikel kan instemmen, denk ik toch dat het goed is dat de grote waarde van de SV (zowel wat betreft vertaalmethode als vertaalkeuzes) terdege beseft wordt. Wie er anders over denkt, kan natuurlijk een nieuwe vertaling maken. Laten revisies beperkt blijven tot het actualiseren van de Nederlandse taal zónder aantasting van de methode en keuzes van de Statenvertalers.

[helma]

Gister lazen we aan tafel: gaat in door de enge poort.
Ik vroeg: wat betekent die enge poort?
mijn dochter van 6 wist zeker dat het de hel moest zijn; want daar is het heel eng....

op zulke momenten weet ik zeker dat een eigentijdse vertaling goed zou zijn. Zoveel woorden hebben nu een andere betekenis gekregen!

[Zonderling]

Gister lazen we aan tafel: gaat in door de enge poort.
Ik vroeg: wat betekent die enge poort?
mijn dochter van 6 wist zeker dat het de hel moest zijn; want daar is het heel eng....

op zulke momenten weet ik zeker dat een eigentijdse vertaling goed zou zijn. Zoveel woorden hebben nu een andere betekenis gekregen!

Er is niets tegen om in de SV 'enge poort' te vervangen door 'nauwe poort' of 'smalle poort'.

En er is ook niets tegen een nieuwe vertaling te maken.

Waar ik alleen toe oproep is dit: Laat de SV qua methode en vertaalkeuzes staan, laat iedereen daar met zijn vingers afblijven. Wil je anders, maak dan een nieuwe vertaling.

[Jager]

Er is niets tegen om in de SV 'enge poort' te vervangen door 'nauwe poort' of 'smalle poort'.

En er is ook niets tegen een nieuwe vertaling te maken.

Waar ik alleen toe oproep is dit: Laat de SV qua methode en vertaalkeuzes staan, laat iedereen daar met zijn vingers afblijven. Wil je anders, maak dan een nieuwe vertaling.

Of 'hertaal' de SV, maar noem het een nieuwe vertaling. "Wij hebben als basis de SV genomen, maar hebben in voorkomende gevallen de zinsbouw veranderd als de leesbaarheid in het gedrang zou komen, of wanneer nieuw (ontdekte) handschriften/inzichten aanleiding gaven tot een andere vertaalkeuze..." o.i.d.

Of mag de SV alleen waar nodig verantwoord taalkundig aangepast worden, en mag ze niet als basis dienen voor een zgn. nieuwe vertaling? Hoewel dan een nieuwe vertaling wellicht is te preferen, zie ik toch de voordelen van aansluiting aan het taalgebruik in de SV en een besparing op arbeid.

[Zonderling]

Er is niets tegen om in de SV 'enge poort' te vervangen door 'nauwe poort' of 'smalle poort'.

En er is ook niets tegen een nieuwe vertaling te maken.

Waar ik alleen toe oproep is dit: Laat de SV qua methode en vertaalkeuzes staan, laat iedereen daar met zijn vingers afblijven. Wil je anders, maak dan een nieuwe vertaling.

Of 'hertaal' de SV, maar noem het een nieuwe vertaling. "Wij hebben als basis de SV genomen, maar hebben in voorkomende gevallen de zinsbouw veranderd als de leesbaarheid in het gedrang zou komen, of wanneer nieuw (ontdekte) handschriften/inzichten aanleiding gaven tot een andere vertaalkeuze..." o.i.d.

Eens met de eerste zin.

Het citaat (?) dat je geeft is toegepast op de HSV echter niet juist. Andere vertaalkeuzes in de HSV hebben meestal niets te maken met nieuw ontdekte handschriften of werkelijk betere inzichten, tenzij je onder nieuwe 'inzichten' verstaat de subjectieve keuze van de HSV'ers.

Of mag de SV alleen waar nodig verantwoord taalkundig aangepast worden, en mag ze niet als basis dienen voor een zgn. nieuwe vertaling? Hoewel dan een nieuwe vertaling wellicht is te preferen, zie ik toch de voordelen van aansluiting aan het taalgebruik in de SV en een besparing op arbeid.

Ik heb nimmer gezegd dat dit niet mag, de SV heeft ook gediend als input voor de NBG-vertaling van 1951. Maar toen was men nog wel zo zuiver om te erkennen dat het een nieuwe vertaling betrof. Maar de HSV beweert - ondanks dat sprake is van een nieuwe vertaling - de Statenvertaling te 'willen bewaren voor een toekomstige generatie'. Dat wordt alleen gezegd om het goedgelovige volk over de streep te trekken,

Zonderling

[Jager]

Sorry, ik was niet duidelijk. Mijn tekst tussen quotes is niet van de Stichting HSV afkomstig. Ik probeer weer te geven dat volgens mij idd de SV gebruikt kan worden om tot een nieuwe vertaling te komen, waarbij toch andere vertaalprincipes worden gehanteerd, of bijvoorbeeld voor een andere lezing wordt gekozen op basis van andere handschriften dan door de statenvertalers gebruikt.

[Zonderling]

Sorry, ik was niet duidelijk. Mijn tekst tussen quotes is niet van de Stichting HSV afkomstig. Ik probeer weer te geven dat volgens mij idd de SV gebruikt kan worden om tot een nieuwe vertaling te komen, waarbij toch andere vertaalprincipes worden gehanteerd, of bijvoorbeeld voor een andere lezing wordt gekozen op basis van andere handschriften dan door de statenvertalers gebruikt.

O.k., dank je voor de toelichting.
Het is een vrij algemene stelling waar ik het wel mee eens kan zijn.
Ook bij het samenstellen van de Naardense Bijbel is dankbaar gebruik gemaakt van de Statenvertaling. En hoewel ik de voorkeur geef aan de SV wijst ik een initiatief voor een nieuwe vertaling náást de Statenvertaling niet op voorhand af.

[Jager]

En hoewel ik de voorkeur geef aan de SV wijst ik een initiatief voor een nieuwe vertaling náást de Statenvertaling niet op voorhand af.

Idem

[cosmo]

Ook bij het samenstellen van de Naardense Bijbel is dankbaar gebruik gemaakt van de Statenvertaling. En hoewel ik de voorkeur geef aan de SV wijst ik een initiatief voor een nieuwe vertaling náást de Statenvertaling niet op voorhand af.

Wat is dankbaar gebruik maken van?

Overigens wijs ik een initiatief voor een nieuwe vertaling in plaats van de SV niet af.

De onaantasbare status van de SV is niet gezond, een vertaling is per definitie niet onfeilbaar omdat keuzes moeten worden gemaakt.

[helma]

Mijn zoontje (9) mocht gister mee naar de kerstviering van z'n buurvriendje. Toen hij thuis kwam vroeg ik belangstellend hoe het was geweest. Viel goed tegen; zei hij. Ze lazen Lukas 2 voor maar het was echt een andere bijbel. Net een gewoon praatje.....
:mrgreen:

hoewel ik voor een verstaanbare Bijbel ben in hedendaagse taal begreep ik zijn gevoel wel. Het is zo vertrouwd.......

[Zonderling]

Ook bij het samenstellen van de Naardense Bijbel is dankbaar gebruik gemaakt van de Statenvertaling. En hoewel ik de voorkeur geef aan de SV wijst ik een initiatief voor een nieuwe vertaling náást de Statenvertaling niet op voorhand af.

Wat is dankbaar gebruik maken van?

Overigens wijs ik een initiatief voor een nieuwe vertaling in plaats van de SV niet af.

Als theoretische mogelijkheid ik ook niet.
Een nieuwe vertaling zal zich eerst moeten bewijzen. Het is nogal pretentieus om vooraf aan te geven dat een vertaling de SV zal vervangen of even nauwkeurig zal zijn. De HSV maakt dat tot dusver in elk geval niet waar.

De onaantasbare status van de SV is niet gezond, een vertaling is per definitie niet onfeilbaar omdat keuzes moeten worden gemaakt.

1. Die status is bepaald niet onaantastbaar, hoe velen in Nederland lezen nog primair uit de SV? Een paar honderdduizend mensen op zijn hoogst, 1-2% van de bevolking. Dus waar maak je je druk om. Mag dat kleine groepje dan óók niet bij de SV blijven? Moeten zij ook worden losgeweekt om een minder nauwkeurige en meer oppervlakkige vertaling - want dat is toch meestal het resultaat - te gaan gebruiken?

2. Een vertaling is niet onfeilbaar, nee. Dat argument wordt heel vaak gebruikt, maar waarom eigenlijk? Wie moet daarvan overtuigd worden? Dat weten we allemaal wel.

M.vr.gr.,
Zonderling

[caprice]

In de Wachter Sions van 13 december jl. staat nog een duidelijk artikel, 'Bijbelvertaling' van de hand van dhr. L.M.P. Scholten wat ter lezing aan te bevelen is.

[Zonderling]

In de Wachter Sions van 13 december jl. staat nog een duidelijk artikel, 'Bijbelvertaling' van de hand van dhr. L.M.P. Scholten wat ter lezing aan te bevelen is.

Kan iemand dit artikel plaatsen of mailen?

[Josephus]

In de Wachter Sions van 13 december jl. staat nog een duidelijk artikel, 'Bijbelvertaling' van de hand van dhr. L.M.P. Scholten wat ter lezing aan te bevelen is.

Kan iemand dit artikel plaatsen of mailen?

Het laat zich raden waar Scholten voor gaat...